Ukraynalı askerleri gösteren iki fotoğraf, üniformalarında Nazilerle bağlantılı bir sembol görüldüğü için toplumsal medyada büyük yankı buldu.
‘Kara güneş’ olarak bilinen bu sembol daha evvel, Yeni Zelanda’da 2019 yılında iki camiyi silahla tarayarak 51 kişinin vefatına yol açan çok sağcı saldırganın üzerinde de görülmüştü.
Tartışmalı fotoğraflardan birincisinde, kara güneş sembolü Kiev yakınlarında sivillerin tahliyesine yardımcı olan bir askerin üniformasında dikkat çekti.
Ukraynalı fotoğrafçı Anastasia Vlasova’nın çektiği kare, Getty ajansının Twitter hesabından paylaşıldı.
Öbür fotoğraf ise Nato’nun Twitter hesabından 8 Mart tarihinde paylaşıldıktan sonra büyük reaksiyon aldı ve silindi.
Bu karede de birebir sembol Ukraynalı bayan bir askerin üzerinde görülüyordu.
Nato’dan bir yetkili BBC’ye yaptığı açıklamada ‘Dünya Bayan Günü hasebiyle toplumsal medyada, memleketler arası bir ajanstan temin ettiğimiz bir hazır görsel kullandık. Bu paylaşım, resmiyetini doğrulayamadığımız bir sembolün farkına varmamız üzerine silinmiştir.’ dedi.
Kara güneş sembolü nedir?
Bu sembol içiçe girmiş iki daire ve bunları dikey olarak kesen çizgilerden oluşuyor.
Eski İskandinav ve Kelt uygarlıkları dahil olmak üzere farklı versiyonlarını dünyanın çeşitli kültürlerinde gözlemlemek mümkün.
ABD’de Yahudi düşmanlığına karşı kampanya yürüten ADL isimli örgüt, bu sembolün her vakit ‘ırkçılık ya da beyazların üstünlüğü’ ismine kullanılmadığını, ancak Nazilerin Ari bir ırk yaratma inancını yansıtan Avrupa kökenli simgeleri ortasında ‘kara güneşin’ de yer aldığının bilinmesi gerektiğini açıkladı.
Kara güneşin Hitler’le ilişkisi, Almanya’da Paderborn yakınlarında yer alan Wewelsburg Kalesi’nin mermer yer dizaynına dayanıyor.
Nazi hükümeti bir merasim yeri olarak kullanmak emeliyle kalenin onarımına karar vermiş ve Kuzey Kulesi’nde yer alan Generaller Salonu’nun tabanına kara güneş mozaiği konulmuştu.
Nazilerin en çok bilinen sembolü svastika (gamalı haç) Ukrayna’da asker üniformalarında karşımıza çıkmıyor.
Wewelsburg Kalesi’nin yine dizaynını Hitler’in sağ kolu Heinrich Himmler üstlenmiştiAzov Taburu
Ancak insan hakları örgütü Freedom House, kara güneşin Ukrayna’da sıklıkla çok sağ ideolojiyi temsil ettiğini vurguluyor.
Örneğin, Azov Taburu isimli milis kümenin flama ve üniformalarında kullandığı işarette kara güneş yer alıyor.
Neo-Naziler ve çok sağcı milletçi kümelerle bağlantılı olan yaklaşık 1000 üyeli Azov Taburu, 2014’te Ukrayna’nın doğusunda Rusya dayanaklı ayrılıkçı harekete karşı patlak veren savaşta ön plana çıktı.
Birinci başta gönüllülerden oluşan bu güç, daha sonra Ukrayna Ordusu’nun komutası altına alındı.
Ukraynalı seçmenler nezdinde çok sağ küçük bir azınlığı temsil ediyor. 2019 seçimlerinde çok sağın adayları ve Svoboda üzere çok milliyetçi kümeler parlamentoya girmek için gerekli olan yüzde 5 barajının altında kaldılar.
İşgal münasebeti
Ukraynalı askerlerin kara güneş sembolüyle görüntülenmesi, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in öne sürdüğü işgal münasebetini tartışmaya açtı.
Putin, Ukrayna’yı Nazilerden arındırmayı amaçladığnı söylemişti.
Rus başkanın komşu bir ülkenin işgalini dünyaya ve Rus kamuoyuna haklı göstermek için bu mevzuyu istismar ettiğini söyleyen uzmanlardan biri, İngiltere merkezli Kraliyet Memleketler arası Bağlar Enstitüsü isimli fikir kuruluşundan Keir Giles.
Rusya konusunda Nato’ya bir rapor hazırlamış olan araştırmacı, ‘Rusya, Avrupa’da düşman gördüklerine ve şahsen saldırdıklarına Nazi yaftası yapıştırmakta hiç vakit kaybetmez.’ diyor.
‘Bunu Ukrayna haricinde, Rusya’nın Baltık ülkelerine yönelttiği iftiralarda da görüyoruz.’
Azov Taburu, Rusya işgali öncesinde sivillere silah eğitimi veriyorduBBC’nin görüş aldığı bir öteki uzman, Brezilya’nın UniCuritiba üniversitesi milletlerarası bağlantılar kısmı profesörü Andrew Traumann ise, ‘Putin’in Ukrayna’nın bir Nazi ülkesi olduğu argümanı inandırıcı değil, lakin Ukrayna’da neo-Nazilerin hiç kıymeti olmadığını söylemek de yanlış olur.’ diyor.
Kaliforniya’da Santa Clara Üniversitesi’nden tarihçi Amy Randall ise son noktayı, ‘Ukrayna Nazilerin ya da faşistlerin denetiminde değil.’ diyerek koyuyor.
* Bu habere Luiz Antônio Araújo ve Mariana Sanches katkıda bulundu.