ABD Lideri Joe Biden, Texas’ta kürtajı büyük oranda yasaklayan yasanın yürütmesinin Yüksek Mahkeme tarafından durdurulmamasına reaksiyon gösterdi. Biden, mahkemenin hali için “Anayasal haklara görülmemiş bir saldırı” dedi ve kürtaj hakkı konusunda “topyekün mücadele” kelamı verdi.
Yasanın yürürlüğe girmesiyle Texas’ta 6 haftayı geçmiş bir gebeliğe son veren ya da buna yardımcı olan herkes hakkında dava açılabilecek.
6 hafta birçok bayan için hamileliğin farkında olmadıkları bir periyot olduğundan, eyalette kürtaj fiilen büyük oranda yasaklanmış oluyor.
Yüksek Mahkeme’nin liberal yargıçlarından Sonia Sotomayor karara muhalefet şerhinde, bu düzenlemeye karşı çıkmayan yargıçların “açıkça anayasaya karşıt bir yasa” karşısında “başlarını kuma gömmeyi tercih ettiklerini” kaydetti.
Biden ne yapacak?
ABD Lideri Joe Biden ise Yüksek Mahkeme’yi “anayasal olmayan bir kaosa” yol açmakla suçladı.
Joe Biden, Sıhhat ve İnsani Hizmetler Bakanlığı ile Adalet Bakanlığı’na, federal hükümetin “kadınlar ve hizmet sağlayıcıların korunması için” ne cins adımlar atılabileceğini araştırmaları için talimat verdiğini söyledi lakin daha fazla detaya girmedi.
Biden ayrıyeten Texas’taki kürtaj yasağının, ülkesinde kürtaj konusunda bir dönüm noktası niteliğindeki Yüksek Mahkeme’nin 1973 tarihli kararını ihlal ettiğini söyledi.
Yüksek Mahkeme o tarihte, ABD genelinde kürtajın anayasal bir hak olduğuna ve engellenemeyeceğine hükmetmişti.
Texas’tan reaksiyonlar
Cumhuriyetçi Texas Valisi Greg Abbott ise eyaletinin “yaşam hakkını her daim savunacağını” söyledi.
ABD Yüksek Mahkemesi’nin yürütmeyi durdurmayı reddeden kararı Texas Vali Yardımcısı Dan Patrick tarafından memnuniyetle karşılandı.
Patrick Twitter bildirisinde “#Yaşamdanyana büyük bir zafer! Bu hayat kurtarıcı yasa Texas’ın ömürden yana inançlarının ve en müdafaasız olanı müdafaa kararlılığımızın devam ettiğinin bir ifadesi” dedi.
Kürtaj yapan sağlıkçılar nasıl reaksiyon verdi?
Texas’da kürtaj hizmeti verenler de bir yandan yeni yasanın yürürlüğe girmesinin getireceği değişiklikleri sindirmeye çalışırken öbür yandan düzenlemeye itiraz etmenin yollarını arıyor.
Whole Woman’s Health isimli klinikten Andrea Ferrigno “Gerçek bir yıkım oldu” diye konuştu.
BBC’ye konuşan Ferrigno hastalarının yeni düzenlemeden sonra nasıl gebelikle ilgili olarak “kendilerini çok süratli bir formda karar verme baskısı altında ve çaresiz” hissettiklerini söyledi.
Ferrigno, gebelik müddeti 6 haftayı dolmuş olan, yani eyalet yasasının kapsamına giren bayanlara bundan sonra atabilecekleri adımlarla ilgili bilgi sağladıklarını da söyledi.
Texas’ın San Antonio kentindeki Planned Parenthood kliniği de “yasal süreçler devam ettiği sürece” kürtaj hizmetlerini durdurduğunu bildirdi.
- ABD’nin Texas eyaletinde tartışmalı kürtaj yasağı yürürlüğe girdi, Yüksek Mahkeme yürütmeyi durdurmadı
- ABD’nin Texas eyaletinde kürtaj yasağı bayanları nasıl etkiledi?
- ABD’de kürtaj tartışması: Erkekler kelam sahibi olmalı mı?
Yeni yasa uygulamada ne manaya gelecek?
Texas Kalp Atışı Yasası diye de anılan düzenleme kürtaj terslerinin “ceninin kalp atışı” diye niteledikleri noktadan sonra gebeliğin sonlandırılmasını yasaklıyor. Bu da ekseriyetle hamileliğin altıncı haftasından itibaren kürtajın yasaklanması manasına geliyor ki birçok bayan bu noktada gebe olduklarını anlamamış bile olabiliyor.
Amerikan Bayan Hastalıkları ve Doğum Uzmanları Koleji yetkilileri, “kalp atışı” teriminin aldatıcı olduğuna dikkat çekiyor ve bu evrede duyulan şeyin kalp atışı değil cenin dokusunun daha sonra fetus geliştikçe kalp haline gelecek olan kısmının verdiği ses olduğunu vurguluyor.
Texas’taki yasası ayrıyeten koyduğu yasağı alışılmışın dışında bir yaptırıma da bağlıyor: Her Amerikan vatandaşına, yasa dışı kürtajın yapılmasına “yardım ve yataklık eden” herkes hakkında dava açma hakkı veriyor.
Bu da teorik olarak, her bireyin kürtaj yapan hekimler ve klinikleri hatta muhtemelen bu sürece bir biçimde katılan yahut dayanak veren işçi, aile mensupları, din adamları dahil herkesi 10 bin dolara kadar tazminat talebiyle mahkemeye verebilmesi demek.
Yasanın uygulanmasının yaptırımının yetkili mercilere değil vatandaşlara verilmesi, Yüksek Mahkeme de müdahale etmeyi reddettiğine nazaran, muhtemelen yasaya hukuken itiraz edilebilmesi için, bir vatandaşın kürtaj maddesine dayanarak tazminat davası açmasını beklemek gerektiği manasına geliyor.
Yasa yalnızca acil tıbbi gereklilik durumunda hekim raporu olması koşuluyla kürtaj yasağına istisna getiriyor lakin ensest ya da tecavüz sonucu meydana gelen gebelikler için muafiyet koymuyor.
Bu durumda altı haftadan büyük gebelikler için, kürtaj yaptırmak isteyen Texaslı bayanların öbür eyaletlere gitmesi gerekecek.
ABD’de 1973’te tarihi bir kararla sonuçlanan davayı açan Norma McCorvey, sonraki yıllarda kürtaj hakkının önde gelen savunucularından olduABD çapında kürtaj 1973 yılında Yüksek Mahkeme’nin aldığı bir kararla yasal hale geldi. Bu kararın alındığı dava “Roe, Wade’e karşı” davası olarak anılıyor.
O tarihte Yüksek Mahkeme yargıçları 2’ye karşı 7 oy çoğunlukla tek tek eyaletlerin kürtajı yasaklama yetkisine sahip olmadığına karar vermişti.
Yüksek Mahkeme bu kararını ABD Anayasası’nın bireylerin ailevi hususlarda karar verme özgürlüğünü garanti altına alan 14. hususuna dayanarak vermiş, bir bayanın gebeliğini sonlandırma kararının bu özgürlük kapsamında olduğuna hükmetmişti.
Davayı “Jane Roe” takma ismini kullanarak açın 25 yaşındaki Norma McCorvey o sırada yeniden Texas’ta geçerli olan ve birçok kürtajı “suç” kapsamına alarak yasaklayan yasaya karşı açmıştı.
Vaktin Texas Eyalet Başsavcısı Henry Wade ise davada kürtajı yasaklayan düzenlemeyi savunmuştu.
Bu davada verilen karar kürtaj hakkında üçer aylık devirlerle belirlenen bir sistem getirmişti:
- Hamileliğin birinci üç ayında bayanlara kürtaj konusunda tam tercih hakkı verilecek
- İkinci üç ay için hükümete kimi düzenlemeler getirme hakkı tanınacak
- Hamileliğin üçüncü ayında yani ceninin artık rahim dışında yaşayabilecek hale geldiği periyotta eyaletler kürtajı sınırlayabilecek ya da yasaklayabilecek