Marib dolu. Avrupa’nın varlıklı ülkeleri, yüzlerce mülteci konusunda kriz yaşarken, Arap dünyasının en fakir ülkesindeki bir kent, Yemen’deki iç savaşın 2015’te başlamasından bu yana, ömürlerini kurtarmak için kaçan, sayıları bir milyona yaklaşan şahısla başa çıkmak zorunda kaldı.
Eylül ayından bu yana ise, kendi ülkelerinde konutlarından olan 45 bin kişi daha çöldeki bu kente ulaştı.
Savaşın baskısı, Marib’de hayatın her alanında görülebiliyor.
Kent merkezindeki hareketlilik kimseyi aldatmamalı. Zira savaşlar iş fırsatları yaratır. Kalabalık caddeler, meyve, zerzevat ve et satan tezgahlar, buranın savaşın tam ortasında olduğunu ve nüfusun büyük kısmının yiyecek satın alacak parası olmadığı gerçeğini saklamamalı.
Açlık kliniğindeki hekimler, her 100 çocuktan 10’unun yetersiz beslendiğini söylüyor. Bu 10 çocuktan ikisinde de çok yetersiz beslenme kelam konusu.
Taqua Tarish’in annesi hastanede çocuğuyla yer bulabilecek kadar şanslıydı. Taqua altı aylık ve 2,5 kilo. Yani birçok yeni doğandan bile daha hafif. 10 gün evvel yatmasından bu yana yalnızca 100 gram alabildi.
Kentte, çok yetersiz beslenme yaşayan çocukların tedavisi için 11’er yataklı iki tesis var. İki tane daha vardı fakat Husi isyancıların ilerlemesiyle cephe sınırının gerisinde kaldı.
Ameliyatların yapıldığı hastane çok ağır. Hastane çocuklarla, sivillerle lakin asıl olarak hükümet güçlerinin askerleriyle dolu.
Action for Humanity’den bir küme cerrah, Marib’te bir hafta boyunca hasta ameliyat etti.Action for Humanity isimli yardım kuruluşundan, daha evvel Suriye ve Gazze’de de çalışmış, savaş yaralanmaları konusunda uzman bir İngiliz cerrah takımı Kasım sonunda Marib’de bir hafta geçirdi.
Şiddetli çatışmalar
Marib için iki yıl evvel başlayan yıpratma savaşı, Yemen’de başşehri ve ülkenin kuzeyinin büyük kısmını denetim eden, İran ile ittifak içindeki Husilerin saldırısına dönüştü. Taarruzların temposu, yaz aylarından bu yana arttı.
Husiler mevzi kazanıyor. Yemen ile uğraşan bir diplomatik yetkili, Suudi Arabistan’ın hükümet güçlerine hava hücumları takviyesi olmasa, Marip acilen düşebilir. Başkentteki Husi Savunma Bakanlığı, Haziran’dan bu yana, bir birçok hava hücumlarında olmak üzere 14.700 askerinin öldüğünü kabul ediyor. Bunların birden fazla büyük ihtimalle, silah taşıyacak yaşta bile olmayan, mecburî askerlik yaptırılan erkek çocukları.
Yemen uzun müddettir istikrarsız, kırılgan ve şiddetin içinde. Lakin Husi isyancıların milletlerarası alanda tanınan hükümeti devirmesinden sonra savaş bataklığına daha da battı ve dünya üzerindeki en makus insani krizinin pençesine düştü.
2015’te Suudi Arabistan’ın öncülüğündeki, ABD ve İngiltere’nin desteklediği bir koalisyon, Husilerle savaşa girişti, fakat eski idaresi işbaşına getirmeyi şu ana dek başaramadı.
Suudi Arabistan, en büyük bölgesel rakibi İran’ın, art bahçelerinde bir kukla idareyle, ileri üs oluşturma planlarını durdurmak için müdahale ettiğini savunuyor.
Marib’deki Yemen hükümet güçleri, Husi ilerleyişine mani olmak için Suudi hava saldırlarına bağımlı. Suudiler, Husileri, Lübnan’da İran’ın yardımıyla devlet içinde devlet kuran Hizbullah ile kıyaslıyor.
Husiler ve İran’ın müttefik olduğunu söylemek aslında daha yanlışsız. Husiler, Tahran’dan gelen buyruklara otomatik olarak uymadan, giderek daha gelişmiş silahlar alıyor.
Bu savaş, Suudi Arabistan’ın tartışmalı Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ın birinci yabancı macerasıydı.
Çabuk ve kolay bir zafer umuyordu lakin Yemen bir kere daha yabancı güçler için bataklığa dönüştü. Suudiler bir çıkış yolu arıyor hatta İran’ın nabzını bile yokladılar ancak şu ana dek bataklığın içinde sıkışıp, kaldılar.
Kaçmak zorunda kalanlar
Kirli bir savaş oldu. Suudiler hava ataklarında birçok defa sivilleri öldürmekten ve sivillerin muhtaçlıklarının getirilmesini önlemekle suçlandı.
İnsan hakları kümeleri Husileri de Marib’deki ataklarında sivil alanları top ve füze ateşiyle vurmakla suçluyor.
BM Memleketler arası Göç Örgütü’nün (IOM) son bilgilerine nazaran Marib ve etrafında 137 kamp var. Daha çok tükenmiş, travma geçirmiş, aç beşerler ulaştıkça ve Husi güçleri hükümetin elindeki bölgelerin kıyısındaki kampları ele geçirdikçe, kamp sayısı değişiyor.
El Samya kampında, yüzlerce aile son birkaç haftadır kum doruklarının üzerinde toplanıp, barınma, besin ve korunma arayışında.
Abdullah isimli bir adam konuşmak istiyor. Beni branda ve karton modülleriyle yaptığı kampa götürüyor. Gündüzleri sıcak ancak geceleri giderek daha da soğuyor.
İki hafta evvel, eşi Latife ve altı çocuğuyla birlikte yaşadığı yere ulaştığında, ailesinden uzakta, gündelik personellik yapıyordu.
Ailesini kurtarmak için gece vakti savaş alanına geri döndü. Eşyalarını geride bırakıp, kaçtılar.
Abdullah “Tüm bu savaş, bombalar, patlamalar ve neden olduğu her şey, hayattan ümidimi kesmeme yol açtı. Bundan sağ çıkacağımızı sanmıyorum” diyor.
Eşi Latife de konuşmaya katıldı.
“Savaş uçakları ve taarruzlar, çocuklarımı dehşet içinde bırakıyor. Soğuk, çok soğuk. Durum sıkıntı. Isınacak bir şeyimiz yok. Şiltemiz yok. Çadırımız kartondan yapılma. Hiç bir şeyimiz yok”
Abdullah, eşi Latife ve altı çocukları iki hafta evvel konutlarından kaçtı.Memleketler arası Göç Örgütü, kamplarda sıkı çalışıyor lakin gereksinimi olan fonun yalnızca yarısını alabilmiş durumda.
Yerlerinden olanlara yapılan yardımları organize eden Sharon Wanga, kâfi para olmamasının, Marib’e ulaşan herkese yardım etmeyi imkansız hale getirdiğini söyledi.
“Uluslararası toplumdan, bağışçılardan, gereken yardımı yapabilmemiz için devreye girmelerini istiyoruz, zira bu çok şiddetli bir iş
“İki aydan kısa müddette 45 binden fazla kişi geldiğinde, katiyetle kaygılanmanız gerekiyor ve şu anda yaşadığımız durum tam da bu”
Bölgesel rekabet
Marib izole bir yer. Beş saatlik Suudi Arabistan’a giden tek karayolu üzerinde ve Husiler bu yolu kesmek istiyor. Marib’in etrafındaki bölge de, Yemen’in petrol sanayisinin merkezi ve kuzeydeki tek petrol rafinerisi de burada.
Ülkelerindeki savaşın ne vakit sona ereceğine Yemenliler karar vermeyecek. Yemen’in yalnızca bir kesimi olduğu Ortadoğu’daki güç oyunlarına, büyük güçler müdahil oldu.
Bölgenin stratejik fay çizgilerinden biri, Yemen’den geçip, Körfez’e, Irak’a, Suriye’ye ve Lübnan’a hakikat devam ediyor.
Bir yanda Suudi Arabistan ve ABD’nin dostları var ve bu ittifaka Yemen’in milletlerarası alanda tanınan hükümeti de dahil. İsrail de İran kuşkusunun birleştirdiği bu ittifakın bir modülü.
Kampta Abdullah’a, yaşadıkları sefaletten kimin sorumlu olduğunu soruyorum.
“Kimseyi suçlayamam. Bizim ve tüm Yemenlilerin bahtı bu. Bu sıkıntı büyüklerin sıkıntısı, bizim üzere sıradan insanların değil”