Ukrayna’nın liman kentlerinden Mariupol, Rusya’nın bombardımanında yerle bir olurken, birden fazla bayan ve çocuk yüzlerce sivil deniz kıyısındaki bir tiyatroya sığınmıştı. 16 Mart günkü bombardımanda tiyatro binası da isabet aldı. Şimdi kaç kişinin öldüğü bilinmiyor. BBC binadan sağ çıkanlardan kimileriyle, patlama anında içeride yaşananları konuştu.
BBCRus uçakları sabah boyunca kentin üzerinde gezinmişti.
27 yaşındaki öğretmen Mariia Rodionova, bir apartmanın 9. katında konutunu terketmiş 10 gündür iki köpeğiyle birlikte sığındığı tiyatroda yaşıyordu. Binanın art tarafındaki bir toplantı salonunda sahnenin yanına yerleşmişlerdi.
İşte o anda bomba düştü.
Gök gürültüsü üzere büyük bir patlama ile sarsıntı hissedildi. Bunu camların kırılmasıyla çıkan ses izledi. Gerisindeki bir adam gelip onu duvara yapıştırdı ve kendi vücuduyla Mariia’ya siper oldu. Patlama sırasında o denli büyük bir ses çıkmıştı ki kulaklarında acı hissetti, kulak zarlarının patladığını düşündü. Sonra insanların çığlıklarını duyunca hala duyabildiğini anladı.
Patlamanın gücüyle bir diğer adam cama hakikat uçmuş sonra yere düşmüştü. Yüzü camla kaplıydı. Başından yaralanan bir bayan ona yardım etmeye çalışıyordu. Maruipol’daki Ukrayna Kızılhaç Teşkilatı’nda istekli olarak çalışan Mariia kendisini toparlayıp ona seslendi ve beklemesini söyledi.
Beş yaşındaki çocuğun haykırışları
Ona “Bekle. Dokunma. Birinci yardım çantamı getiriyorum ikinize de bakacağım” dediğini hatırlıyor. Ama birinci yardım çantası tiyatronun içinde kalmıştı ve binanın o kısmı çökmüştü. “Sadece moloz görünüyordu, içeri girmek imkansızdı. İki saat boyunca hiç bir şey yapamadım. Yalnızca durdum orada. Şoktaydım” diyor.
Soyadını vermeden konuşan 27 yaşındaki anahtarcı Vladislav da o sabah binaya gelmişti. Orada kalan arkadaşlarını yoklamak istemişti. Patlama olduğunda binanın ana girişine yakındı. Çabucak etrafındakilerle birlikte bodruma koştu ve 10 dakika sonra binanın yandığını duydu. Çıktığında tam bir kaosun ortasına düşmüştü.
Birçok insan yaralıydı, kan içindeydi. Kimilerinin kırıkları açıkta görünüyordu:
“Bir anne molozların altında çocuklarını arıyordu. Beş yaşında bir çocuk ‘Ölmek istemiyorum’ diye bağırıyordu. Yürek parçalayıcıydı.”
BBC için inceleme yapan McKenzie Intelligence Services, o sabah tiyatrodaki yıkıma muhtemelen tek bir bombanın sebep olduğunu düşünüyor.
İstihbarat faaliyetleri yürüten Londra merkezli araştırma kuruluşunun raporunda şu sözler yer alıyor:
“Roketin binanın tam ortasına düşmüş görünmesinden kalkarak, lazer güdümlü bir bomba olduğunu düşünüyoruz. Hava bombardımanında kullanılan muhtemelen KAB-500 tipi ya da gibisi bir bomba olabilir. Patlamanın özelliklerinden, anında infilak eden bir fünyesi olduğunu anlıyoruz, bu yüzden yerin altındaki katları etkileyememiş.”
Yeniden binanın tam ortasından vurulmuş olması, tiyatro binasının bilhassa maksat alınmış olabileceğine işaret ediyor.
Amerikan Maxar şirketince yayınlanan, tiyatronun hücumdan evvelki uydu imajlarında, binanın iki yanındaki çimenlere, havadan rahatlıkla görülebilir biçimde boyayla “çocuklar” diye yazıldığı farkediliyor.
Rusya ise tiyatroya saldırdığı tarafındaki haberleri yalanlıyor. Ayrıyeten ülkenin birçok yerinde, en acımasızcası da Mariupol’da olmak üzere sayısız konut ve askeri olmayan tesisi vurduğu belgelendiği halde, Ukrayna’da sivil alanların amaç alındığını da reddediyor.
Mariupol’dan araştırmacı gazeteci Andrei Marusov akından iki gün evvel tiyatroyu ziyaret etmişti.
Tıpkı vakitte Memleketler arası Şeffaflık Örgütü’nün Ukrayna masasının eski lideri da olan Marusov “Herkes buranın çok sayıda bayan ve çocuğun bulunduğu bir yer olduğunu biliyordu. Burada yalnızca siviller vardı” diyor.
Bombardımanın yapıldığı Çarşamba günü, sabah saat 06.00 sularında Marusov kente yüksekten bakmak için yaşadığı binanın en üst katına çıkmıştı. Uçaklar hala dolaşıyordı. Rus uçaklarının tiyatronun bulunduğu Azov Denizi kıyısındaki bölgeyi bömbaladıkları aşikardı.
“Kent merkezinin alevler içinde olduğunu gördüm ve daima patlamalar duyuluyordu” diyor.
Mariia da savaş uçaklarının o sabah daha erken saatte tiyatronun yakınlarında uçtuğunu ve öteki bir yerlere bomba attığını duymuşut. Lakin artık savaş uçaklarının imgesi ve sesine alışmıştı.
Atakla ilgili bir çok ayrıntı hala açıklık kazanmadı. Bombardıman sırasında tiyatro binasında yaklaşık 1000 kişinin bulunduğu sanılıyor. Binadakilerin ve kent lokal yöneticilerinin anlatımlarından, sivillerden kimilerinin yer altındaki sığınağa yerleştikleri düşünülüyor.
Hücumdan bir gün sonra Mariupol Belediye Lideri 130 kişinin kurtulduğunu açıklamıştı. Sonra açıklama güncellenmiş ve birden fazla kişinin kurtulmuş olabileceği söylenmişti. Ama o vakitten bu yana hiç bir bilgi yok. Kent o kadar sıkıntı bir durumda ki tahminen de bu binada tam olarak kaç kişinin bombardımandan kurtulduğu hiçbir vakit açıklık kazanamayacak.
Mariia, 10 gündür bir salonda sahnenin çabucak yanına yerleşmiş olarak yaşıyordu zira köpeklerinden şikayetçi olanlar olmuştu. O salona yerleşmiş olan yaklaşık 30 şahıstan hiç birinin kurtulamadığını düşünüyor. Bombardıman sırasında dışarıya çıkıyor olmasının büyük bir baht olduğunu söylüyor.
Patlamadan sonra köpeklerini bulamamış. Büyük bir çaresizlik yaşadığını anlatıyor. “Köpeklerim hayatta her şeyden önemliydi” diyor.
Vladislav ise Mariia’nın da gördüğü bir şeyi doğruluyor. Her ikisi de patlamadan sonra binadan çok sayıda insanın sağ çıktığını görmüşler.
- Mariupol’ü ele geçirmek Rusya için neden değerli?
- Rusya, Ukrayna’da sivillerin sığınak olarak kullandığı tiyatroyu bombaladı
- Mariupol’deki kimi Türk vatandaşları özel araç konvoyuyla kent dışına çıkıyor
- Ukrayna’da bir ay: ‘Havaya uçan meskenler, metrolarda geceleyen aileler, tedavileri aksayan çocuklar’
Kentten kaçış
Mariia, “Bazılarının valizleri vardı. Kimse ne yapacağını bilmiyordu ve bölge hala bombalanıyordu” diyor.
Tiyatronun önünde hasara bakarken, yeni bir sığınak aramanın anlamsız olduğunu kavrıyor. Birkaç saat süren şok halinden sonra orayı terk ediyor.
Kenti terk eden araçları durdurmaya çalışıyor:
“İnsanlar panik halindeydi. Kimse beni otomobiline almadı” diyor. Kıyı boyunca yürümeye başlıyor. Kentten çıkmak gerektiğini düşünüyor.
Yürüye yürüye Pişçanka köyüne geliyor Mariia. “Bir bayan çıktı önüme. ‘İyi misin?’ diye sordu. Ağlamaya başladım” diyor.
Bayan ona çay ve yiyecek bir şeyler veriyor ve geceyi orada geçirebileceğini söylüyor. Sonraki sabah Mariia tekrar yola çıkıp Melekine’ye kadar yürüyor. Gece sokağa çıkma yasağı olduğu için akşam 20.00’de durması gerekiyor. Sonraki gün de Yalta’ya, bir sonraki gün de Berdyansk’a ulaşıyor. “Sürekli yürüyordum” diyor.
Mariupol, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırısını en ağır yaşayan kent oldu. Etrafı işgalci birlikler tarafından sarıldı ve neredeyse bir aya yakın müddettir kara ve hava saldırısına uğradı. Son günlerde buna denizden atak da eklendi. 300 bin kişi Orta Çağ’daki kuşatmaları andıran akın çemberinde sıkışıp kaldı. Kentte elektrik, gaz ve su şebekeleri çalışmıyor.
Mariia meskenin tehlikeli olduğunu düşünüp tiyatroya yerleştiğinde, birlikte yaşadığı büyükannesi meskeni terk etmeyi reddetmiş ve “Burası benim meskenim. Öleceksem burada öleyim” demişti.
Mariia, büyükannesinden en kısa vakitte haber alabilmeyi umuyor.