T24 Dış Haberler
Milletlerarası Atom Gücü Ajansı Lideri Muhammed el-Baradey, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmasının akabinde başlayan savaşta yaşananların ‘nükleer tehdidin geri döndüğünü gösterdiği’ değerlendirmesinde bulundu.
Project Syndicate için bir yazı kaleme alan Baradey, ”Rus askerleri ve Ukrayna sivil savunması ortasında Zaporijya Nükleer Santrali hudutları içinde yaşanan çatışma, dünyanın dehşetli kabusuna ne kadar yakın olduğunu gösterdi; büyük bir nükleer sızıntıya’‘ dedi:
”Dünya bu olayı da tıpkı Rusya’nın bir o kadar tehlikeli olan Çernobil’e işgalin birinci günlerinde girişini olduğu üzere şanslı bir formda atlattı. Lakin Ukranya’da hala 6 tane daha nükleer santral var. Yani en makûs senaryo yeniden de yaşanabilir. Nükleer gerecin salınması çeşitli bölgeleri yaşanmaz hale getirebilir; yüz binlerce kişiyi etkileyebilir. Buna sızıntının yaşandığı bölgenin uzağındakiler de dahil.”
Baradey, sızıntıdan daha makus bir senaryonun ise nükleer silah kullanılması olacağını; bu durumda milyonlarca insanın hayatını kaybedeceğini ve yerinden olacağını yazdı.
Memleketler arası Atom Gücü Ajansı Lideri, ”Ukrayna savaşının en rahatsız edici özelliği nükleer silahların tekrar jeopolitikanın merkezi kesimlerinden biri haline gelmesi oldu” değerlendirmesinde bulundu.
“BMGK’daki ülkelerin tümü kendi çıkarlarını koruyor”
Baradey, Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nu de eleştirdi:
”Güvenlik Kurulu’nun ‘Uluslararası barış ve güvenliği korumak yahut tekrar sağlamak için icra yetkileri’ olsa da etkisiz kalmaya devam ediyor. İşlev kapasitesi daima veto yetkisi olan 5 üyesi Çin, Fransa, Rusya, Birleşik Krallık ve ABD anlaşamadığı için baltalanıyor. Bu ülkelerin tümü kendi çıkarlarını koruyor. Memleketler arası barışı ve güvenliği değil”
Baradey, “sallantılı, seçici, boşluklarla ve ikili standartlarla dolu global tertip bizi bu noktaya getirdi” diyerek 1960’lar-1990’lar ortası genel olarak olumlu trendin kesin bir formda aksi döndüğünü belirtti.
Baradey, Amerikalı Bilim İnsanları Federasyonu’ndan şu alıntıyı yaptı:
“Toplam nükleer silah envanterinin tersine, global askeri stoklardaki, operasyon güçlerine zimmetli savaş başlıklarını içeren savaş başlığı sayısı, bir defa daha artıyor. ABD hâlâ yavaş bir biçimde nükleer stoklarını azaltıyor. Fransa ve İsrail’in nispeten istikrarlı envanterleri var lakin Çin, Hindistan, Kuzey Kore, Pakistan ve Britanya ve muhtemelen Rusya’nın stoklarını artırdığı düşünülüyor”
“Nükleer silahlar varoluşsal tehdit”
Baradey, Ukrayna savaşında görüldüğü üzere, nükleer silahların bir sefer daha güvenlik stratejisi enstrümanları hâline geldiğini belirterek nükleer silaha sahip Çin, Fransa, Hindistan, İsrail, Kuzey Kore, Pakistan, Britanya ve ABD’nin cephaneliklerini çağdaşlaştırmak için hummalı bir yarışta olduğunu aktardı.
Baradey şöyle devam etti:
“Daha da bahtsız bir biçimde nükleer silah sahipleri yeni siber ve yapay zeka teknolojilerinden ve varolan savunma sistemlerini yok etmek için tasarlanmış bilim kurgu gibisi hipersonik füzelerden faydalanıyor. Britanya ve Fransa’nın da dahil olduğu pek birden fazla, nükleer silahlarını yükseltilmiş alarmda, nükleer silah kullanımının mümkünlüğünü yükselten (bilinçli, kazara ya da siber manipülasyon sonucu olabilir) bir statüde tutuyor.”
Baradey, nükleer silahların sahibinin kim olduğu fark etmeksizin her yerde ve her vakit bir varoluşsal tehdit oluşturduğunu söyledi ve şöyle devam etti: “Nükleer silahların tedariği ve kullanımını Kimyasal ve biyolojik silahlarda yaptığımız üzere düşürmezsek, nükleer Pandora’nın kutusunun açılmasına hazır olmalıyız.”
“Eşitlik temelinde yeni bir şey inşa etmeliyiz”
Baradey, bugünün risklerine karşın yaşanan krizlerin olumlu bir sonuca varabileceğini söyledi:
“Savaş pandemiyi takip ederken, “daha uygununu inşa etmekten” fazlasını yapmamız gerekiyor. Asıl gereksinimimiz olan, eşitlik temelinde büsbütün yeni bir şey inşa etmek. Şayet nükleer silah sahibi ülkeler tekrar nükleerleşmeye ve büyük güç çatışmasına hakikat olan tehlikeli trendi bilakis çevirmek konusunda önemli olabilirse, kimi acil adımları atmaları gerekiyor”
Baradey, birinci adımın mevcut nükleer pozisyonlardan uzaklaşmak, yüksek alarm düzeylerini sonlandırmak ve muhtemelen kazalar ve siber akınlara karşı korunmak olduğunu söyledi. İkinci olarak ise tek bir kişinin nükleer hücum buyruğu verebileceği her türlü sistem ve protokolden vazgeçilmesi gerektiğini belirtti. Baradey son olarak, nükleer silah sahibi ülkelerin nükleer silahlardan arınmış bir dünya için birlikte çalışmaya tekrar taahhüt etmesi gerektiğini söyledi.
Baradey, son olarak de global kamuoyunun nükleer silahlar hakkında örgütlenmesini sağlayarak ülkelerin silahlardan vazgeçmesini sağlamak gerektiğini söyledi:
“Nükleer silah barındırmanın büsbütün yasaklanması milletlerarası hukukun mutlak bir normu haline gelmelidir.”