Melis Karaca
Rusya’nın Ukrayna işgalinde dördüncü haftaya girilirken The New York Times (NYT) gazetesinde yayımlanan bir makale, ABD idaresinin Ukrayna’ya askeri dayanak sağlamakla, Rusya tarafından bir gaye hâline gelmek ortasında “ince bir çizgide olduğu” görüşünü aktardı. Makalede, ABD’li yetkililerin Türkiye’ye Rus imali hava savunma sistemi S-400’leri Ukrayna’ya gönderme teklifiyle ilgili olarak “Türkiye’nin F-35 programına tekrar girmesini sağlayabilir” tabiri kullanıldı.
The New York Times’daki Mark Mazzetti, Helene Cooper, Julian E. Barners ve David E. Sanger imzalı,“ABD için Rusya’yla yüzleşirken aşikâr bilinmeyen denge” başlıklı makalede, ABD’nin Rusya-Ukrayna savaşındaki rolünün Ukrayna’ya yardım etmek ile Moskova’yla çatışmadan kaçınmak ortasında kalan kararlar ve fikir ayrılıkları karmaşasına neden olduğu belirtildi.
Rusya’nın başlattığı savaşın birinci haftalarında ABD’nin Ukrayna’ya tanksavar silahlar gönderdiği lakin savaş uçağı göndermediği, Ukrayna birliklerine hafif “kamikaze” akın dron’ları gönderdiği fakat Rusya’nın teknolojik avantajını azaltmak için siber savaş yürütmediği belirtildi. Makalede, Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenski’nin ısrarlı hava alanının kapatılması isteğinin de ABD idaresi tarafından Rusya’yla savaşı genişleteceği için kabul edilmediği hatırlatıldı.
Makalede, Washington idaresinin Ukrayna’ya dayanak konusunda “ince bir çizgide” olduğu, kararlar ve fikir ayrılıkları karmaşası yaşandığı aktarıldı.
“Yeni savaş başka cephelerde de yine hesaplamalar yapılmasına neden oldu” denilen makalede, şöyle devam edildi: “Örneğin, ABD’li yetkililer Türkiye’nin Ukrayna’ya S-400 hava savunma sistemi sağlaması fikrini öne sürdü. Bu, Rus üretimi sistem, ABD’nin birkaç yıl evvel NATO müttefiği olan Türkiye’ye yaptırım uyguladığı sistem. Artık ABD’li diplomatlar, Türkiye’yi Rusya’yla dansından çekecek ve Ukraynalılara en güçlü hava savunma sistemlerinden birini sağlayacak bir yol (olarak) görüyor.”
Makalede, Beyaz Saray ve Pentagon içinde Ukrayna’ya ulaştırılabilecek silahların memleketler arası hukuka uygunluğu üzerine de tartışmalar yapıldığı belirtildi. Öte yandan “sınırı aşmak” noktasında, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in kendi yorumları olacağına dair tasalar olduğu anlatılan makalede, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un Ukrayna’ya yardım eden ülkelerin bedel ödeyeceği, Ukrayna’ya silah taşıyan araçların yasal birer askeri amaç olarak görüleceğini içeren açıklaması hatırlatıldı.
Makalede, ABD’li yetkililerin Türkiye’nin S-400’leri Ukrayna’ya göndermesine ait fikri şöyle değerlendirildi:
“Bu teklif birebir vakitte Putin’in NATO’dan neyi kabul edebileceğine dair ve son yıllarda Moskova’yla köprüler kurduğu görülen bir NATO müttefiğinin ittifaka ve Ukrayna’ya takviye bağlılığını pekiştirmek için ne kadar ileri gitmeye istekli olduğunu göstermek için bir test olur.”
“Türkiye ziyaretinde gündeme getirildi”
Makalede, fikrin ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Wendy Sherman’ın Türkiye ziyaretinde gündeme getirildiği belirtilirken öteki bir üst seviye ABD’li yetkili, ABD’nin bu teklifin Putin’i kızdıracağını bildiğini söyledi. Ukrayna’nın hâlihazırda Türk üretimi dron’lar (SİHA’lar) kullandığı lakin Türkiye’nin hava savunma sistemi sağlaması durumunda Rusya’nın amacı olmaktan kaygı duyduğu belirtildi.
Makalede, Trump idaresi periyodunda, Türkiye’nin S-400 alımına karşılık alıcısı ve modül üreticilerinden olduğu F-35 programından çıkarıldığı hatırlatılarak “Ukrayna’ya hava savunma sistemi gönderme mutabakatı, F-35 programına tekrar girmenin önünü açabilir” denildi.
Makale için ulaşılan ABD Dışişleri Bakanlığı’nın yorum yapmayı reddettiği, Washington’daki Türkiye Büyükelçiliği’nin de geri dönmediği belirtildi.
“ABD sessizce teklif etti, Türkiye’den açıklama yok”
Makalenin muharrirlerinden NYT Beyaz Saray ve ulusal güvenlik muhabiri David E. Sanger, Twitter üzerinden de kıymetlendirme yaptı. Sanger, şunları yazdı:
“ABD, sessizce Türkiye’ye Rusya’dan tedarik edilen S-400 hava savunma sistemlerini Ukrayna’ya, Rus uçaklarına karşı kullanmaları için gönderme teklifini iletti.
İkili bir oyun: Ukrayna’ya var olan kapasitesinin çok daha üstünde bir kapasite sunar ve bir NATO üyesinin Rus savunma sistemi almasına ait üç yıldır süren hayli tatsız tartışmadan bir çıkış yolu olur. Türkiye kabul ederse, F-35 sevkiyatının da önü açılır. Türkiye’den şimdi bir açıklama yok.”