Dünyanın en tanınmış şirket yöneticilerinden birinin tutuklanması sonra da dramatik kaçışının arkasında inanılmaz bir entrika ağı yatıyor.
Nissan şirketinin eski CEO’su Carlos Ghosn’un 2018 yılındaki görkemli düşüşü, dünyanın dört bir yanında medya manşetlerine yansımıştı. Bir yılı aşkın bir müddet sonra Japonya’dan gözüpek kaçış hikayesi de tıpkı ölçüde ilgi topladı.
Ravinder Passi bütün bu olayları yakından izleme ayrıcalığına sahipti. Nissan’ın dünya çapında en kıdemli avukatı olan Passi kurumsal çöküşü “delilerin akıl hastanesini ele geçirişi” diye tanımlıyor.
Carlos Ghosn tutuklandığı sırada 45 yaşında Britanya vatandaşı bir avukat olan Passi, Nissan’ın dünya çapında baş hukuk danışmanlığını yürütüyor ve 250 kişilik hukuk grubuna liderlik ediyordu. Ghosn ile ilgili soruşturmaya katılması istendi.
Hala, eski CEO’nun, Japonya’da kendisine yöneltilen argümanlarla ilgili olarak hatalı olup olmadığı konusunda hiçbir fikri olmadığını söylüyor. Lakin Nissan içerisindeki uyumsuzluk ve yetersizlikle ilgili çok kelamı var.
Şirketin içinde gördüğü yanlışları duyurma gayretlerinin kendisine maliyetinin çok ağır olduğunu, daha geri bir misyona alınıp sonra Nissan’dan atıldığını, Japon savcılar tarafından konutunun basıldığını ve sekiz yıl kaldığı ülkeden ayrılmak zorunda kaldığını ileri sürüyor.
Neler olmuştu?
2018 yılı Kasım ayında Nissan’ın üst seviye yöneticileri bir tuzak kuruyor. “Jet sosyete” mensubu CEO ve en yakın yardımcısı Greg Kelly’yi ivedilikle üst seviye bir toplantıya katılmak üzere Tokyo’ya çağırıyorlar.
Ghosn, Tokyo Haneda havaalanına indiği anda tutuklanıyor ve yararlarını tam olarak beyan etmemek dahil birtakım mali suçlamalar getiriliyor. Savcılar şahsen Nissan tarafından temin edilen bilgilere dayanarak hareket ediyorl. Bunların büyük bir kısmı da Ghosn’un özel kalemi Hari Nada tarafından teslim ediliyor.
Ghosn, Nada ve İcra Heyeti Lideri Hiroto Saikawa ile bir kısım üst seviye hükümet yetkilileri tarafından kurulan bir kumpasın kurbanı olduğunu ileri sürüyor.
Bu kumpasın Nissan ile Fransız ortağı Renault ortasındaki birleşmeyi engellemek için kurulduğunu, zira birleşmenin Fransız hissedarlara fazla denetim vereceğinden korkulduğunu söylüyor.
Bu suçlamalar, Nissan şirketi ve daha sonra şirketten ayrılan İcra Heyeti Lideri Saikawa tarafından defaatle reddedildi.
Ravinder Passi, Nissan içerisinde, planlanan tutuklamadan haberdar olan birkaç şahıstan biriydi. Lakin daha o etapta dahi süreçle ilgili derin bir rahatsızlık içinde olduğunu söylüyor.
“Hari Nada’nın odasına çağırıldım ve orada bana dramatik bir tutuklama yaşanacağı anlatıldı. Kamuoyunda en büyük yankıyı uyandıracak halde ayarlanmıştı”diyor.
“Birini olaylı bir halde tutuklatmak için, ona palavra söyleyerek, bir ülkenin yetkili olduğu yargı alanına girmesini sağlamak aslında olan biten hakkında epey şey söylüyor” diye ekliyor.
Passi, Ghosn aleyhine kullanılmak üzere bilgi toplayıp savcılara veren özel kalem müdürü Hari Nada’nın esasen bunun karşılığında kendisi için yargı muafiyeti aldığını da söylüyor.
Bu muafiyet muahedesini yapmaya mecburdu; zira savcıların yasa dışı olduğunu ileri sürdükleri ve Ghosn’un tutuklanmasının tüzel temelini oluşturan mali düzenlemeleri şahsen Nada hazırlamıştı.
Passi bunun çok önemli bir sorun olduğunu söylüyor.
“Alarm zilleri çabucak çalmaya başlıyordu. Hata teşkil ettiği söylenen faaliyetlere karışan birinin soruşturmanın dışında tutulması, suçlanmaması gerekiyordu.”
Kendi güvenliğinden telaş duymaya başladı
OIaylar geliştikçe daha da tuhaf şeyler olmaya başladı. Medyaya çok fazla “haber” sızdırılıyordu. Passi bu sızıntılarda Ghosn’un daima belirli bir zan ile anıldığını ve daima Nissan’ın korunduğunu söylüyor. Bu bilgilerin direkt doğruya o sırada Nada tarafından yönetilen CEO’nun ofisinden geldiğini ve kimilerinin “çok gizli” olduğunu da söylüyor.
Soruşturmadan kaynaklanan öteki problemler da vardı ve bunlar yalnızca Nada’nın değil İcra Şurası Lideri Saikawa’nın da yasa dışı olduğu söylenen ödeme düzenlemelerinin altına imzasını koyduğuna işaret ediyordu. Saikawa bunu daha sonra mahkemede kabul edecekti.
Bu meseleleri keşfeden Ravinder Passi kendi güvenliğinden dert duymaya başladı. Şirketin iki Japon olmayan yöneticisinin bir kumpasla ülkeye getirilmesi ve tutuklanarak hapsedilmesine şahit olduktan sonra, bildiklerini anlatırsa başına geleceklerden korkmaya başladığını söylüyor.
Yeniden de artık “savunulamayacak bir şeyi savunamadı” ve evvel Nissan’ın iç teftiş komitesinin liderine bir mektup yazdı. Bundan sonra şirketin bağımsız yöneticileriyle temasa geçti.
Yaptığı müracaatlar konusunda hiçbir adım atılmadı ve onun yerine Passi’ye karşı ‘gaslighting’ diye tanımladığı her şeyine kuşkuyla yaklaşılan bir tavır izlenmeye başlandı. Ghosn soruşturmasından alındı ve neredeyse bütün misyonlarından azledildi.
Nissan İdare Heyeti’nde hasımlık ve hesaplaşma Carlos Ghosn’un tutuklanmasıyla sona ermedi.
Şirketin birçok yabancı yöneticisi misyonu bırakmaya başladı. Bunlar ortasında Ghosn’un yakını olarak bilinen Jose Munoz da vardı. 2019 Eylül ayına gelindiğinde kendisine yasal olmayan fazladan ödemeler yapıldığını kabul eden CEO Hiroto Saikawa da koltuğundan oldu.
Lakin üstteki değişim Ravinder Passi üzerindeki baskıları azaltmadı. 2020 Mayıs’ında Nissan, Ravinder Passi’ye birkaç gün içinde Japonya’yı terk etmesi buyruğunu verdi. Ayrılmaya hazırlandığı sırada meskenine savcılar ve Nissan yetkililerinin katıldığı bir baskın yapıldı. Baskına polis de eşlik ediyordu.
Karısı Sonia ve dört küçük kız çocuğunun bulunduğu meskene yapılan baskında bilgisayarı ile şirkete ilişkin telefonuna el kondu. Bilgisayarında Nissan yöneticilerinin “uygunsuz ve çok kötü” davranışlarına dair ispatlar bulunduğunu söylüyor.
Ravinder Passi artık Nissan çalışanı değil. Geçen yıl Japonya’daki üst seviye işinden alınarak İngiltere’de görevlendirilmişti. Daha evvel 250 kişilik bir takımın liderliğini yaparken, İngiltere’de iki yardımcıyla çalışıyordu. Kısa müddet sonra da işten büsbütün atıldı ve akabinde Nissan’ı “haksız işten çıkarma”suçlaması ile iş mahkemesine götürdü.
‘Gerçek üstü bir deneyim’
Hari Nada’yı hala şirkette çalıştıran Nissan, Passi’nin savları hakkında BBC tarafından sıralanan soruları yanıtlamaktan devam eden bir hukuksal sürecin kesimi olduğu gerekçesiyle kaçındı.
Lakin şirket, Carlos Ghosn hakkında yürütülen iç soruşturmanın “titiz ve kapsamlı” olduğunda ısrar etti ve Ghosn’un bilerek ve isteyerek vazifesini önemli halde berbata kullandığı ve şirketin etik kurallarını ihlal ettiği konusunda “güçlü ve ikna edici” kanıtlar bulunduğunu kaydetti.
Motorlu araç firması ayrıyeten bu olaydan sonra idare yapılanmasını daha bağımsız ve şeffaf hale getirmek suretiyle güçlendirdiğini ve iç kontrol süreçlerini tahkim ettiğini de söyledi.
Ravinder Passi geriye baktığında Nissan’daki tecrübesini “gerçek üstü” diye niteliyor. Hala yaşananları çözemediğini de ekliyor.
Sonuçta şirketlerin üst seviye yöneticilerini sık sık değiştirdiklerini lakin bunun nadiren Carlos Ghosn olayında olduğu üzere dolambaçlı ve teatral bir biçimde gerçekleştiğini söylüyor.