Eray Görgülü
Milletlerarası Çalışma Örgütü’nün (ILO) Uzmanlar Komitesi Raporu, Türkiye’de Kanun Kararında Kararnamelerle (KHK) kamudan ihraç edilen yaklaşık 126 bin kişinin hukuksal durumunu bir defa daha gündeme getirdi. Raporda, işe dönüş talebi ile açılan davaların yüzde 88’inin reddedilmiş olması ile ilgili, “Yüksek sayıdaki ret davaları korkuyla not edilmekle birlikte ıstırapla karşılanmaktadır” denildi.
Ret davalarının oranı, “kaygıyla not edilmekte”
ILO’nun 2022 yılına ait Uzmanlar Komitesi Raporu kamuoyuna duyuruldu. Raporun Türkiye ile ilgili kısmında OHAL kapsamındaki ihraçlar ile iktidarın sendikal faaliyetlere bakışına yönelik tenkitlerde bulunuldu. Raporun “Olağanüstü Hal kararnameleri kapsamında kamu kesimindeki toplu işten çıkarmalar” başlıklı kısmında kamu bölümündeki sendika üyesi ve vazifelilerinin işten çıkarılma münasebetlerinin dikkatle incelendiği tabir edildi.
Raporda Türkiye hükümeti tarafından sunulan bilgiye nazaran KHK ile işten çıkarılan 126 bin 674 kişinin OHAL İnceleme Komitesi’ne müracaat yaptığı bunlardan 14 bin 72’sinin işe iadesinin kabul edildiği, 101 bin 58’inin ise reddedildiği tabir edildi. Bu kapsamda 11 bin 544 müracaatın da şimdi kararlaştırılmadığı vurgulandı.
Raporda, hükümet tarafından verilen istatistiklerde sendika üye ve vazifelilerinin sayısı hakkında bilgi verilmemiş olmasına ait “Komite, hüzünle karışlamaktadır” sözü kullanıldı. Ret davalarının oranına ait ise “Yüksek sayıdaki (mevcut durumda neredeyse yüzde 88) ret davalarını korkuyla not etmekle birlikte, Komite, İnceleme Kurulu’nun sendika üyeleri ve görevlileriyle ilgili olumsuz kararlarının sayısı ve sonucuna yönelik bilgi eksikliğini de kederle karşılamaktadır” denildi.
Raporda ayrıyeten OHAL İnceleme Kurulu’nun ve onun kararlarını gözden geçiren idari mahkemelerin, sendika üyeleri ile vazifelilerinin işten çıkarılma münasebetlerini dikkatle incelemesi ve sendika dışı nedenlerle işten çıkarılan sendikalıların işe iade buyruğunu vermesi gerektiği hatırlatıldı.
İhraç edilen Eğitim-Sen üyelerinin yüzde 75’i işsiz
Raporda ayrıyeten kamu hizmetinden ihraç edilen Eğitim-Sen üyelerinin yaklaşık yüzde 75’inin hala işsiz olduğuna yönelik argümana da yer verildi. Hükümet tarafından gereğince bilgi sunulmamış olması da “Komite, Hükümet tarafından bu önemli ithama ait hiçbir bilgi sunulmamasını hüzünle karşılamakta ve Hükümet’in bu bahisle ilgili yorumlarını sunmasını bir defa daha talep etmektedir” tabiriyle eleştirildi.
Sendikal faaliyetlerle ilgili ayrıyeten KESK’e ait şu tespite de yer verildi: “Komite, sunduğu gözlemlerde KESK’in, üyelerinin transfer edildiği ve yerlerinin değiştirildiğine yönelik yeni tezlerde bulunduğunu kaydetmektedir. Komite, Hükümet’in, KESK’in kelam ettiği tüm transferlerin hizmet gerekleri doğrultusunda mecburî olarak yapıldığı ve sendikalaşma özgürlüğüne halel getirmeye yönelik ayrımcılıkların ulusal mevzuata ters olacağı istikametindeki beyanını kaydetmektedir.” Raporda, komitenin Hükümet’ten, sendikalaşma özgürlüğüne halel getirmeye yönelik ayrımcılık uygulamaları konusunda toplumsal taraflarla yakın alakalar kurmaya yönelik atılan somut adımlarla ilgili bilgi talep ettiği de lisana getirildi.
“Sendikal faaliyetler hata kapsamında değerlendirildi”
DW Türkçe, raporun yayınlanmasının akabinde sendikal faaliyetleri nedeniyle kamudan ihraç edilenleri dinledi. Eğitim-Sen Merkez Yürütme Heyeti üyesi Ahmet Karagöz de onlardan biri. Karagöz, yaklaşık 6 yıldır hukuk uğraşı veriyor. 29 Ekim 2016 tarihinde çıkarılan KHK ile ihraç edildiğini belirten Karagöz, “Halen neden ihraç edildiğimi bilmiyorum” dedi. Sendikal faaliyetlerini sürdüren Karagöz, “Hukukta en temel hak, savunma hakkıdır. Savunma hakkı dahi tanınmadan ihraç edildik. Doğal ki ihraç edilen yalnızca ben değilim. Bin 602 üyemiz farklı KHK’lerle ihraç edildi” dedi.
Bilhassa 15 Temmuz darbe teşebbüsü sonrasında iktidarın Eğitim-Sen’e yönelik yönelimleri olduğunu lisana getiren Karagöz, “Örgütümüzün sendikal faaliyetleri kabahat kapsamında değerlendirildi. Üyelerimiz, açığa alındı, ihraç edildi, sürgün edildi. Gözaltına alındı, tutuklanan üyelerimizin de olduğunu bilhassa tabir etmek isterim” diye konuştu.
“OHAL Komitesi, bizleri oyalıyor”
15 Temmuz sonrasında Eğitim-Sen’e üye 11 bin 400 kişinin idari süreç yapılmadan evvel açığa alındığını sonrasında yürüttükleri gayret sonucunda bu bireylerin büyük kısmının misyona iade edildiğini belirten Karagöz, “Sonrasında benim de içinde olduğum bin 602 üye ve yöneticimiz ihraç edildi” dedi. İktidarın hala ihraç sebeplerini kendileriyle paylaşmadığını belirten Karagöz, “Anayasa Mahkemesi’nin kararına karşın Barış İmzacısı olarak bilinenlerden Eğitim-Sen üyesi 340 arkadaşımızın tamamına ret verildi” tabirini kullandı. Bunun dışında 480’e yakın Eğitim-Sen üyesinin belgesinin hala kurulda beklediğine dikkat çeken Karagöz, “OHAL Komitesi, bizleri oyalıyor” dedi. Sendikal hareket ve faaliyetlerin her vilayette farklı değerlendirildiğini de vurgulayan Karagöz, şöyle devam etti: “Bazı vilayet ulusal eğitim müdürleri yaptığımız aksiyon ve aktiflikleri sendikal faaliyet kapsamında değerlendirirken, birtakım vilayet ulusal eğitim müdürleri ise cürüm kapsamında değerlendirip hakkımızda isimli ve idari soruşturmalar başlattı.”
“Çok ağır süreçlerden geçiyoruz”
Türkiye’de KHK ile ihraç edilen on binlerce kamu görevlisinden birisi de Barış İçin Akademisyenler bildirisini imzalayanlardan, KESK Memleketler arası İlgiler Uzmanı Osman Emekçi. ILO Uzmanlar Komitesi’nin hükümete ihlallerle ilgili sorular yönelttiğini ve karşılıklarını aldıktan sonra raporu hazırladığına dikkat çeken Emekçi, “Raporda, çalışma örgütü uzmanlarının duyduğu telaşlar ve hükümetten talepleri yer alıyor” dedi. KHK ihraçları ile kamu vazifelilerinin savunma hakkının elinden alındığını savunan Emekçi, “KHK ile ihraç edilen birisi, yalnızca çalışma hakkını kaybetmiyor. Birebir vakitte seyahat hakkını, toplumsal teminat hakkını kaybediyor” dedi. Türkiye’nin içinden geçtiği kutuplaşma devri nedeniyle birebir vakitte etiketlendiklerini belirten Personel, “Sosyal etraftan uzaklaşma, izole olma, ailevi bağlantılarının kopması, şurası tertip olarak nitelendirilebilecek evliliklerin bitmesi üzere sonuçlarla karşılaşılıyor” diye konuştu. İhraçlar sonrası intihar edenlerin de olduğunu hatırlatan Personel, “Her birimiz çok ağır süreçlerden geçiyor. Toplumsal teminatınız yoksa, geçiminizi sağlayamıyorsanız, özel kesimde de iş bulamadığınızda süreçler ağırlaşıyor” tabirini kullandı.
“Savunma hakkımız elimizden alındı”
120 binden fazla kamu işçisinin ihraç edilmesinin kamu hizmetlerine olumsuz yansımasının olduğunu kaydeden Personel, “10 binlerce öğretmenin bir anda işinden olması eğitimin niteliğinde, binlerce hakim ve savcının ihraç edilmesi yargının işleyişinde olumsuz sonuçlara neden oluyor” dedi. Kendisinin de binlerce kamu vazifelisi üzere bir gecede isminin KHK listesinde yer almasıyla ihraç edildiğini kaydeden Personel, şunları söyledi: “Suçluluğu kanıtlanana kadar herkes paktır. Bizim durumumuzda biz suçsuzluğumuzu kanıtlamaya çalışıyoruz. Savunma hakkımız elimizden alındı. Müracaat ile ilgili de sistem yok. OHAL İnceleme Kurulu’na doküman sunmaktan öteki bir durum kelam konusu değil.” İhraçların bireyleri ömründe başka farklı yaralar açtığını da belirten Personel, “Hem anne, hem de babası birebir ihraç edilen çocuklar var. Bu çocuklar toplumsal teminattan mahrum hale geliyor. Covid devrinde sıhhat hakkının ne kadar değerli olduğunu bir kere daha gördük. Bir kişinin ilanihaye kamu hizmetinden çıkarılması kozmik hukuka da aykırı” diye konuştu.
