Dünya başkanları Glasgow’daki COP26 doruğunda, ormansızlaşmaya 2030’a dek son verme taahhüdünde bulundu.
Ormanları korumak için diğer teşebbüslerde de bulunulmuştu, pekala rastgele bir ilerleme kaydedilebildi mi?
Şu anda ormansızlaşma ne kadar makus?
Ormanlar, büyük ölçüde global ısınmanın en önemli nedenlerinden biri olan karbondioksit (CO2) gazını emiyor. Dolasıyla ağaçları kesmenin iklim değişikliğine büyük çapta bir olumsuz tesiri var.
BM, 1990’dan bu yana 420 milyon hektar orman toprağının kaybedildiğini söylüyor ve tarım bunun en önemli nedenlerinden biri.
Ormanları korumak ismine daha evvel de teşebbüslerde bulunulmuştu.
BM 2014’te ormansızlaşmayı 2020’de yarı yarıya azaltma, 2030’da da sona erdirmeyi öngören bir uzlaşma açıklaması yapmıştı.
Daha sonra da 2017’de, dünya genelinde orman yerlerini 2030’da yüzde 3 artırma gayesi belirlenmişti.
Lakin 2019’daki bir rapora nazaran ormansızlaşma, global ısınmayla çaba açısından önemli sonuçlara yol açacak bir formda “alarm veren düzeyde” devam etti.
Doğal büyüme ve dikimlerle biraz ormanlaşma sağlansa da ağaçların tam manasıyla CO2 özümseyebilmesi için yıllarca olgunlaşması gerekiyor.
Son 10 yılda, her yıl 4,7 milyon hektar orman toprağı kaybedildi. Brezilya, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Endonezya en makus etkilenen ülkeler ortasında.
Brezilya: Yasa dışı ağaç bölümü devam ediyor
Amazon yağmur ormanlarının yüzde 60’ı Brezilya’da ve atmosfere karışacak ziyanlı karbondioksitin emilmesinde hayati bir rol oynuyor.
2004’e dek sistemli bir biçimde azalan Brezilya Amazonları’ndaki ormansızlaşma, ülkenin Ulusal Uzay Araştırma Enstitüsü’ne nazaran (INPE) yine artışa geçti. Kuruluşa nazaran ormansızlaşma suratı son 10 yılın en yüksek seviyesinde.
Brezilya önderi Jair Bolsonaro, Ağustos’ta BM’de yaptığı yaptığı konuşmada, ülkesindeki ormansızlaşmanın 2020’ye kıyasla azaldığını söyledi. Fakat ormansızlaşma suratı hala vazifeye geldiği 2019’a kıyasla yüksek. Amazonlar’a odaklanan araştırma enstitüsü Imazon dataları bu yıl ormansızlaşma suratının yavaşlama göstermediğini söylüyor.
Bolsonaro, tarımı teşvik ve Amazonlar’da madencilik üzere “çevre karşıtı” siyasetler izlemesi nedeniyle eleştiriliyor.
Bolsonaro, etraf maddelerini ihlal eden çiftçiler ve kerestecileri soruşturmakla misyonlu resmi kuruluşların bütçelerini kesti.
Yasa dışı ağaç kesitine karşı cezalar 2020’de yüzde 20 azaltıldı.
Net sayılar bulunmuyor, fakat geçtiğimiz günlerde yapılan araştırmalara nazaran Brezilya’daki ormansızlaşma ve doğal ömür alanı tahribatının yüzde 94’ü yasa dışı olabilir.
Amazonlar’daki ormansızlaşmadan sorumlu tek ülke Brezilya değil. Bolivya’nın da ortalarında bulunduğu komşu ülkeler de bunda rol oynuyor.
Geçen yıl Bolivya yaklaşık 300 bin hektar tropikal orman toprağını kaybetti.
Bu, dünyadaki en büyük dördüncü büyük oran.
Kongo Havzası: Tarım ve madencilik
Kongo orman havzası dünyadaki en büyük ikinci yağmur ormanı. Yarısından fazlası da Demokratik Kongo Cumhuriyeti hudutlarının içinde bulunuyor.
Etraf örgütü Greenpeace hem büyük hem de küçük şirketlerce yapılan yasa dışı bölümün ormansızlaşmaya yol açtığını söylüyor. ABD ve AB yasa dışı kereste ithalatını yasaklasa da hala bir biçimde ülke dışına kaçırılabiliyor.
Başka tehditlerse küçük ölçekli tarım, odun kömürü, yakmak için kesim, kentlerin genişlemesi ve madencilik.
Global Orman Müşahede kuruluşuna nazaran son beş yılda yıllık bakir orman kaybı neredeyse yarım milyon hektarı buldu.
Cumhurbaşkanı Felix Tshisekedi geçen ay, yolsuzluk savları nedeniyle biri 1,4 milyon hektarlık kimi kesim ruhsatlarının incelenmesi talimatı verdi. Bu atılım çevreciler tarafından memnuniyetle karşılandı.
Lakin bu yıl başında hükümet, ağaç kesim faaliyetlerine yönelik 2002’den bu yana süren yasağı kaldırma planlarını da açıkladı, ama bu karar şimdi uygulanmadı.
Greenpeace bunun geçtiğimiz aylarda verilen ormanları muhafaza ve yüzde 8 oranında artırma taahhüdüyle çeliştiğini söylüyor.
Endonezya: Palmiye yağı plantasyonları
Endonezya 20 yıldaki orman kaybında birinci beş ülke ortasına girdi. Global Orman Gözlem’e nazaran ülke 2002-2020 ortasında 9,75 milyon hektar bakir orman kaybetti.
Endonezya Cumurbaşkanı Joko Widodo 2014’te ormansızlaşmanın esas nedeni olan palmiye yağı için arazi açılmasına karşı harekete geçme kelamı vermişti.
Resmi bilgilere nazaran orman yangınlarının yüzde 80’i bu maksatla çıkartılıyor.
2016’da, 926.000 hektarlık orman yok oldu ve bu alanda rekor kırıldı. Fakat daha sonra ormansızlaşma suratında istikrarlı bir azalma oldu.
2020’de yıllık kayıp 270 bin hektardı.
2019’da Endonezya Cumhurbaşkanı Widodo, 66 milyon hektarlık bakir orman toprağı ve turbalık alanı kapsayan üç yıllık bir alan açmama moratoryumu koydu. Bu moratoryum bu yıl süresiz uzatıldı.
