Sızdırılan Pandora Belgeleri’nde 35 mevcut ve eski ülke önderi ile 300’den fazla kamu çalışanının off-shore şirketleri ve hesaplarına dair ayrıntılar var.
Dokümanlar Ürdün Hükümdarı Abdullah’ın Birleşik Krallık ve ABD’de 70 milyon sterlinlik mülk aldığını gösteriyor.
Eski Birleşik Krallık Başbakanı Tony Blair ve eşinin de Londra’da bir ofis alımı sırasında 312 bin sterlinlik damga vergisinden kaçındığı da evraklarda yer alıyor.
Çiftin ofisi direkt almak yerine ofisin sahibi olan off-shore şirketi satın aldığı görülüyor.
Sızdırılan dokümanlar Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’i Monaco’da kapalı tutulan varlıklarla ilişkilendiriyor, önümüzdeki günlerde genel seçimde yarışacak olan Çekya Başbakanı Andrej Babis’in de Fransa’nın güneyinde 12 milyon sterlinlik iki villayı bir off-shore yatırım şirketi üzerinden alışını deklare etmediğini gösteriyor.
Memleketler arası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ) tarafından 117 ülkede 650 gazeteciyle birlikte incelenen Pandora Evrakları, ICIJ’in bugüne kadarki en büyük araştırması oldu.
ICIJ son yedi yılda FinCen Dokümanları, Paradise Evrakları, LuxLeaks ve FinCen Belgeleri’ni de inceleyerek kamuoyuyla paylaşmıştı.
BBC’nin araştırmacı gazetecilik programı Panorama ve Guardian gazetesinin de ortalarında bulunduğu çok sayıda kurum Panama, Belize, Kıbrıs, Birleşik Arap Emirlikleri, Britanya Virjin Adaları, Singapur ve İsviçre’nin de dahil olduğu ülkelerden 14 finansal hizmet şirketine ilişkin 12 milyon belgeyi inceledi.
Bunlar ortasında 6,4 milyon evrak, 2,9 milyon görsel, 1,2 milyon e-posta ve 467 bin excel tablosu bulunuyor.
Evraklarda ismi geçen bireylerden kimileri kendi ülkelerinde halihazırda yolsuzluk, para aklama ve vergiden kaçınma üzere suçlamalarla karşı karşıyaydı.
Birleşik Krallık açısından evrakların en kıymetli sonuçlarından biri ünlü ve güçlü şahısların ülkede mesken almak için şirket kurma yoluna gittiklerini göstermesi oldu.
Evraklara nazaran 95 binden fazla gayrimenkul off-shore şirketler aracılığıyla alınmış.
Hükümet daha evvel off-shore şirketler üzerinden alınan konutların sahiplerinin yer alacağı bir liste hazırlamaya kelam vermiş ama bunu hayata geçirmemişti.
Ülkede konut alan birtakım şahısların para aklama faaliyetlerini sakladıklarına dair telaşlar bulunuyor.
Kendi ülkelerini adeta yağmalamakla suçlanan Azerbaycan Devlet Lideri İlham Aliyev ve ailesi bunlara bir örnek.
Araştırma sonucunda Aliyevler ve yakınındaki bireylerin Birleşik Krallık’ta 400 milyon sterlinden fazla mülk alımına dahil olduğu ortaya çıktı.
Aliyevlerin Londra’daki gayrimenkullerinden birini 31 milyon sterlin kâr ile Kraliçe 2. Elizabeth’in gayrimenkul imparatorluğu olarak tanımlanabilecek, Birleşik Krallık Hazinesi tarafından yönetilen Crown Estate şirketine satmış olması da hükümetin başını ağrıtabilir.
Evraklarda yer alan ticari süreçlerin birçok kanunlara uygun süreçler.
Ancak ICIJ’den Fergus Shiel “Vergiden kaçınmak yahut kuşkulu gelirleri saklamak için off-shore şirketlerin nasıl kullanıldığını gösteren bu kadar büyük bir sızıntı daha evvel olmamıştı” diyor ve ekliyor:
“Bu off-shore hesapları ve tröstleri kullanarak başka ülkelerde yüz milyonlarca dolarlık mülk alıyorlar. Kendi vatandaşlarının ziyanına, kendi ailelerini zenginleştirmek için yapılan süreçler bunlar.”
ICIJ bu evrakların “Pandora’nın kutusunu açacağını” düşündüğü için evraklara bu ismi verdi.
Ürdün Hükümdarı’nın malikaneleri
Dokümanlar Ürdün Hükümdarı Abdullah’ın Birleşik Krallık ve ABD’de, off-shore şirketleri kullanarak gizlice 70 milyon sterlinden daha fazla mülk alımı yaptığını gösteriyor.
Kral Abdullah’ın 1999’de vazifeye başladıktan sonra Britanya Virjin Adaları ve öbür vergi cennetlerindeki off-shore şirketler üzerinden 15 mülk aldığı görülüyor.
Bunlar ortasında ABD’nin California eyaletindeki Malibu’da, 50 milyon sterlin pahasında okyanus görüntülü üç mesken, Birleşik Krallık’ta da Londra ve Ascot’ta mülkler bulunuyor.
Ülkesinde otoriter bir rejim kurmakla suçlanan Kral Abdullah’ın vergi artışları ve kemer sıkma siyasetleri son yıllarda protestolara yol açmıştı.
Kral Abdullah’ın avukatları ise bütün bu mülklerin şahsî servetiyle alındığını, bu servetin Ürdünlüler için projelere de harcandığını söylüyor.
Avukatlar üst seviye şahısların güvenlik ve zımnilik üzere münasebetlerle off-shore şirketler üzerinden alım yapmasının sıradan bir durum olduğunu belirtiyor.
Öteki başkanlara dair Pandora Belgeleri’nde yer alan bilgilerden kimileri şöyle:
- Kenya Devlet Lideri Uhuru Kenyatta ve ailesinden altı kişi bir dizi off-shore şirket ağına sahip. Bu bireylerin 11 şirketle münasebeti var ve şirketlerden birinin varlığı 30 milyon dolar.
- Pakistan Başbakanı İmran Han’ın yakın etrafından şahıslar, milyonlarca dolarlık varlığı bulunan şirketler ve tröstlerin kapalı sahibi.
- Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Nikos Anastasiadis’in kurduğu bir hukuk şirketi, bir dizi off-shore şirketin gerçek sahibi olan, yolsuzlukla suçlanan bir Rus siyasetçiyi gizlemek için geçersiz sahipler sağladı. Şirket bu suçlamayı reddediyor.
- Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenski zımnî bir off-shore şirketindeki paylarını 2019’daki seçimi kazanmadan kısa müddet evvel transfer etmiş.
- Eski bir bankacı olan Ekvador Devlet Lideri Guillermo, yakın akrabalarına sistemli ödeme yapan bir Panama vakfının yerine ABD’nin Güney Dakota eyaletindeki bir tröste ödeme yaptırmaya başlamış.
Blairların damga vergisiz ofis alımı
Pandora Belgeleri’nde Tony ve Cherie Blair’in servetlerini sakladıklarına dair bir bilgi yok.
Ama evraklar, çiftin 6,45 milyon sterlinlik mülk alımında neden damga vergisi ödemediğini gösteriyor.
Personel Partili Eski Başbakan ve hukukçu eşi, Londra merkezindeki Marylebone’da bulunan konutun Temmuz 2017’de almak için, meskenin sahibi olan off-shore şirketi satın alma yolunu tercih etmiş.
Birleşik Krallık’ta bu formda alım yapmak yasal ve bu durumda damga vergisi ödenmesine gerek olmuyor. Ancak Blair daha evvel bu çeşit yasal boşlukları kullanarak vergiden kaçınmayı kınayan açıklamalar yapmıştı.
Mülk şu anda Cherie Blair’ın dünya çapında hükümetlere danışmanlık verdiği şirketinin ve bayanlar için kurduğu vakfın merkezi pozisyonunda.
Cherie Blair, satıcıların satışın bu halde gerçekleşmesi için ısrarcı olduklarını, mülkün yasal bir formda alındığını ve ilerde satılırken kâr edilirse sermaye yararı vergisine tabi olacağını söylüyor.
Mülkün satıcıları, Bahreyn’de siyasi ilişkileri olan bir aileydi. İki taraf da, sürece başlarken karşı taraftakilerin kim olduğunu bilmediklerini belirtiyor.
Londra’da 33 milyon sterlinlik mülk sahibi oğlan
Azerbaycan’ın idaresindeki Aliyev ailesi hakkındaki evraklar de off-shore şirketleri kullanarak gizlice Birleşik Krallık’ta mülk aldıklarını gösteriyor.
Kafkas ülkesinde yıllardır yolsuzluklarla suçlanan ailenin 17 mülk aldığın ve bunlar ortasında 11 yaşındaki oğulları Haydar Aliyev için alınan Londra merkezindeki Mayfair’da bulunan 33 milyon sterlinlik bir ofis olduğu da dokümanlarda yer alıyor.
Bina 2009’da İlham Aliyev’in bir aile dostunun sahip olduğu bir paravan şirket tarafından alınmış ve bir ay sonra da Haydar Aliyev’e devredilmiş.
Birebir muhitte aileye ilişkin bir öteki ofis binası ise 2018’de Crown Estate’e 66 milyon sterline satılmış.
Crown Estate alım sırasında yasanın gerektirdiği prosedürleri yerine getirdiklerini ama mevzuyu tekrar incelemeye aldıklarını söylüyor.
Birleşik Krallık hükümeti ise daha fazla yasa ve kontrolle para aklamanın üzerine gittiklerini, Parlamento gündemi elverdiğinde ülkede konut satın alan off-shore şirketlere dair bir liste hazırlanmasına yönelik yasa teklifi getireceklerini belirtiyor.
Sızdırılan Pandora Belgeleri’nde yaklaşık 12 milyon belge ve evrak bulunuyor. Bunlar ortasında dünya önderleri, siyasetçiler ve milyarderlere dair dokümanlar de var.
Kelam konusu evraklar ABD’nin başşehri Washington DC’de bulunan Milletlerarası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu tarafından edinildi ve dünyanın en büyük global araştırmacı gazetecilik çalışmasının gerçekleştirilmesini sağladı.
117 ülkeden 600’den fazla gazeteci evraklar üzerinde çalıştı. Birleşik Krallık’taki araştırma BBC’nin araştırmacı gazetecilik programı Panorama ve Guardian gazetesi tarafından üstlenildi.
Dokümanların toplumsal medyadaki yansımalarını görmek için #PandoraPapers ve #PandoraBelgeleri etiketlerine bakabilirsiniz.
