Pandora Dokümanları dünyanın en varlıklı ve güçlü bireyleri ortasında yer alan bir küme insanın servetlerini nasıl gizlediğini, vergiden nasıl kaçındıklarını ve birtakım örneklerde de nasıl para akladıklarını gösteren yaklaşık 12 milyon sızdırılmış evraktan oluşuyor.
117 ülkede 600’den fazla gazeteci 14 farklı kaynaktan edinilen evrakları aylarca inceledikten sonra bu hafta boyunca yayınlanacak haberleri derledi.
Bugüne kadarki en büyük global araştırmacı gazetecilik çalışması, ABD’nin Başşehri Washington DC’de bulunan Memleketler arası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu’nun edindiği dokümanlar sayesinde gerçekleşti.
Araştırmaya Birleşik Krallık’ta BBC Panorama ve Guardian gazetesi dahil oldu.
Neler ortaya çıktı?
Pandora Belgeleri’nde 6,4 milyon doküman, 3 milyona yakın fotoğraf, 1,5 milyondan fazla e-posta ve neredeyse yarım milyon excel tablosu bulunuyor.
Evraklar 90 ülkeden 330 siyasetçinin da ortalarında bulunduğu şahısların off-shore şirketler aracılığıyla servetlerini sakladığını gösteriyor.
ABD merkezli fikir kuruluşu Küresel Financial Integrity’den (Küresel Finansal Dürüstlük) Lakshmi Kumar bu bireylerin “hortumladıkları paraları saklayabildiğini”, bunu da çoklukla anonim şirketler üzerinden yaptığını söylüyor.
Off-shore ne demek?
Pandora Evrakları ekseriyetle para ve başka varlıkları gizlemek için kullanılan, hudutlar ötesine yayılan karmaşık şirket ağlarını ifşa ediyor.
Örneğin bir kişi Birleşik Krallık’taki bir meskeni, öbür bir ülkede kurduğu bir şirket üzerinden alabilir. Bu ülkelere off-shore deniyor.
Off-shore ülkeler yahut bölgeler ekseriyetle şirket kurmanın kolay olduğu, şirket sahiplerinin kimliğini ortaya çıkarmanın sıkıntı olduğu, kurumlar vergisinin düşük olduğu yahut hiç bulunmadığı ülkeler oluyor.
Bu ülkelere vergi cenneti de deniyor.
Vergi cennetlerine dair net bir liste yok. Ama en bilinenleri ortasında Cayman Adaları ve Britanya Virjin adaları üzere Britanya Denizaşırı Toprakları ile İsviçre ve Singapur üzere ülkeler yer alıyor.
Vergi cennetlerini kullanmak yasa dışı mı?
Birleşik Krallık hükümeti vergiden kaçınmanın “yasalara harfiyen uyarken kanunların ruhunu ihlal etmek” manasına geldiğini söylüyor.
İnsanların paralarını ve varlıklarını öteki ülkelerde tutmasının gerisinde, taarruzlardan yahut istikrarsız hükümetlerden korunmak üzere yasal nedenler de olabiliyor.
Kapalı off-shore varlıklara sahip olmak yasa dışı olmasa da, bilinmeyen şirketlerden oluşan karmaşık bir ağı kullanarak para transferleri yapmak yasa dışı yollardan elde edilen gelirleri gizlemenin en tesirli yolu olarak görülüyor.
Panama Evrakları üzere sızıntıların akabinde, vergiden kaçınmayı ve varlıkları gizlemeyi zorlaştıran düzenlemeler yapmaları için siyasetçilere yapılan davetlerde bir artış yaşanmıştı.
Ancak Pandora Dokümanları off-shore süreçlere karşı tedbir alabilecek pozisyondaki şahısların bir kısmının, maddelerdeki açıklardan faydalanan bireyler olduğunu gösteriyor.
Vergi cennetlerinde para saklamak ne kadar kolay?
Bunun için tek yapmanız gereken, mahremiyete ehemmiyet veren ülkelerden birinde bir paravan şirket açmak. Bu şirketin ofisi yahut çalışanı bulunmayacak, yalnızca kağıt üzerinde var olacaktır.
Ama bunun için para ödemek gerekiyor. Bu alanda uzmanlaşmış şirketler sizin isminize paravan şirket kurup işletiyor.
Bu firmalar kağıt üzerinde bir adres ve maaş alan bir yönetici de göstererek şirketin ardındaki gerçek sahiplerin büsbütün gizlenmesini sağlıyor.
Vergi cennetlerinde ne kadar para saklı?
Buna net bir karşılık vermek sıkıntı olsa da ICIJ’in iddiaları 5,6-32 trilyon dolar ortası bir ölçüde olduğu istikametinde.
Memleketler arası Para Fonu (IMF) vergi cennetleri nedeniyle hükümetlerin yıllık vergi kaybının 600 milyar dolar olduğunu hesaplıyor.
Lakshmi Kumar vergiden bu formda kaçınanların topluma ziyan verdiğini söylüyor:
“Servetin saklanabilmesi hayatınıza direkt tesir eder. Çocuğunuzun eğitimi, sıhhate erişim yahut barınma hakkınızı tesirler.”
Birleşik Krallık buna karşı ne yapıyor?
Birleşik Krallık yurt dışındaki anonim şirketlerin ülkeden mülk almasına müsaade vermekle eleştiriliyor.
Hükümetin 2018’de hazırladığı bir yasa tasarısı, ülkedeki konutların gerçek sahiplerinin açıklanmasını mecburî kılıyordu.
Ancak tasarı hâlâ Parlamento’ya sunulmadı.
Hususla ilgili 2019’da hazırlanan bir Parlamento raporu bu sistemin “illegal gelirlerini aklamak için mülk alan kişileri” ülkeye çektiği bulgusuna yer vermişti.
Raporda soruşturmaların çoklukla polisin, gerçek mülk sahiplerini ortaya çıkaramaması nedeniyle sekteye uğradığı aktarılmıştı.
Hükümet kısa mühlet evvel gayrimenkuller üzerinden para aklanması riskini orta düzeyden yüksek düzeye çıkarmıştı.
Hükümet daha fazla yasa ve kontrolle para aklamanın üzerine gittiklerini, Parlamento gündemi elverdiğinde ülkede konut satın alan off-shore şirketlere dair bir liste hazırlanmasına yönelik yasa teklifi getireceklerini belirtiyor.
Sızdırılan Pandora Belgeleri’nde yaklaşık 12 milyon belge ve doküman bulunuyor. Bunlar ortasında dünya önderleri, siyasetçiler ve milyarderlere dair dokümanlar de var.
Kelam konusu dokümanlar ABD’nin başşehri Washington DC’de bulunan Memleketler arası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu tarafından edinildi ve dünyanın en büyük global araştırmacı gazetecilik çalışmasının gerçekleştirilmesini sağladı.
117 ülkeden 600’den fazla gazeteci evraklar üzerinde çalıştı. Birleşik Krallık’taki araştırma BBC’nin araştırmacı gazetecilik programı Panorama ve Guardian gazetesi tarafından üstlenildi.
Dokümanların toplumsal medyadaki yansımalarını görmek için #PandoraPapers ve #PandoraBelgeleri etiketlerine bakabilirsiniz.
