Dünyanın her yerinde tıpkı anda yayınlanan 12 milyon zımnî evrakla ilgili tartışmalar sürüyor. Gün geçtikçe daha fazla siyasetçi Pandora Papers’ın gözler önüne serdiği sırlardan ötürü hesap vermek zorunda kalıyor.
Türkiye’de ise iktidar Pandora Papers dokümanlarının ortaya koyduğu tabloya karşı sessizliğini koruyor. Hafta boyunca kamu ihalelerinde öne çıkan şirketler başta olmak üzere çok sayıda ismin offshore faaliyetleri gözler önüne serilirken, iktidar kanadının Meclis’e taşıdığı Vergi Kanunu Teklifi’nde mevzuya ait bir düzenlemeye gitmediği görülüyor.
Vergiden kaçınmaya karşı yeni yasalar
Avrupa Birliği ve ABD’li yasa yapıcıları Pandora Papers’ın ifşa ettiği finansal yapının önüne geçilmesi için yeni yasa tasarıları üzerinde çalışıyor.
Avrupa Komitesi Lideri Paolo Gentiloni, bilhassa paravan şirketlerin ‘kötüye kullanılmasının’ önüne geçmek için farklı ülkelerin vergi kurumları ortasında bilgi paylaşımının artırılması da dahil olmak üzere bir dizi düzenlemeyi içeren yeni bir yasa tasarısı üzerinde çalışacaklarını belirtti.
ABD’li yetkililer de offshore firmaların açılmasına yardımcı olan ve şimdiye kadar müşterilerinin yasa dışı faaliyetlerinden sorumlu tutulmayan aracıları ilgilendiren yeni bir yasa tasarısı oluşturdular.
Bu yasa tasarısı; avukatlar, muhasebeciler, gayrimenkul danışmanları, tröst yöneticileri, sanat yapıtı tüccarları, finansal danışmanlar ve halkla alakalar uzmanlarına, müşterilerinin kara para aklamaları durumunda daha çok yasal sorumluluk yüklüyor. Bu sayede aracıların, müşterilerinin yasa dışı faaliyetlerini kolaylaştırmayacakları öngörülüyor.
Soruşturulan siyasetçiler
3 Ekim’de yayınlanan sızıntılarda Çekya Başbakanı Andrej Babis’in Fransa’da 22 milyon dolarlık bir malikaneyi offshore üzerinden aldığı anlaşılmıştı. Çek yetkilileri Başbakan’ın faaliyetlerinin yasadışı olabileceğini ve araştırılacağını belirtti.
Ülkede, dün tamamlanan ulusal seçim sonrasında, beş puan farkla favori gösterilen Andrej Babis’in seçimi kaybetmesine Pandora Papers’ın neden olduğu konuşuluyor.
Brezilya Maliye Bakanı Paolo Guedes ise meclisteki özel bir oturumda ortaya çıkan offshore faaliyetleri hakkında yasamanın sorularını yanıtlayacak. Paraguay Devlet Lideri Horacio Cortes hakkında isimli soruşturma başlatılırken, Peru eski Devlet Lideri Pedro Pablo Kuczynski ilgili savcılara açıklamalar yapmak zorunda kaldı. Kolombiya’da ise Gümrük ve Vergi Yönetimi Başkanı’nın istifası isteniyor.
Türkiye hükümetinden hususla ilgili açıklama yok
Hindistan, Endonezya, Fransa, Avusturalya, Hollanda, Panama, İrlanda, Arjantin ve Şilili yetkililer sızıntılarda ismi geçen herkesi soruşturacaklarını açıklarken, Türkiye’de iktidar kanadından, Pandora Papers’ın gözler önüne serdiği tabloya dair bir açıklama şimdi gelmedi.
Muhalefet kanadı ise Meclis Genel Kurulu’nda görüşülecek olan “Vergi Adap Kanunu ile Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”ne Pandora Papers gerekçesiyle şerh düştüler.
CHP kanun teklifine “…uluslararası vergi cennetlerine aktarılan kaynakların vergilendirilmediği, bir vergi sistemine sahip bulunmaktayız.” diyerek şerh düştü.
HDP ise “Asgari fiyattan yaklaşık 500 lira vergi alan bir sistemde koskoca holdinglerin yüzlerce milyon doları vergiden kaçırmasına göz yummak büyük bir vicdansızlıktır. Türkiye’den vergi cennetlerine para kaçırmanın önünde rastgele bir yasal pürüz yoktur. Pandora Belgeleri’nde ismi geçen holdingin de açıklamasında tabir ettiği üzere paraları bu ülkede işçilerin sırtından kazanıp vergi cennetlerine götürmek mevzuata uygundur. Ballı ihalelerle yandaş şirketlere kamusal kaynakların transfer edilmesi, buna karşılık halkın parasıyla zenginliklerine zenginlik katan şirketlerin ise vergi vermemek için yurtdışına para kaçırması maddelere muhalif değildir.” diyerek kanun teklifine şerh düştü.
Pandora Papers evraklarının kamuoyuyla paylaşılmasıyla birlikte offshore merkezleriyle ilgili her sızıntının akabinde sorulan ‘Türkiye, vergi cennetlerini neden belirlemiyor?’ sorusu tekrar gündeme geldi.
Türkiye’de Ocak 2006’da Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 30. unsuru değiştirilerek vergi cenneti ülkelerinde yapılan ticari süreçlerden yüzde 30 stopaj alınması kararlaştırılmıştı. Bakanlar Şurası, hangi ülkelerin ‘vergi cenneti’ olduğunu belirlemediği için uygulanmayan bu karar, 15 yıldır tozlu raflarda bekliyor.
‘Finansal süreçler denetlenmeli’
DW Türkçe’ye konuşan Milletlerarası Şeffaflık Derneği Lideri Oya Özarslan, bu nedenle Hazine’nin 15 yıldır daha çok vergi toplama imkanını ıskaladığını ve sonuç olarak daha az kamu geliri elde ettiğini belirtiyor.
Daha yüksek bir kamu geliri sağlandığında kamu hizmetlerinin kalitesinin de artırılabileceğini söyleyen Özarslan, Türkiye’nin, pandemide bilgisayarı olmadığı için eğitim alamayan çocuklar, yurt külfeti çeken öğrenciler ve derin yoksullukla boğuşan aileler üzere problemleri olduğuna dikkat çekiyor.
Özarslan, “Bu listenin yapılması neden hiç gerçekleşmedi bilmiyoruz fakat eninde sonunda kimi ülkeleri kara listeye almak siyasi bir karar. Amerika’ya, Hollanda’ya, İngiltere’ye ilişkin birtakım adalar, vergi cennetleri de var, bunları listeye almanın nasıl bir tesir yaratacağını bilemiyoruz” diyor.
Liste yapmanın da en kusursuz yol olmayabileceğini belirten Özarslan, listeye girmeyen irili ufaklı pek çok vergi cenneti olabileceğini ve paranın bu kere bunlardan birine gidebileceğini aktarıyor. Özarslan’a nazaran kıymetli olan yurtdışına giden finansal süreçleri hakkıyla denetleyebilmek.
Sistemin gediği: Varlık Barışı
Pandora Papers evraklarında offshore temasları yer alan isimlerden kimileri ise DW Türkçe’ye verdikleri karşılıklarda, vergi cennetlerindeki zenginliklerini ‘varlık barışı’ ile Türkiye’ye getirdiklerini söylediler. Varlık barışı, Türkiye’de hükümetin iktisada kaynak yaratmak gerekçesiyle 2008 krizinden bu yana uyguladığı bir düzenleme. Lakin bu kapsama giren bildirimler üzerinden alınan bir vergi ya da yapılan bir vergi incelemesi yok. Özetle varlıklarını vergiden kaçınmak için offshore sistemine aktaranlar, burada artırdıkları servetlerini kaynak göstermeden sıfır vergiyle Türkiye’ye getiriyorlar.
Oya Özarslan, bu düzenlemenin kara para aklamaya ortam sağlayan yumuşak bir karnı da olduğuna işaret ediyor ve varlıkların nereden ve nasıl elde edildiğini sorgulamayan her düzenlemenin bu riski taşıyacağını belirtiyor.
Pandora Papers, Türkiye’de bir yandan büyük kamu ihalelerini alıp vergi indirimi ve teşviklerden yararlanırken başka yandan gelirlerini vergi cennetlerine aktaran şirketlerin varlığına işaret etti. Pekala durum nasıl bir kamu ziyanına yol açıyor?
Oya Özarslan, vergi cennetlerine servet aktaran kişi ve kuruluşların, daha az vergi ödeyecekleri ya da hiç ödemeyecekleri sistemlere kaçtığını, bunun da büyük bir adaletsizlik doğurduğunu vurguluyor ve ekliyor: “Çünkü az gelirli ya da taban fiyatlı çalışan tüm vergiyi öderken, varlıklı bundan kaçınacak yollar buluyor.”
Dünyada vergiden kaçınan firmaların kamu ihalelerine girememesi üzere bir düzenleme örneği ise şimdi yok. Lakin Özarslan, gidişatın bu tarafta olduğunu söylüyor: “Mesela Dünya Bankası saklı bir paydaşlık yapısına sahip olan şirketleri, yani gerçek sahibi (lehtar), gerçek şirket iştirakini açıklamayan şirketleri ihalelerine almamak üzere bir siyaset uyguluyor, ki bu da hem şeffaflığı artırmaya yönelik bir uygulama hem de yolsuzluğa ya da öteki kabahatlere karışan ortakları olan şirketleri engelleyici bir formül.”
Türkiye’de de geçen Temmuz ayında şirketlerdeki paravan yapıyı önlemek, gerçek şirket hissedarının kim olduğunu saptamaya yönelik olarak gerçek lehtarlık konusunda bir düzenleme getirilmişti. Özarslan, düzenlemeyi olumlu bulsa da gerçek lehtarın bildirilmemesi halinde uygulanacak yaptırımın çok yetersiz olduğu görüşünde.
Türkiye’de bu alanda düzenlemelerden çok uygulamaların kıymetli olduğuna değinen Özarslan’a nazaran yapılan finansal süreçlerin denetlenmesi çok kritik bir değer taşıyor. Başka ülkelerle bilgi değişimi yapılmasının ve kuşkulu süreçlerin takip edilmesinin ehemmiyetine işaret eden Özarslan, “Türkiye’deki sorun, bu denetlemelerin sıkı bir halde yapılmaması, sistemin işlememesi. Çok yakında gerçekleşen bir skandalda 2019’da Sezgin Baran Korkmaz hakkında Amerika’dan kara para aklama ile ilgi bilgi geldiği lakin tekrar de Türkiye’deki şirketlerinin pay satışına müsaade verildiği belirtildi. Gelen bilgiye karşın bu süreçler nasıl yapılabildi sanki? Bu üzere hususların açıklanması gerek” diye konuşuyor.
İrtibat Başkanlığı sorulara cevap vermedi
“Son 15 yıldır vergi cennetlerinin neden belirlenmediği ve yakın vakitte belirlenip belirlenmeyeceği”, “Türkiyeli iş insanlarının servetlerinin ne kadarının vergi cennetlerine olduğu ve takip edilip edilmediği”, “Kamu ihalelerinde öne çıkan lakin vergiden kaçınmak için offshore firmalar açan Rönesans ve Cengiz Holding üzere şirketlerin kamu ihalelerine girmesini önlemeye yönelik bir düzenleme hazıranıp hazırlanmayacağı” ve “offshore şirketlerden Türkiye’ye ne kadar para girişi olduğu”na dair sorular yönelttiğimiz Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Başkanlığı sorularımızı karşılıksız bıraktı.
DW Türkçe, kamu faydası için Pandora Papers dokümanlarını yayınlamaya devam edecek.