ABD Lideri Joe Biden ile Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, bugün Ukrayna’daki son tansiyonu konuşmak üzere bir telefon görüşmesi yapacak.
Son haftalarda Ukrayna hududunda yaşanan tansiyon, geçen hafta yapılan NATO Dışişleri Bakanları ile AGİT Dışişleri Bakanları toplantılarının da ana gündem hususuydu. Hem ABD hem Avrupa Birliği ülkeleri, Rusya’nın Ukrayna’nın doğusundaki işgalini sürdürmesi halinde daha fazla ekonomik yaptırım uygulanabileceği bildirisini veriyordu.
Telefon konuşması öncesinde ABD basınına bilgi veren bir üst seviye Amerikalı yetkili, Biden’ın Putin’i “çok sert ekonomik yaptırımlar” konusunda uyaracağını; “ABD’nin bu hususta çok sert bir karşılık vermek için Avrupalı müttefikleriyle görüştüğünü” söyleyeceğini belirtti. Yetkili, Donbas bölgesindeki tansiyonun azalması için Rusya’nın “diplomatik diyalog yolunu seçmesi gerektiğini” söyledi.
Batılı ülkelerin istihbarat raporlarına nazaran son haftalarda Rusya, on binlerce askerini Ukrayna hududuna yığdı. Bu da, 2014’ten bu yana Rusya yanlısı ayrılıkçıların elinde bulunan bölgelere yenilerinin ekleneceği konusunda dertleri artırdı.
Biden, Putin’e “Avrupalı müttefiklerimizle işbirliği halindeyiz” iletisini vereceği telefon konuşması öncesi Almanya, İtalya, Fransa ve İngiltere’nin önderleriyle de temas halindeydi. Beş ülke başkanları, görüşmelerinde “Rusya tehdidine karşı birlik olmak gerektiği” vurgulandı.
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price da, Washington’ın vereceği karşılığın Rusya’nın alacağı tavra nazaran değişeceğini söyledi:
“Rusya tansiyonu azaltma konusundaki talebi karşılamamayı seçerse, Ukrayna’ya yönelik askeri saldırganlığını artırma tarafındaki muhtemel planlarını devam ettirme; Ukrayna’nın egemenliğini, bağımsızlığını ve toprak bütünlüğünü ihlâl etme tarafında karar verirse, biz ve müttefiklerimiz buna karşı harekete geçmeye hazırlıklıyız, tereddütsüz halde karşılık vermeye hazır olacağız.”
İngiltere Başbakanı Boris Johnson’ın sözcüsü, Johnson’ın Biden’la; akabinde İtalya Başbakanı Mario Draghi, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’la ve Almanya Başbakanı Angela Merkel’le telefon konuşmaları yaptığını açıkladı:
“Liderler Rusya’ya tansiyonu azaltma daveti yaptı ve Ukrayna’nın toprak bütünlüğüne olan güçlü takviyelerini yeniledi.”
Telefon konuşması öncesi ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken da Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy ile telefonda görüşerek ABD’nin “Ukrayna’ya Rusya’nın saldırgan tavrı karşısında sarsılmaz bir takviyesi olduğunu” yineledi.
CIA Yöneticisi William Burns de, görüşmeden bir gün evvel konuştuğu bir aktiflikte Rusya’ya yönelik sert bildiriler verdi. “Putin’in niyetinin net olmadığını” söyleyen Burns, “Rusya önderinin risk iştahını asla hafife almayacağını” belirtti:
“Bildiğimiz tek şey Rus ordusunu, Rus güvenlik servislerini basitçe harekete geçebilecekleri bir yere yerleştirdiği…”
Rusya, ABD tarafının lisana getirdiği Ukrayna’ya yönelik yeni bir akın hazırlığında olduğuna dair tezleri reddediyor. Rusya sonları içinde askerlerini istediği üzere konuşlandırabileceğini belirten Moskova, bunun dışarıya yönelik bir tehdit olmadığını savunuyor.
İstihbarat raporlarında ise 94 binden fazla Rus askerinin sona konuşlandırıldığı belirtiliyor. Ukrayna Savunma Bakanı Oleksii Reznikov da kendi istihbarat raporlarına dayanarak Rusya’nın Ocak ayı sonunda Ukrayna’ya yönelik geniş çaplı bir operasyon yapma ihtimali olduğunu belirtti.
Gazetecilere konuşan Amerikalı üst seviye yetkili, Putin’in geniş çaplı bir taarruz konusunda kesin kararı verip vermediğinin netleşmediğini; lakin ABD’nin Rusya ile rastgele bir çatışma arayışında olmadığını; lakin “zararlı adımları durdurmak için güçlü tedbirler alacaklarını” söyledi.
Ukrayna’nın bir vakitler yakın bağ içinde olduğu Rusya ile bağları, Rus yanlısı olmayan bir idarenin iktidara gelmesi ve akabinde Rusya yanlısı ayrılıkçıların, Rusya’nın da dayanağıyla ülkenin doğusunda birtakım bölgelerle birlikte Kırım yarımadasını da ilhak etmesi sonrası koptu. Kiev idaresi, 2014’ten bu yana çatışmalarda 14 binden fazla kişinin öldüğünü söylüyor.
Türkiye’nin garantörlük önerisi
Ukrayna ile Rusya ortasında tansiyonla ilgili 29 Kasım’da Türkmenistan ziyareti dönüşü uçaktaki gazetecilere konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Bu husustaki halin olumlu istikamette gelişmesi dileğimizdir. Bununla ilgili arabuluculuk olur, kendileriyle bu mevzuyu görüşmek olur, gerek Ukrayna’yla gerek Sayın Putin’le bu görüşmeleri geliştirerek inşallah bunun tahlilinde bizim de bir hissemizin olmasını isteriz.” dedi.
Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba, “her türlü yapan katkıyı memnuniyetle karşılayacaklarını” söylerken Ankara’nın bu davetine Moskova’dan olumlu cevap gelmedi. Donbas bölgesindeki olaylarda Rusya’nın sorumluluğu olduğuna dair bilgileri reddeden Kremlin Sözcüsü Dimitri Peskov, “Rusya Donbas’taki tansiyonun tarafı olmadığı için bu kelam konusu olamaz. Türkiye yapan rol oynamak istiyorsa, Ukrayna’yı Minsk mutabakatlarına uyması konusunda ikna edebilir” dedi. Akabinde, 3 Aralık’ta Putin ve Erdoğan’ın yapacağı telefon görüşmesinde bu mevzuyu görüşebileceklerini lisana getirdi.
Putin ve Erdoğan’ın telefon görüşmesi sonrası Cumhurbaşkanlığı, Ukrayna konusunun görüşüldüğü konusunda kısa bir bilgi geçerken Kremlin, “İki başkanın görüşmesinde Putin, Kiev’in Minsk mutabakatlarının bozulmasına yönelik yıkıcı bir çizgi izlemeye devam ettiğine dikkat çekti. Bayraktar tipi SİHA’larının kullanılması da dahil Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’nin çatışma bölgesindeki provokatif aksiyonları bunu doğruluyor” açıklaması yaptı.
Türkiye’den Ukrayna’ya satılan Silahlı İnsansız Hava Araçları (SİHA) daha evvel de Moskova tarafından üstü kapalı olarak eleştirilmişti. Daha evvel Kiev idaresi Türkiye imali SİHA’larla Rus yanlısı kümelere yönelik operasyonların manzaralarını paylaşmış; bunun üzerine Peskov “Türkiye ile hakikaten yeterli münasebetlerimiz var lakin bu tıp silahların Ukrayna ordusuna teslimatının durumu istikrarsızlaştırma potansiyeli taşıdığına dair tasalarımız maalesef gerçekleşiyor” açıklaması yapmıştı.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ise, 31 Ekim’de Rus Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’la düzenlediği basın toplantısında mevzuyla ilgili “Bir ülke, bizden, öteki bir ülkeden almışsa o silah daha fazla Türk ya da Rus ya da Ukrayna silahı olarak anılamaz. Bir devlet bizden bunu satın alıyorsa, o daha fazla Türk eseri değildir. Tahminen Türkiye’de üretilmiş olabilir ancak Ukrayna’ya ilişkin. Türkiye bununla suçlanamaz.” açıklaması yapmıştı.
- ABD’den Rusya’ya ihtar: ‘Ukrayna ile çatışma yoluna giderseniz önemli sonuçları olur’
- Ukrayna-Rusya krizi: Tansiyon neden yükseldi, bölgede neler oluyor?
- Rusya: Ukrayna’nın Türk SİHA’larını kullanması ülkenin doğusunda istikrarsızlığa yol açabilir
- Rusya, Ukrayna sonuna neden askeri yığınak yapıyor?