Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, Rusya’nın 44 milyonluk nüfuslu, demokratik bir ülke olan Ukrayna’yı işgali ve beraberinde Avrupa’daki istikrarı bozmasının sebebi olarak Ukrayna’nın Batı’ya yaklaştığı ve bunun Rusya için bir tehdit olduğunu gösteriyor. Putin, Rusya’nın bu koşullarda “güvenli bir halde var olamayacağı ve gelişemeyeceğini” savunuyor.
Fakat Ukrayna’da haftalardır süren bombardıman, binlerce kişinin vefatı ve milyonlarcasının ülkeyi terk etmesinin akabinde birebir soru kıymetini koruyor: Putin ne istiyor ve bu savaştan bir çıkış yolu var mı?
Putin ne istiyor?
Rusya Dış İstihbarat Lideri Sergey Naryişkin, durumun Rusya açısından hassasiyetini, “Ülkenin geleceği ve dünyadaki pozisyonu kelam konusu” diyerek anlatıyor.
Putin’in Rusya işgalinin başlangıcında süratle kazanılacağını varsaydığı ve “özel askeri operasyon” diye isimlendirdiği bir savaş için belirlediği maksatlar, bugün biraz daha hafifletilmiş üzere görünüyor.
Fakat net olan şu ki, Putin bunu Rus tarihinde çok kıymetli bir an olarak görüyor. Rus başkanın birinci maksadı Ukrayna’yı ele geçirmek, hükümetini devirmek ve Batılı savunma ittifakı NATO’ya katılma dileğini büsbütün sona erdirmekti.
Putin Rus halkına amacının “Ukrayna’yı askerden ve Nazilerden arındırmak ve Ukrayna hükümetinin sekiz yıl boyunca zorbalık ve soykırımına maruz kalan insanları korumak” olduğunu söyledi.
“Ukrayna topraklarını işgal etmeyi planlamıyoruz. Kimseye zorla hiçbir şey dayatma niyetinde değiliz” diye ısrar etti.
Lakin Naziler ve soykırım argümanları gerçek dışıydı. Rusya, işgali sırasında düzinelerce kasaba ve kente zalimce güç uyguladı. Buna karşılık işgal Ukraynalıları birleştirdi.
Bombardıman devam ediyor – lakin barış görüşmelerinden gelen son haberler, Rusya’nın artık hükümeti devirmek istemediğini ve bunun yerine tarafsız bir Ukrayna’yı hedeflediğini gösteriyor.
BBCPutin neden tarafsız bir Ukrayna istiyor?
Ukrayna, 1991 yılında Sovyetler Birliği’nin çöküşüyle bağımsız bir ülke statüsünü elde etti ve yavaş yavaş Batıya, yani AB’ye ve NATO’ya yönelmeye başladı.
Putin ise SSCB’nin çöküşünü “Rusya’nın parçalanması” olarak nitelendirerek bu süreci aksine çevirmeyi hedefledi.
Putin Rusların ve Ukraynalıların birebir soydan geldiğini söylüyor ve Ukrayna tarihini yok sayarak, “Hiçbir vakit hakikaten devlet olma geleneğine sahip olmadığını” öne sürüyor.
2013 yılında Putin, Ukrayna’nın Rusya yanlısı Devlet Lideri Viktor Yanukoviç’e AB ile hür ticaret ve siyasi iştirak mutabakatı imzalamaması için baskı kurdu.
Ukrayna halkı bu karara karşı büyük çaplı protesto şovları düzenledi ve Ukraynalı önder Şubat 2014’te vazifesi bırakmak zorunda kaldı.
Rusya ise 2014’te buna cevaben Ukrayna’nın güneyindeki Kırım bölgesini ilhak etti ve Ukrayna’nın doğusunda savaşan ayrılıkçıları destekledi.
2015’te kırılgan bir ateşkes yapıldı ve Minsk barış mutabakatı imzalandı lakin uygulanmadı.
O vakitten beri bölgede Ukrayna ile çıkan çatışmalarda 14 binden fazla insan hayatını kaybetti.
Putin, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin çabucak öncesinde Minsk mutabakatını yok sayarak Luhansk ve Donetsk isimli iki Rusya dayanaklı ayrılıkçı bölgeyi bağımsız devletler olarak resmi biçimde tanıdığını duyurdu.
Birliklerini Ukrayna’ya gönderdiğinde ise Putin, NATO’yu Kırım bölgesinde savaş başlatmaya çalışmak ve Rusya’nın “ulusal geleceğini” tehdit etmekle suçladı.
Bu savaştan bir çıkış yolu var mı?
Ukrayna Devlet Lideri Danışmanı Mikhailo Podolyak, Rusya’nın Ukrayna’da ilerleyemediğini ve önümüzdeki günlerde ateşkes muahedesi için adımlar atılabileceğini söz etti.
İki taraf da barış müzakerelerinin düzgün ilerlediğini belirtiyor. Podolyak, Putin’in taleplerini hafiflettiğini söylüyor.
Rusya önderi, savaşın başlangıcında Ukrayna’nın Kırım’ı Rusya’nın kesimi olarak kabul etmesini ve ülkenin doğusunda ayrılıkçıların denetimindeki Luhansk ve Donetsk bölgelerinin bağımsızlığını tanımasını istiyordu.
Putin’in taleplerine nazaran Ukrayna’nın birebir vakitte NATO ve AB’ye katılmayacağını garantilemek için anayasasını değiştirmesi gerekiyordu.
Kırım, Luhansk ve Donetsk bölgelerinin geleceği şimdilik belirsizliğini muhafazaya devam ediyor fakat bu mevzunun iki ülke ortasındaki barış müzakerelerini geciktirmeyebileceği ve daha ileri bir tarihte tekrar gündeme alınabileceği düşünülüyor.
BBCÖte yandan Rusya’nın Ukrayna’da devlet liderini vazifeden alıp Belarus’taki üzere bir kukla hükümet yerleştiremeyeceğini kabul etmiş üzere görünüyor.
Uzmanlar Rusya’nın taleplerini hafiflettiği, Ukrayna’nın kendi ordusu ve donanması olan ancak “askerden arındırılmış ve tarafsız” bir ülke olmasını ihtimaller ortasında tuttuğunu söylüyor.
Rusya’nın çağdaş siyasetini inceleyen, R. Politik ve Carnegie Moskova Merkezi kurumlarında analist olarak çalışan Tatiana Stanovaya, “Putin çok daha hudutlu bir liste ile yetinmek zorunda kalacak üzere görünüyor” dedi.
Lakin Rusya’nın güzel niyetle hareket etmediğini düşünenler var.
Fransa Dışişleri Bakanı, Moskova’nın barış müzakerelerinden önce ateşkes ilan etmesinin gerçek olacağını söz ediyor, silah zoruyla bir mutabakata varılamayacağını düşünüyor.
Ukrayna’nın talepleri nedir?
Ukrayna Devlet Lideri Danışmanı, Ukrayna’nın derhal ateşkes istediği ve Rus birliklerin ülkeden çekilmesini talep ettiğini söylüyor.
Buna ek olarak Ukrayna, ülkeyi müdafaa altına alacak yasal bir muahedenin çizilmesini ve bir küme ülkenin mümkün taarruzlara karşı ittifak olarak Ukrayna’yı savunmasını istiyor.
Uzmanlara nazaran Batı ülkeleri de bu doğrultuda Rus birliklerinin Ukrayna’dan büsbütün çekilmesini istiyor, “Dondurulmuş bir çatışmayı” kabul etmiyor.
Öte yandan Ukrayna da birtakım açılardan tavrını hafifletmiş üzere görünüyor. Zelenskiy, en son açıklamalarında Ukrayna’nın NATO’ya hiçbir vakit katılamayacağını kabullenmek gerektiğini söyledi.
EPA Savaştan evvel Zelenskiy sık sık Ukrayna’nın doğusundakli askerleri ziyaret ederdi Putin NATO ile muahedeye varabilecek mi?
Putin, Ukrayna ile bir muahedeye varmaya çalışıyor olabilir ancak son vakitlerde Batı’ya ve bilhassa NATO’ya olan nefreti iki katına çıkmış üzere görünüyor.
Putin’e nazaran Batı’nın tek bir maksadı var, o da Rusya’yı bölmek ve nihayetinde yok etmek.
Savaştan evvel Putin NATO’dan birtakım taleplerde bulundu. Doğuya yanlışsız genişlemesini durdurmasını, 1997’den sonra ittifaka üye olan ülkelerdeki birliklerini ve askeri altyapılarını çekmesini ve Rusya sonları yakınında, yani Orta Avrupa’ya, Doğu Avrupa’ya ve Baltık ülkelerine silah konuşlandırmamasını istedi.
Putin’e nazaran Batı, 1990’da Sovyetler Birliği’nin çöküşünden çabucak evvel NATO’nun doğuya genişlemeyeceği kelamını tutmadı.
BBCAvrupa başkanları ise tarihi bir kavşakta olduğumuzu düşünüyor.
Almanya Başbakanı Olaf Scholz, Putin’in “Dünya görüşleri doğrultusunda Avrupa’yı ele geçirmek istediğine” inanıyor.
ABD Lideri Joe Biden Putin’i savaş hatalısı olarak tanımlıyor.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Scholz ise Avrupa kıtasının bir dönüm noktasında olduğunu söz ediyor.
Savaştan evvel Rusya, ABD’nin tüm nükleer silahlarının kendi topraklarının ötesine konuşlandırılmasının yasaklanmasını talep etmişti. ABD bu mevzuda görüşmeye açık olduğu karşılığını vermişti lakin bu noktada görüşmelerin daha fazla ilerleme ihtimali çok düşük.
Tatiana Stanovaya, dünyanın yeni bir Soğuk Savaş’a ilerlendiğinden kaygılı:
“Rusya’nın Batı’ya karşı çok daha askeri ve agresif bir ultimatom ile yaklaşmasına hazırlıklı olmalıyız.”
Bundan sonra Rusya’yı ne bekliyor?
Putin, Ukrayna’yı işgali akabinde Batı’nın reaksiyonu karşısında afalladı.
NATO üyelerinin birliklerini Ukrayna’ya göndermeyeceğini her vakit biliyordu lakin Rusya’nın iktisadını şimdiden perişan eden çok yaptırımın uygulanacağını varsayım etmiyordu.
AB, ABD, İngiltere ve Kanada Rusya’ya karşı birçok yaptırım kararı açıkladı:
- Rusya Merkez Bankası’nın varlıkları donduruldu ve Batı ülkeleri kimi Rus bankalarını SWIFT sisteminden çıkardı
- ABD, Rusya’dan petrol ve doğal gaz ithalatını yasakladı; AB, önümüzdeki bir yıl içinde doğal gaz ithalatının üçte ikisini kesmeyi hedeflediğini; İngiltere ise Rus petrolü ithalatını 2022’nin sonuna kadar büsbütün sonlandırmayı planladığını açıkladı
- Almanya, Rusya’nın Kuzey Akım 2 doğal gaz boru çizgisi projesinin devam edemeyeceğini belirtti
- Rus havayolu şirketleri AB, İngiltere ve Kanada hava alanından yasaklandı
- Putin, Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov ve Kremlin yakını birçok şahsa şahsi yaptırım uygulandı
Putin ise Ukrayna ile muhtemel bir barış mutabakatının bu yaptırımları sonlandırmayacağını bildiği için dikkatini Rusya’daki savaş karşılarına çevirdi.
Rusya’da son 20 günde neredeyse 15 bin savaş tersi protestocusu tutuklandı ve ülkedeki birçok bağımsız haber platformu kapatıldı.
Muhalefet önderlerinin de ya ülkeden kaçmak zorunda kaldığı ya da Aleksey Navalni örneğinde olduğu üzere tutuklandığı için ülkede rastgele bir siyasi muhalefet bulunmuyor.
Putin’in kızgınlığı da giderek artıyor üzere görünüyor.
“Rus halkı vatanseverleri hainler ve pisliklerden ayırt edebilir” diyor.
