ABD Lideri Joe Biden’ın Rusya’dan doğal gaz ve petrol ithalatını yasakladıklarını açıkladı. Biden, Rusya’dan güç ithalatını yasaklama kararının Avrupalı müttefiklerle yaptığı istişareler sonrasında alındığını da kelamlarına ekledi.
“Avrupa’daki birçok müttefikimizin ve ortağımızın bize katılmasının mümkün olmadığını biliyoruz” diyen Biden, “Başkaları için mümkün olmasa da biz bu adımı atabiliriz. Lakin Avrupa ve ortaklarımızla, Rus gücüne olan bağımlılığı azaltacak uzun vadeli bir strateji geliştirmek için çalışıyoruz” halinde konuştu.
Başta Almanya olmak üzere Rusya’ya güç alanında büyük ölçüde bağımlı olan ülkeler şu basamakta ambargoya yanaşmayacaklarının işaretini veriyor.
Pekala Avrupa ülkelerinin genelinde ambargoya yaklaşım nasıl, ABD’nin ambargosu tesirli olur mu, gelişmeler süratle artan petrol fiyatlarına nasıl tesir eder?
Avrupa ambargoya katılır mı?
ABD ve Avrupa ülkelerinin birlikte geniş çaplı bir petrol ambargosu uygulamaya koyma ihtimali şu an için güç görünüyor.
Avrupa’nın en büyük iktisadı ve Rusya’nın güç alanındaki en büyük müşterisi pozisyonundaki Almanya bu hususta halini dün net bir halde belirli etti. Başbakan Olaf Scholz Rusya’ya yönelik ambargo üzere bir planın şu an için gündemlerinde bulunmadığını açıkladı.
Bu açıklamanın akabinde ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Wendy Sherman, ABD’nin bir küme müttefikle birlikte yalnız başına hareket edebileceği sinyali vermişti. Gerçekten ABD bu adımı atmakta gecikmedi.
ABD ambargosu Rusya’nın canını acıtır mı?
ABD’nin tek başına Rus petrolüne ambargo koymasının Moskova’ya tesirinin taban seviyede olacağı bedellendiriliyor. ABD, günde yaklaşık 100 bin varille Rus ham petrol ihracatında yalnızca yüzde 5’lik bir hisseye sahip. ABD’nin Rus petrol ve petrol eserleri ihracatındaki hissesi ise geçen yıl yüzde 8 dolayındaydı. ABD Rusya’dan doğal gaz ise hiç almıyor.
Ambargo durumunda ABD’nin Rus petrolü açığını Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden karşılaması mümkün. Birebir biçimde Rusya da ABD’ye sattığı petrolü Çin ya da Hindistan üzere alternatif alıcılara yönlendirebilir.
Norveç merkezli güç araştırmaları ve danışmanlık şirketi Rystad Energy’den Claudio Galimberti, Rusya’nın global pazardan dışlanması durumunda İran ve Venezuela üzere “haydut devletler”in petrol kaynağı olarak yine piyasaya davet edilebileceğini, bu cins ek kaynakların fiyat istikrarına katkıda bulunabileceğini belirtiyor.
Gerçekten ABD’li üst seviye yetkililerden oluşan bir heyetin hafta sonunda Venezuela’da Devlet Lideri Nicolas Maduro ile “enerji arzı güvenliği” dahil olmak üzere bir dizi mevzuyu görüştükleri açıklandı. Washington’ın Rus petrolüne alternatif kaynak arayışı çerçevesinde Venezuela’ya 2019’dan bu yana uyguladığı ambargoyu tekrar gözden geçirdiği belirtiliyor.
Ambargo fiyatları daha da yükseltir mi?
Bir ay evvel yaklaşık 90 dolar olan petrol varil fiyatı 120 dolar düzeylerine yükselmiş durumda. Alıcılar, yaptırımların yürürlüğe girmesi ve ellerindeki petrole müşteri bulamama dehşetiyle Rus petrolünden uzak duruyor. Shell şirketi bugün yaptığı açıklamada Rus petrol ve doğal gazı alımını durduracağını ve ülkedeki akaryakıt ve uçak yakıt istasyonlarını kapatacağını duyurdu.
Tüm dünyada olduğu üzere ABD’de de akaryakıt fiyatları baş döndürücü süratle yükseliyor. Ortalama fiyatlar 2008’den beri birinci kere galon başına 4 doları buldu.
Güç uzmanları, Batı’nın Rus petrolüne ambargo uygulaması ya da alıcıların Rus petrolünden uzak durmayı sürdürmesi durumunda ham petrol varil fiyatının 160, hatta 200 dolar düzeylerine ulaşabileceği ikazında bulunuyor. Bu da ABD’de galon fiyatının 5 doları geçmesi manasına geliyor. Bu türlü bir senaryonun ABD’deki orta seçimler öncesinde Biden idaresinin işini zorlaştıracağına kesin gözüyle bakılıyor.
Avrupa’nın doğal gaz bağımlılığı azaltılabilecek mi?
ABD’den farklı olarak Rus petrolü ve doğal gazına çok daha bağımlı durumdaki Avrupa ise ambargodan çok daha sert etkilenecek. Avrupa’da mesken ısıtma, elektrik ve sanayi kullanımında gereksinim duyulan doğal gazın yüzde 40’ı Rusya’dan ithal ediliyor. Petrolde ise bağımlılık yüzde 25 civarında. Avrupalı yetkililer rüzgar, güneş gücü, yeşil hidrojen üzere yenilenebilir güçlere giderek daha fazla tartı verse de yeni güçlerin doğal gaz ve petrolün yerini alabilmesi vakit alacak bir süreç.
Rusya da bu bağımlılığın farkında. Başbakan Yardımcısı Aleksander Novak, Rusya’nın Kuzey Akım 1 boru çizgisiyle Avrupa’ya yapılan doğal gaz sevkiyatını durdurmak için “her türlü hakka sahip olduğunu” olduğunu belirtti. Almanya, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmasının akabinde, inşası tamamlanan fakat faaliyete geçirilmeyen Kuzey Akım 2’nin lisans sürecini durdurmuş ve bu adım Rusya’da rahatsızlık yaratmıştı.
Uzmanlar doğal gazın telafisinin petrole nazaran çok daha güç olduğuna dikkat çekiyor. Rusya’ya petrol ambargosu durumunda başka ülkelerin üretimi artırıp petrolü Avrupa’ya sevketme imkanı mevcut. Lakin Rus doğal gazının yerini kısa vadede doldurabilmek çok daha güç. Rusya’nın Avrupa’ya gönderdiği doğal gazın büyük kısmı boru çizgileri üzerinden taşınıyor. Bu doğal gazın yerini doldurabilmek için Avrupa’nın büyük ölçülerde sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ithal etmesi gerekiyor. Fakat Avrupa’da mevcut LNG terminallerinin ve gazı limandan iç kısımlara taşıyacak çizgilerin sayısı kâfi değil. Ocak ayında Amerikan LNG ihracatının üçte biri Avrupa’ya yapıldı. ABD’li petrol ve doğal gaz üreticilerinin üretimi artırıp ihracat kapasitelerini yükseltebilmeleri içinse milyarlarca dolarlık yatırım ve yıllar alacak bir süreç gerekiyor.