Tim Bowler – BBC İş ve İktisat Muhabiri
Rusya, 117 milyon dolarlık dış borcu için ödeme buyruğu verdi. Batı’nın Rusya’ya uyguladığı yaptırımlar nedeniyle bu borcun ödenememesinden ve Rusya’nın temerrüde düşmesinden kaygı ediliyordu.
Rusya Maliye Bakanlığı ödeme için buyruk verdiklerini ve paranın aracı kurum olan Citibank’ın hesabına geçinde piyasaları tekrar bilgilendireceklerini duyurdu.
Bu, yaptırımların başlamasından sonra Rusya’nın dış borçları açısından birinci test oldu.
630 milyar dolarlık rezerv
Rusya’nın 630 milyar dolarlık döviz rezervine erişimi dondurulmuş durumda.
Kredi derecelendirme kuruluşları, borç temerrüdünün “yakın” olduğu konusunda uyardı.
Memleketler arası Para Fonu (IMF), Rusya’nın rastgele bir borcunun temerrüde düşmesinin tesirinden tasa duyduğunu fakat bunun global bir finansal krizi tetiklemeyeceği öngörüsünü paylaştı.
Maniler neler?
Rus hükümeti – ve Gazprom, Lukoil ve Sberbank üzere şirketlerin – denizaşırı yatırımcılara yaklaşık 150 milyar dolar borcu var.
Bu borcun birçok dolar yahut euro cinsinden ve Rus kurumlarının yaptırımlar nedeniyle yurtdışında tuttukları dolar yahut euro varlıklarına erişimi artık yasak.
Rusya temerrüde düşerse bu, ülkenin 1998’den bu yana birinci borç temerrüdü olacak.
Tıpkı vakitte, Bolşevik hükümetinin Çarlık Rusyası’nın borçlarını tanımayı reddettiği 1917 İhtilali’nden bu yana, yabancı para cinsinden borç ödemesi birinci sefer yapılmamış olacak.
Rusya borçlarını ruble cinsinden ödeyebilir mi?
Rus hükümeti borçlarını Rusya’da tutulan dolarlarla ödemeye karar vermiş gözüküyor.
Bir öteki seçenekse Rusya’nın ödemesini ruble cinsinden yapması. Dışişleri Bakanlığı, memleketler arası yatırımcılara dolar yahut euro olarak ödeme yapılmasının engellenmesi durumunda ödemelerin ruble cinsinden yapılacağını açıklamıştı.
Bugün ödenen dolar cinsinden iki tahvil de, ödeme sırasında diğer bir para ünitesinin kullanılmasına müsaade vermiyordu.
Fakat Rusya’nın öteki borç mutabakatlarından kimileri farklı para ünitelerinin kullanılmasına müsaade veriyor. Bu mutabakatlarda ruble ile ödeme kabul edilebilir fakat ruble ödemesinin yatırımcıların beklediği özgün dolar yahut euro ödemesiyle tıpkı kıymette olup olmadığına bakılabilir.
Borçlu olan bankalar yahut ülkeler için bu ne manaya geliyor?
Rusya’daki yatırımcıların yatırımlarının pahası son devirde düştü.
Rusya’nın mali yaptırımlar nedeniyle iktisadının süratle zayıflaması yatırımcılara varlıklarını satarak reaksiyon vermek için çok az vakit bıraktı.
Kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s, bir ülkenin yatırım yapılması için ne kadar emniyetli olduğunu gösteren 21 puanlık derecelendirme ölçeğinde, Rusya’nın notunun şu anda en düşük ikinci sırada olduğunu ve daha da düşebileceğini söyledi.
Moody’s Kredi Müdürü Colin Ellis BBC’ye yaptığı açıklamada, “Yalnızca bir temerrüt beklediğimizin sinyalini vermekle kalmıyoruz birebir vakitte yatırımcılara ne kadar kaybedebileceklerini de söylüyoruz. Sonuç, yatırımlarının yüzde 35 ila yüzde 65’ini kaybedecekleri tarafındaki beklentilerle tutarlı” dedi.
Resmi bir temerrüt durumunda, yatırımcılar kredi temerrüt takasları üzerinden talepte bulunmaya başlayabilir. Bunlar sigorta misyonu gören enstrümanlar. Yatırımcılar, bir ülke yahut şirketin borç yükümlülüklerini yerine getirememesi durumunda kayıplarını karşılamak için ekseriyetle bunları evvelce satın alıyor.
Bu durum global ekonomiyi nasıl etkileyecek?
Rusya’nın 1998’de borçlarını ödeyememesi piyasaları sarsmıştı. Londra merkezli bağımsız ekonomik araştırma danışmanlığı şirketi Capital Economics Baş Ekonomisti William Jackson’a nazaran, Rusya’nın temerrüde düşmesi büyük ölçüde sembolik olacak ve bu durumun “önemli sonuçlar doğurması pek mümkün değil.”
IMF, Ukrayna’daki savaş nedeniyle, 2022 yılı için ön gördüğü yüzde 4,4’lük global ekonomik büyüme iddiasını aşağı çekeceğini açıkladı.
Bununla birlikte IMF Lideri Kristalina Georgieva, Rusya’nın borcunu ödemeyememesinin global finansal sistemde daha büyük bir şoka neden olmayacağını söyledi.
Fakat uygulanan yaptırımların Rusya’da “derin bir durgunluğa” yol açacağı ve savaşın global besin ve güç fiyatlarını artıracağı konusunda uyardı.
Rus firmalarının hangi borçlarını ödeyemeyeceği ve bunların Rusya’ya ağır yatırım yapan denizaşırı yatırımcılar üzerinde ne üzere tesirleri olabileceğiyse bilinmiyor.
Rusya borçlarını ödeyemezse nasıl etkilenir?
Borcunun temerrüde düşmesi, Rusya’nın şu anda karşı karşıya olduğu mali ve ekonomik sıkıntıları daha da kötüleştirebilir.
Ukrayna’yı işgal etmeden evvel Rusya, düşük borç düzeyleriyle dünyanın en prestijli ülkelerinden biri olarak kabul ediliyordu. Fakat bu durum artık dramatik bir biçimde değişti.
Yabancı firmalar ülkeyi süratle terk etti ve Moskova, iktisadını ve rubleyi korumak emeliyle para çıkışını sınırlamak için şimdiden sıkı kredi denetimleri uygulamaya başladı. Buna karşın Rusya iktisadının yaptırımlar sonucunda bu yıl yüzde 7 oranında küçülmesi bekleniyor.
Rusya’nın Ukrayna’nın işgalinden evvel Şubat ayı enflasyonu yüzde 9,15’ti. Rusya Merkez Bankası’nın faiz oranlarını yüzde 9,5’ten yüzde 20’ye yükseltmesine karşın, enflasyon oranında bu yıl büyük bir artış bekleniyor.