Rusya’nın Ukrayna’yı işgali beşinci gününde. Muhtaçlığının yüzde 35’ten fazlasını Rusya’dan karşılayan Avrupa ülkeleri, doğalgaz akışının kesilmesi ihtimaline karşı alternatif güç kaynakları aramaya başladı.
Avrupa bu kış halihazırda doğalgaz depolarının boşalmasından ve fiyat artışından ötürü meseleler yaşarken Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve AB’nin Moskova’ya uyguladığı ekonomik yaptırımların akabinde güç konusunda tahlil arayışı başladı.
Azerbaycan başta olmak üzere öbür doğalgaz boru çizgileri ve sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) birinci akla gelen tahliller. Onun akabinde nükleer ve yenilenebilir güç, hidroelektrik santraller ve kömür geliyor.
Nükleer güç seçeneği Almanya, İngiltere, Belçika ve Fransa’da her geçen gün düşerken kömür santrallerinin birden fazla iklim maksatları konusundaki baskı nedeniyle kapatılmıştı.
LNG ehemmiyet kazandı
Yaptırımlar Rusya’dan Avrupa’ya gaz akışı sağlanan Yamal-Europe, Kuzey Akım 1 ve TürkAkım üzere boru çizgilerini da etkileyebilir.
Bir yandan doğalgaz teminatının durabileceğini düşünen güç şirketleri, işgalin başladığı gün Rusya’dan siparişlerini artırdı.
Cuma gecesi ve Cumartesi, son iki aydır durdurulmuş olan ve Belarus ile Polonya topraklarından giden Yamal-Europe boru sınırı üzerinden Almanya’ya ekstra gaz gönderildi.
Milletlerarası Güç Ajansı (IEA) datalarına nazaran, Belarus topraklarından geçen Yamal-Europe boru çizgisinden Almanya’ya en son 20 Aralık 2021’de gaz teslimatı olmuştu.
- Yeni yaptırımlar Rusya iktisadını ne kadar etkileyecek?
- Rusya Merkez Bankası, rublenin tarihi bedel kaybının akabinde faizleri iki katından fazla artırdı
- SWIFT nedir: Sistemi kim kurdu, kim denetliyor?
Kuzey Akım 2’yi durdurma kararı alan Almanya, Rusya’dan boru çizgileri ile gelen doğalgazın eksikliğini LNG ile doldurmaya yöneleceğini açıkladı.
Almanya LNG terminali inşasına başlayacak
Bloomberg’in haberine nazaran, Pazar günü Almanya parlamentosunda konuşan Almanya Başbakanı Olaf Scholz son devirde yaşanan olaylar sonrasında, uygulanacak güç siyasetinin sadece iktisat ve iklim için değil birebir vakitte güvenlik bakımından da kritik olduğunu belirtti.
Güç bağımlılığını azaltmak için değişime gideceklerini söyledi.
LNG terminali inşasına başlayacağını, elektrik tesisi için kömür rezervi oluşturacağını ve güç şirketlerini kıştan evvel gaz depolamaya zorlamayı planladığını açıklayan Almanya’nın gaz muhtaçlığının yüzde 50’den fazlası Rusya’dan temin ediliyor.
Reuters’ın haberine nazaran Almanya ayrıyeten Norveç, Hollanda, İngiltere ve Danimarka’dan borularla gaz temin edebilir.
Fakat Avrupa’nın ikinci büyük gaz tedarikçisi Norveç’in başbakanı, ülkenin esasen azamî kapasitede gaz gönderdiğini ve Rusya’dan gelen gazın yerine bunun konamayacağını söyledi.
Hollanda gazı fiyatları ise LNG’den daha yüksek olduğu için, o alternatif de LNG’nin önüne geçemiyor.
Bloomberg ayrıyeten İtalya’nın kapatılan kömür santrallerini tekrar açabileceğini aktardı. Ülkenin yeşil güç alanları için onay sürecini kolaylaştıracak adımlar üzerine çalışılacağını ve gaz depolama teşvikini artırmak için tedbirler almaya hazırlandığını açıkladı.
İtalya’nın ABD’den LNG; Azerbaycan, Cezayir, Tunus ve Libya’dan da şu anda var olan borular üzerinden doğal gaz almayı düşündüğünü belirtti.
ABD en büyük LNG tedarikçisi
Boru sınırlarıyla Avrupa’ya ulaşan doğalgaz akışının azalması da LNG ile telafi edilmeye başlanmıştı.
Ocak ayında Avrupa ve İngiltere’ye LNG ithalatı, geçen yılın neredeyse üç katına çıkarak 13 milyar metreküple tüm vakitlerin en yüksek düzeylerine ulaştı. Bu sayılar, o ay Rusya’dan Avrupa’ya gaz akışının yaklaşık yüzde 70 fazlasıydı.
Kış dönemi başladığından beri ABD, AB ve İngiltere’ye ithal edilen ek LNG’nin yarıdan fazlasını karşıladı. ABD’nin Avrupa’ya LNG ihracatı, 2021’in son çeyreğinde geçen yılın toplamından yüzde 40 daha fazla oldu.
LNG her ne kadar kıymetli bir alternatif olarak görülse de global LNG tedarikçilerinin üretim ve taşıma kapasitesi sonlu. LNG altyapısı kurmak, milyarlarca dolarlık harcamaya mal olup uzun yıllar alabilir.
Ayrıyeten kimi firmalar için Rusya doğalgazından vazgeçmek o kadar kolay değil.
Bloomberg’in haberine nazaran birtakım elektrik üreticileri, güç kaynaklarını Rusya’dan almayı durduracağını açıkladı.
Örneğin Danimarka şirketi Orsted Pazar günü, Rus kömür ve biyoyakıt almayı durdurduğunu, Rus firmalarıyla yeni kontrat yapmayacağını açıkladı.
Lakin doğalgazla ilgili rastgele bir kararı, ferdî şirketler yerine AB’nin ve ülkelerin siyasi düzeyde alması gerektiğini belirtti.
AB güç bakanları hafta başında güç garantisiyle ilgili konuşmak üzere buluştu. Avrupa’nın güç bakımından bağımlılığının azaltılması ve alternatifler üzerine konuşuldu.
Depolardaki gaz ölçüsü azalmıştı
Avrupa’nın ve dolaylı olarak İngiltere’nin Rusya doğalgazına olan bağımlılığı geçtiğimiz 10 yılda arttı.
IEA datalarına nazaran, Rusya 2009 yılında Avrupa’nın doğalgaz muhtaçlığının yüzde 25’ini karşılarken 2021 yılında bu sayı yüzde 32’ye çıktı.
Fakat geçen yıldan bu yana Rusya Avrupa’ya gönderdiği gaz ölçüsünü azaltmaya başladı.
Bu devirde Rusya Devlet Lideri Putin, Avrupa’ya gazı taammüden kısmakla suçlanmıştı. Ama kendisi, yaşanan kasvetin Avrupa’nın güç sistemindeki ‘sistematik hatalardan’ kaynaklandığını belirtti.
- Avrupa güç fiyatlarının artışına karşı bir dizi tedbir paketi açıkladı, Rusya da ‘Avrupa artan fiyatların hatasını bize atmasın’ dedi
Rusya devletinin sahibi olduğu Gazprom ise yakın periyotta, Avrupalı alıcılar talep etmediği için gaz akışında eksiklik yaşandığını söylemişti.
Avrupa depolarındaki doğalgaz ölçüsü bu yıl, son beş yıllık ortalamanın yüzde 30 altında kaldı. Rusya’dan tedarikin azalması, iklim şartları ve depoların boşalması hem fiyatları hem de güç muhtaçlığını artırdı.
Ukrayna’nın ehemmiyeti azaldı
Ukrayna’nın transit ülke olarak kıymeti ise Rus gazını direkt Avrupa ile İngiltere’ye taşıyan ve 2011 yılından bu yana kullanılan Kuzey Akım 1 doğalgaz boru sınırıyla birlikte 2009’dan beri yüzde 60’tan fazla azaldı.
Fakat Ukrayna tekrar de Rusya gazının Avrupa’ya ulaşmasında değerli bir pozisyonda yer alıyor.
BBCUkrayna’dan geçen boru çizgisiyle, Slovakya’ya Aralık ayında günlük 80 milyon metreküp olan ortalama gaz akışı, 2022’nin birinci haftalarında günlük 36 milyon metreküp civarına düştü.
Doğalgaza daha çok gereksinim duyulan kış aylarında Avrupa’ya Cezayir, Azerbaycan ve Norveç dahil başka üreticilerden gelen gaz ölçüsü evvelki yıla kıyasla artış gösterdi.
Azerbaycan Avrupa’ya gaz göndermeye geçen yıl başladı. Trans Adriyatik Boru Çizgisi (TAP) Azerbaycan’dan sonra Gürcistan, Türkiye ve Yunanistan’dan sonra İtalya’ya ulaşıyor.
Öteki bir alternatif de tekrar Azerbaycan’dan Gürcistan, Türkiye, Yunanistan ve Arnavutluk üzerinden geçerek İtalya’ya ulaşan Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Çizgisi Projesi (TANAP).
- AB, Rusya’ya bağımlılığı azaltmak için Azerbaycan’dan daha fazla doğal gaz satın almak istiyor
- TANAP: Avrupa teması açılan doğal gaz boru çizgisi projesi hakkında neler biliniyor?
Kuzey Akım 2 de durdurulmuştu
Almanya Başbakanı Scholz geçtiğimiz hafta Rusya’nın Ukrayna topraklarına girmesiyle birlikte Kuzey Akım 2 doğal gaz sınırı projesinin iptal olduğunu açıkladı.
Halihazırda doğalgaz Rusya’dan Ukrayna ve Polonya toprakları üzerinden geçerek Avrupa’ya ulaşırken Kuzey Akım 2 boru çizgisi öteki ülkeleri ortadan çıkarıyordu. Doğalgaz direkt Baltık denizinin altından geçerek Almanya’ya gelecekti.
- Almanya Başbakanı Scholz: Kuzey Akım 2 boru sınırı açılamaz
- Kuzey Akım 2 boru çizgisi Ukrayna-Rusya krizini etkileyebilir mi?
İnşaatı tamamlanan lakin Almanya’dan şimdi onay alamadığı için kullanımına başlanmayan boru sınırına 11 milyar dolar harcandı. Bunun yarısını Gazprom, öbür yarısını da Shell ve ENGIE üzere Batılı güç firmaları karşıladı.
Kuzey Akım 2’nin durdurulmasının, Rusya’ya uygulanan bir yaptırım olmakla birlikte, Avrupa’yı da gaz gereksiniminin karşılanması konusunda sıkıntı durumda bırakacağı düşünülüyor.
Öte yandan Polonya, Rusya’ya karşı yaptırımlar kapsamında Kuzey Akım 1 doğalgaz boru sınırını kapatma davetinde bulunmuştu.
Direkt Rusya’dan Almanya’ya giden bu çizgi da Polonya üzere transit ülkelerin kıymetini azaltmıştı.
Lakin çizginin yüzde 15 hisse sahibi olan, Avrupa’nın en büyük güç operatörlerinden Alman şirketi EON, bunun Kuzey Akım 2’den farklı bir mevzu olduğunu söyleyerek kapatma talebini reddetti.