Thomas Kohlmann
Rusya Merkez Bankası, pazartesi sabahı apar topar bir karar aldı: Batı yaptırımlarının birinci sonuçlarını hafifletmek ve para ünitesi Ruble’nin paha kaybını frenlemek için ana faiz oranını yüzde 9,5’ten 20’ye yükseltti. Çünkü Batı’nın acilen yürürlüğe sokacağını duyurduğu ekonomik yaptırımlarla ilgili açıklamalar yapılır yapılmaz, Ruble’nin bedeli yüzde 40’tan fazla düşmüştü. Merkez Bankası, faiz artırımı kararına ait “Bu, mali ve fiyat istikrarını desteklemek ve vatandaşların tasarruflarını paha kaybından korumak için gerekli bir adımdır” açıklamasını yaptı. Ayrıyeten menkul değerler piyasasının yere çakılmasını önlemek hedefiyle borsa da Pazartesi günü kapalı kaldı.
Yaptırımlarla ilgili birinci açıklamaların akabinde pazar günü halk, nakit para çekmek için ATM’lere atak etti. Bilhassa başşehir Moskova’daki para otomatlarının önünde uzun kuyruklar oluştu.
Memleketler arası yaptırımların günlük hayattaki en kolay süreçleri bile etkileyeceği, çabucak kendini belirli etti. Moskova metrosunun yolcuları, bilet almak için artık Google Hisse ve gibisi memleketler arası uygulamaları kullanamıyordu. Birebir formda alışverişlerde Visa yahut Mastercard üzere Batılı finans sistemlerine ilişkin kredi kartları da çalışmıyordu. Ayrıyeten ATM’lerden Euro yahut ABD Doları çekmek isteyenlerin de elleri boş kaldı.
Özgür dünya Ruble’ye karşı
Müeyyidelerin bu kadar kısa müddette böylesine geniş bir tesire ulaşmasının nedeni ise Rus finans sisteminin iki yoldan birden kıskaca alınması. AB ve ABD, yalnızca büyük Rus ticarî bankalarının milletlerarası finans ağı SWIFT ile temasını kesmekle kalmadı, tıpkı vakitte Rusya Merkez Bankası’nın Batı finans ve döviz piyasalarına erişimini de imkânsız hale getirdi.
AB Kurulu Lideri Ursula von der Leyen, “Rusya’nın tüm finansal varlıklarını etkisiz hale getireceğiz” diyerek Brüksel’in ne kadar önemli ve kararlı olduğunun altını çizdi. AB ve ABD’nin tıpkı anda uyguladığı mali yaptırımlar, öncelikle Ruble’nin istikrarını, Putin’in milyar dolarlık savaş kasasını ve Rusya’nın döviz rezervlerini amaç alıyor. ABD askerî akademisi West Point’in Rusya uzmanı Rob Person, bu tedbirleri “tahrip gücü yüksek bir nükleer silaha” benzetiyor.
Bu tedbirlerin akabinde artık Rusya Merkez Bankası, döviz piyasalarına Euro yahut ABD Doları sürüp, karşılığında Ruble satın alarak döviz kurunu sabit tutma imkânından da yoksun kalmış oldu.
Para ünitesine inanç çok değerli
Stanford Üniversitesi ekonomisti Michael Bernstam, bu müeyyidelerle Ruble’nin maksat alınmasını şöyle açıklıyor: “Vatandaşlar kendi ulusal ünitelerine itimat duyarsa ülke ayakta durabilir. Şayet bu inanç kaybolursa ülke batar.”
Rusya Merkez Bankası Lideri Elvira Nabiullina önemli bir meseleyle karşı karşıya: Rusya’nın yaklaşık 640 milyar dolarlık döviz rezervlerinin değerli bir kısmına şu anda erişilemiyor. Mevduat ve finansal varlıklardan oluşan bu döviz hazinesinin teorideki sahibi hâlâ Rusya. Lakin sorun şu ki, pratikte Moskova artık bu varlıkların büyük kısmını denetim edemiyor.
Kelam konusu döviz varlıkları Çin, Fransa, Japonya, Almanya, ABD ve başka Batı ülkelerindeki merkez ve ticarî bankalarda duruyor. Hâlihazırda Kremlin’in kasasında yüklü olarak altın bulunuyor.
Rusya Merkez Bankası bilgilerine nazaran, Haziran 2021 itibariyle ülkenin döviz rezervlerinin yaklaşık yüzde 12’si Fransa, yüzde 10’u Japonya, yüzde 9,5’i Almanya ve yüzde 6,6’ı ABD’de bulunuyor. Rezervlerinin yaklaşık yüzde 5’i de Washington merkezli Milletlerarası Para Fonu (IMF) üzere memleketler arası kurumlarda. Putin şimdilik bu paralara erişemiyor. Başka yandan IMF, birkaç gün evvel Ukrayna’ya milyarlarca dolarlık kredi takviyesi vereceğini açıkladı.
“Ruble pula döndü”
AB, ABD, Japonya ve öbür demokratik ülkeler, Rusya’nın Ruble’yi stabilize etmek için kullanılabileceği çabucak hemen tüm araçları etkisiz hale getirmiş durumda.
Mannheim’daki Ekonomik Araştırmalar Enstitüsü (ZEW) ekonomistlerinden Friedrich Heinemann, gelinen noktayı şöyle özetledi: “Kapsamlı yaptırımlarla Ruble, serbestçe dönüştürülebilir bir para ünitesi olmaktan çıktı. Para siyaseti açısından bu, Rusya’yı doksanlı yılların başına ve ülkenin kapsamlı ekonomik açılımından evvelki vakte geri döndürmektedir. Elbette Rusya, kendisiyle iş birliği yapmak isteyen diğer ülkelerin ve alternatif ödeme sistemlerinin yardımıyla milletlerarası süreçleri sonlu ölçüde sürdürebilir. Lakin şu anda ATM’lerin önünde kuyruğa giren beşerler, Ruble’nin artık kıymetli ve milletlerarası geçerlilikte bir para ünitesi olmadığını biliyorlar. Rus varlıkları ve Ruble, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile finansal piyasalarda bir anda pul haline geldi.”
