Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin akabinde pekçok Batılı şirket Rus pazarından çıktı. Ancak birtakım şirketler ülkede faaliyet göstermeye devam ediyor. Bu şirketlerin yetkilileri, steseler de Rusya’dan çekilmelerinin mümkün olmadığını söylüyor.
Marks and Spencer (M&S), Burger King, otel zincirleri Marriott ve Accor, Rusya’dan çıkamayan şirketlerden kimileri.
Rusya’da 1000’e yakın şubesi olan bu şirketler hukuken karmaşık franchise (imtiyaz) mutabakatlarına bağlı kalmak zorunda.
Ülkede M&S’in 48 mağazası, Burger King’in 800 restoranı; Marriott’un 28, Accor’un da 57 oteli hâlâ açık.
Bu şirketler Rusya’daki isim haklarını öbür şirketlere devretmiş durumda.
Bu cins muahedeler yıllardır pek çok Batılı şirket tarafından uygulanıyor.
Örneğin M&S’in Rusya’daki mağazalarını Türk FİBA işletiyor. FİBA 1999’dan beri M&S’in Doğu Avrupa’daki imtiyaz sahibi.
M&S savaş başlayınca Rusya’ya eser göndermeyi bıraksa da mağazalar direkt denetiminde değil.
Burger King mutabakatlarını değiştirmenin kolay olmadığını açıkladıBBC’nin sorularını yanıtlayan Burger King’in sahibi Restaurant Brands International şirketi de Rusya’daki operasyonlarının bu biçimde yürütüldüğünü açıkladı.
Yapılan açıklamada, “Uzun vadeli muahedeleri öngörülebilir bir gelecekte basitçe değiştirmek mümkün gözükmüyor” denildi.
Marriott da Rusya’daki otellerin öteki şirketler tarafından işletildiğini, mutabakatlarını gözden geçirmeye devam ettiğini açıkladı.
Franchising nedir?
Pek çok ülkede uygulanan bu ticaret yolunda bir şirket, öteki bir şirketin markasını kullanmak ve eserlerini satmak için imtiyaz hakkı satın alıyor ve bunun karşılığında bir fiyat ödüyor.
Hukuk şirketi Bird&Bird’den memleketler arası imtiyaz hakkı uzmanı Graeme Payne, yeni pazarlara girmek isteyen ancak bu pazarlar hakkında gereğince bilgisi olmayan Batılı şirketler için bunun kullanışlı bir yol olduğunu söylüyor ve ekliyor:
“Bugün pek çok kişi ‘Neden mağazalarını kapamıyorlar?’ diye soruyor. Ama tüzel açıdan böylesi tek taraflı bir adım çok sıkıntı ve büyük yasal sonuçları olabilir.”
Ekseriyetle 10 yıl yahut daha uzun vadeli yapılan bu mutabakatların tek taraflı ihlal edilmesi durumunda Batılı markaların imtiyaz hakkı sahipleri onlara dava açabilir ve bu da önemli bir tazminatla sonuçlanabilir.
Bird&Bird’de imtiyaz hakkı uyuşmazlıklarına bakan Victoria Hobbs, bu çeşit muahedelerde çoklukla “markanın prestijine ziyan verilmesi durumunda” iptal edilebileceğine dair hususlar olduğunu ama Rusya’daki şirketlerin bir yanlışının olmadığını anlatıyor:
“Bu sıkıntı bir durum zira İngiliz hukuku açısından muahedeyi sonlandırabilecek haklı bir münasebetleri yok.”
Avrupa’daki en büyük imtiyaz hakkı hukuk takımından John Pratt da, bir şirketin Rusya’daki işletmecilerine karşı İngiltere’de mahkemeden karar çıkarmayı başarması durumunda bile Rus mahkemelerinin bu kararı tanımayacağını söylüyor.
Victoria Hobbs, imtiyaz hakkı sahibi şirketlerin Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile alakasının ortaya çıkması yahut yaptırımlara maruz kalması durumunda İngiliz hukukunun bu mutabakatların iptaline onay verebileceğini söylüyor.
Yeniden de bu şirketlerin attığı kimi adımlar var. Dört şirket de Ukrayna’ya dayanak açıklaması yaptı.
- Accor yeni otel açılışlarını durdurdu ve yaptırım uygulanan şahıslara oda vermeyeceklerini açıkladı.
- Burger King, Rusya’daki faaliyetlerinden gelen kârı insani yardım faaliyetlerine ayırdığını duyurdu.
- Marriott ve IHG Hotels yeni yatırımları dondurdu ve ülkedeki ofislerini kapattı.
- M&S sığınmacılara 1,5 milyon sterlinlik yardım kelamı verdi, 20 bin mont ve termal kıyafet bağışlayacağını duyurdu.
KFC ve Pizza Hut’ın sahibi Yum Brands ise Rusya’daki imtiyaz hakkı sahibi şirket ile Pizza Hut şubelerini süreksiz olarak kapamak üzerine mutabakata yakın olduklarını açıkladı.
Victoria Hobbs, pek çok markanın Rusya’da faaliyetlerine devam etmenin marka imajına verebileceği ziyandan derin tasa duyduğunu söylüyor:
“Savaşa dair insani ve ahlaki açıdan da rahatsızlık duyuyorlar ancak boykot tehditlerinden de kaygı ettiklerini düşünüyorum.”or.