Rusya ordusunun yüz binlerce askerle dört koldan Ukrayna topraklarına girişiyle Avrupa’da ve hatta dünyada yeni bir periyot başladığı konusunda global stratejistler ve milletlerarası bağlantılar bilimi uzmanları ekseriyetle hemfikirler.
Bu periyodun temel özellikleri Batı’nın önde gelen devletlerinin ortak bir tehdide karşı 2. Dünya savaşından bu yana görülmemiş bir süratle kenetlenmesi ve güçlerini harekete geçirmesi oldu.
Berlin duvarının yıkılmasının akabinde, Avrupa’da pek çok ülkede artık atıl yapısı nedeniyle gereksiz görülen ve “beyin mevti gerçekleşti” denilen NATO’ya da artık daha fazla paha verilmeye başladı.
Avrupa Birliği kenetlendi
Avrupa Birliği (AB) içindeki yapısal ve kurumsal işleyişle ilgili bitmez tükenmez tartışmalar da askıya alındı. AB üyesi ülkeler şimdiye kadar görülmemiş bir süratle kararlar alıp Rusya’ya karşı can alıcı yaptırımlar uygulamaya başladı.
Avrupa Birliği, Rusya üzerinden yalnızca kendi topraklarına yönelik potansiyel egemenlik tehdidine karşı değil, Batı uygarlığının temel kıymetlerini maksat alan yıkım tehdidine karşı kenetlendiğine dair açıklamalar yaptı.
Amerika Birleşik Devletleri’nin, NATO’nun Rusya tehdidi altında olduğu öne sürülen Doğu Avrupa ülkelerine yaptığı askeri yardımları gereksiz gören Almanya, Rusya’nın Ukrayna’ya açtığı savaşın akabinde birkaç gün sonra Avrupa’nın şimdiye kadar gördüğü en büyük askeri yatırım bütçesini açıkladı.
Almanya’nın atılımı önümüzdeki yıllarda Avrupa’ya yalnızca silah sanayindeki büyük yatırımlar nedeniyle, yani yalnızca ekonomik olarak değil; Almanya’nın AB liderliğini askeri manada da eline alması nedeniyle damga vuracak cinsten bir atak.
Avrupa Birliği’nin tekrar ortak adımlar atmaya başlaması, AB içinde, birliğin yapısal özellikleri üzerine süren tartışmaları ve kimi ülkelerin kendi ulusal egemenliklerini tehlikede görmeleri nedeniyle gündeme gelen bölgesel ittifakları da silip atacak cinsten.
Doğu Avrupa ülkeleri yol ayrımında
Bu bölgesel ittifakların en kayda kıymeti V4 ülkeleri olarak anılan Orta ve Doğu Avrupa ülkeleriydi. Merkezi Avrupa’nın oluşmasını, mültecilerin kabul edilmesiyle etnik manada çok renkli bir Avrupa Birliği’nin ortaya çıkmasını uzun vadede kendi ulusal güvenlik stratejileri açısından kabul edilemez üzere gören V4 ülkeleri, yani Polonya, Macaristan, Çek Cumhuriyeti ve Slovakya, kendi ulusal egemenlik alanlarına Brüksel’in AB’nin temel kurumları aracılığıyla müdahale etmesini beğenilen karşılamıyordu.
V4 ülkelerinin iki temel direği olan Polonya ve Macaristan’da hükümetler AB yatırım fonlarının kendi taraftarlarına dağıtılması yoluyla ulusal sermaye yaratma maksadını resmen de benimseyerek uyguluyorlardı. Bu ise yolsuzluk argümanlarına yol açıyordu.
Her iki ülkede de hukuk devletinin kimi temel özelliklerinin “ihmal” edilmesiyle, ülkede taraflı bir basın yaratılmasıyla ve popülist uygulamalarla muhalefet üzerinde sonuç alıcı bir baskı ortamı yaratılmıştı.
Bu ortamda Avrupa’nın, hukuk devleti, bireyin hak ve özgürlükleri, yargının bağımsızlığı üzere birtakım temel kıymetlerinin Avrupa Birliği tarafından kelam konusu ülkelerde hayata geçirilmesi talebi, V4 ülkelerinin kendi “ulusal egemenliklerine müdahale” gerekçesiyle bu talebi reddine ve V4 ülkelerinin kendi ortalarında kenetlenmesine neden oluyordu.
Polonya ve Macaristan ekseni dağılıyor
İşte Rusya’nın Ukrayna’ya karşı açtığı savaş bu birlikteliğin temellerini de yok etti. Polonya, ulusal güvenliği açısından tarihte en büyük tehlike olarak gördüğü Rusya’ya karşı batının tüm teşebbüslerini destekleyerek, hatta daha fazlasını talep ederek Rusya’ya karşı tutum aldı.
Macaristan ise Rusya’ya karşı AB yaptırımlarına karşı tek başına veto uygulamayı göze alamadı. Birinci günlerde Rusya’yı Swift sisteminin dışına itmeye yönelik teklife Almanya ve İtalya ile birlikte hayır dedi, lakin daha sonra bu ülkelerin değişen haline bağlı olarak öneriyi onayladı.
Lakin Macaristan hâlâ başbakanının tabiriyle “savaşta taraf olmama” çizgisini izlemeye devam ediyor. NATO’nun ya da Avrupa Birliği üyesi ülkelerin Ukrayna’ya Macaristan üzerinden silah sevkiyatına müsaade verilmeyeceğini açıkladı.
Macaristan başbakanı Viktor Orban “Rusya savaşın akabinde da var olmaya devam edecek” diyerek ekonomik bağlantıların büsbütün koparılmamasından yana olduğunu bir radyo konuşmasında vurguladı. Orban, ülkede Rusya devlet kredisi ve teknolojisiyle inşa edilmesi planlanan Paks 2 nükleer santralinin de iptal edilmeyeceğini açıkladı.
V4 ülkelerinin savaşın getirdiği yeni şartlarda tek ortak yanları mülteciler konusundaki olumlu yaklaşımları. Ukrayna ile sonu olan V4 ülkeleri mültecilere çabucak yardım eli uzattı. Şimdiye kadar Polonya 505 bin, Macaristan 116 bin, Slovakya 131 bin mülteci kabul etti.
Savaş sonrasında nasıl bir Avrupa bekleniyor?
Savaşın gidişatı üzerine şimdi çok değişik varsayımlar seslendirilse de, Avrupa’nın geleceği Rusya-Ukrayna savaşının sonucuna çok derinden bağlı değil.
Avrupa Birliği açısından Rusya’nın Ukrayna’ya müdahalesi başlı başına Berlin duvarının çöküşü kadar kıymetli bir dönemeç.
Avrupa Birliği, tarihinde birinci sefer bu kadar büyük krizle ve varlık şartlarını tehdit eden bu kadar büyük bir tehlikeyle karşılaştı. Şimdiye kadar güç bağımlılığı ve ticari bağlar nedeniyle Rusya’nın müdahalelerine ve ilhaklarına ses çıkarmayan AB, bu kere Rusya üzerinden gelebilecek tehlikenin AB için ne kadar ölümcül olacağını idrak etti.
NATO ile ilgilerin güçlendirilmesi, Avrupa Birliği’nin kendi ordusunun ve muharip silahlı güçlerinin oluşturulması, bağımsız güç siyasetlerinin ivedilikle hayata geçirilmesi ve en değerlisi de Avrupa Birliği’nin “bir tartışma kulübü” olmakta çıkarılıp, kendi içinde dinamik ve süratle karar alıp uygulayabilen bir yapıya dönüştürülmesi önümüzdeki yılların en kıymetli gayeleri olacak.
- AB’den Ukrayna’ya silah yardımı, Rusya ve Belarus’a yeni yaptırımlar
- Almanya’da Ukrayna’ya silah gönderme tartışmaları, hükümeti zorluyor
- Rusya’nın Ukrayna’yı işgali Almanya’nın dış siyaset ve savunma siyasetlerinde büyük değişikliğe yol açtı