Diplomatik kaynaklara nazaran, gelecek hafta düzenlenecek NATO Tepesi sırasında Cumhurbaşkanı Erdoğan ile ABD Lideri Joe Biden ortasında bir görüşme olması sürpriz sayılmamalı. İki ülke ortasında artan diyaloğun F-16 satışı ve S-400’ler meselesini nasıl etkileyeceği, tartışılan bahisler ortasında.
Rusya’nın NATO hudutlarına kadar genişleyen akınları, Avrupa’nın güvenliği açısından NATO’nun kurumsal olarak ehemmiyetini ortaya koyduğu üzere, jeopolitik pozisyonu ve Moskova ile alakası de Ankara’nın ittifak içindeki kritik rolünün teyit edilmesini sağladı.
Hem Washington hem de öteki kıymetli NATO başşehirlerinde yapılan değerlendirmelerde, Türkiye’nin rolü açısından dört ana öge öne çıktı.
Birincisi, Ankara’nın Moskova ile derin ekonomik ve ticari bağlarına rağmen Ukrayna’ya dönük askeri operasyonu kesin bir lisanla reddetmesi ve Birleşmiş Milletler Genel Şurası’ndaki kınama oylamasında milletlerarası toplumla birlikte hareket etmesi.
İkincisi, Ukrayna’nın Kırım dahil toprak bütünlüğünün ve siyasi birliğinin korunmasına verdiği siyasi dayanağın yanı sıra, başta silahlı insansız hava araçları (SİHA) olmak üzere, Kiev’e verdiği askeri takviye. Türkiye’nin bu istikametteki dayanağının 24 Şubat sonrasında da sürdüğü memleketler arası basında çıkan ve Ankara tarafından yalanlanmayan haberler ortasında yer alıyor.
Üçüncü kıymetli gelişme, Türkiye’nin Montrö Mukavelesi uyarınca İstanbul ve Çanakkale Boğazları’nı askeri gemilere kapatması. Başta Ukrayna olmak üzere ABD ve öteki NATO üyeleri, Rus savaş gemilerinin Karadeniz’e geçişini engelleyen bu adımı takdir ettiklerini kayda geçirdiler.
Başka bir değerli öge da Türkiye’nin, ikisiyle de özel bağlara sahip olduğu Rusya ve Ukrayna ortasında sorunun diplomatik yolla tahliline yaptığı katkı oldu.
Tarafların ortasındaki görüş ayrılıklarının azaltılması ve sonunda bir muahedeye varılması açısından oynadığı rolü sürdüren Türk önderlerinin bilhassa Rusya tersleriyle temasta kalmaları değerli bir araç olarak bedellendiriliyor.
Bunlarla birlikte Türk dış siyasetinde geçen yıldan bu yana gözlemlenen olağanlaşma kapsamında İsrail, Ermenistan, Yunanistan ve Birleşik Arap Emirlikleri üzere ülkelerle tekrar temasların kurulması ve tansiyondan işbirliği sürecine geçiliyor olması da Washington’da olumlu yansıyan gelişmeler ortasında.
Ankara-Washington temasları artıyor
Diplomatik kaynaklar, 24 Mart’ta Brüksel’de düzenlenecek harika NATO Başkanlar Doruğu sırasında Cumhurbaşkanı Erdoğan ile ABD Lideri Biden ortasında yeni bir görüşme gerçekleşmesi mümkünlüğünün yüksek olduğunu kaydettiler.
Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun 1-2 ay içerisinde ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ve öbür yetkililerle görüşmek üzere Washington’a bir ziyaretinin planlandığı da öğrenildi.
- Putin Erdoğan’a Zelenskiy’le görüşebileceğini söyledi, taleplerini sıraladı
- Putin’in Ukrayna savaşından bir çıkış yolu var mı?
Getty Images Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu ve ABD’li mevkidaşı Blinken, Mart başında NATO dışişleri bakanları inanılmaz toplantısında Nizamlı Stratejik Diyalog Sistemi
Türk-Amerikan diyaloğunun değerli sonuçlarından biri de Stratejik Diyalog Sistemi’nin aktive edilmesi kararı oldu. Ankara’nın uzun vakitten bu yana talep ettiği sistem için yeşil ışık, Erdoğan-Biden ortasında geçen sene Roma’da yapılan görüşmede yakılmıştı.
Kelam konusu mekanizmayı, ikili ilgilerin tamamını, yaşanan meseleleri ve işbirliği alanlarını yapısal bir bütünlük içinde ve nizamlı aralıklarla ele alınması için isteyen Ankara, dışişleri bakanı ya da bakan yardımcısı seviyesinde işletilecek bu sürecin faydalı olacağına inanıyor.
Bu bahiste birinci adım 4 Mart’ta Türkiye’de temaslarda bulunan ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Wendy Sherman’ın ziyareti sırasında atılmıştı. Bu sürecin önümüzdeki haftalarda ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan Türkiye’ye yapılacak farklı seviyelerdeki ziyaretlerle daha da ileri taşınması bekleniyor.
Bu düzenek kapsamında iki ülke ortasında siyasi, ticari ve ekonomik bağlantıların yanlışsız ve stratejik bir düzlemde ele alınması, ABD’nin Suriye Demokratik Güçleri (SDG) kapsamında Kuzey Suriye’de YPG’ye sağladığı dayanak ve Türkiye’nin Rusya’dan aldığı S-400 hava savunma sistemlerinden kaynaklanan problemlerin tahlile kavuşturulmaya çalışılması öngörülüyor.
Ankara’ya yaptırım baskısı yok
Ukrayna odaklı gündemde en çok merak edilen hususlar ortasında Türkiye’nin Rusya’ya karşı başlatılan yaptırımlara katılması konusunda ABD’den bir telkin ya da baskının gelip gelmediği de yer alıyor.
Ankara’nın bu tarafta bir baskıyla karşılaşmadığını, hava alanını açık tutmasının da anlaşılır karşılandığı kaydediliyor.
Lakin bu durumun Rusya’nın Suriye’den Ukrayna savaş alanına askeri ekipman ya da paralı savaşçı taşıdığı bilinen askeri uçakları kapsamamasına dönük bir beklentinin masaya gelme mümkünlüğü Ankara’da lisana getirilen mevzular ortasında.
F-16 satışını ve S-400’leri nasıl etkileyecek?
Türkiye ile ABD ortasında geçen yılın sonundan itibaren geliştirilen “pozitif gündemin” en kıymetli etkenlerinden bir tanesi Türk Hava Kuvvetleri’nin ihtiyacı kapsamında 40 adet yeni kuşak F-16 alım ve mevcut filoda yer alan 80 uçak için de modernizasyon kiti talebi oldu.
S-400’leri konuşlandırdığı için beşinci jenerasyon savaş uçağı F-35 programından çıkarılan Türkiye, bu adımla hava kuvvetlerinde zaafın önüne geçmeyi planlıyor.
- S-400: Türkiye’nin Rusya’dan satın aldığı, ABD’yle krize yol açan füze savunma sistemi
- ABD Dışişleri Bakanı Blinken: Türkiye bazen NATO müttefiki üzere davranmıyor
Kaynaklara nazaran, geçen aylarda başlayan teknik görüşmeler yaz aylarında tamamlanabilir ve onay için ABD Kongresi’ne sunulabilir. Biden idaresi, F-16’ların satışı konusunda Ankara’ya hükümet tarafından bir sorun çıkartılmayacağını fakat Kongre’de onayın güç olacağını kaydediyordu.
Ankara ise Ukrayna krizinin yarattığı büyük güvenlik riskinin yalnızca Türkiye değil tüm ittifakı etkileyebileceği, hasebiyle Amerikan idaresinin NATO’nun güneydoğu kanadının hava üstünlüğünü gözeterek F-16’ların satış onayı için Kongre nezdinde daha fazla baskı yapması gerektiğini kaydediyor.
Kaynaklar, son gelişmelerin Kongre nezdinde muhakkak bir modül tesiri olduğuna dikkat çekiyor ve F-16’lar için onay sürecinin bundan olumlu etkilenebileceğini belirtiyor.
Türkiye, NATO içerisinde ABD’den sonra en büyük F-16 filosuna sahip.
Lakin sayıları azalsa da Kongre üyeleri ortasında Türkiye aleyhine konuşmaya devam eden üyeler de var. Yunan lobisine yakınlığıyla bilinen Amerikan Senatosu Dış İlgiler Komitesi Lideri Senatör Bob Menendez, geçtiğimiz günlerde yaptığı bir açıklamada, F-16’ların satışa onay verilmesi için Türkiye’nin S-400’leri topraklarından çıkarması gerektiğini yinelemişti.
Ankara’daki diplomatik kaynaklar ise Türk-Amerikan münasebetlerinde en önemli tıkanma noktalarından olan S-400 hava savunma sistemleri ile ilgili sorunun ikili diyaloğun olağanlaşmasına paralel olarak çözülme fırsatı olduğunu düşünüyorlar.
Türkiye, S-400’leri Rusya’dan 2019 yazında konuşlandırmaya başlamış ve bir kere test etmişti. Hava savunma sisteminin Ankara yakınlarındaki bir askeri üste bulundurulduğu fakat bir daha aktive edilmediği kaydediliyor. Amerikan kanunları, Türkiye’nin Rus silah sistemini elinde tutmaması kararını içeriyor.