“Bu fincanlar bana daima büyükannemleri hatırlatır” diyor Lydia bana. Moskova’daki konutunda porselen fincanlardan çay içiyoruz.
“Büyük büyükbabam pogromlardan kurtulmak için ülkeyi terk etti. Dedem Stalin’in zulmünden kurtuldu fakat erkek kardeşlerinden üçü ile babası öldürüldü. O da ülkeyi terketti. Artık de ben kaçmak zorunda kalacağım üzere görünüyor” diye konuşuyor.
Lydia gerçek ismi değil. İsminin verilmesini istemiyor.
Rusya’yı terk eden Batılı şirketlerin yıllarca geri gelmeyeceğinden telaşlı.
“Büyük şirketler piyasadan kaçıyor, zira burada kalarak isimlerine gölge düşürmek riskini almak istemiyorlar” diyor. “Bu bir çığ üzere ve daha yalnızca başındayız.”
“Etrafımda birçok kişi işini kaybediyor. Ben bunu göze alamam” diye de ekliyor.
Rusya, Ukrayna’da “özel operasyon” olarak isimlendirdiği harekatı başlatmadan evvel Lydia memleketler arası bir bilişim şirketinde çalışıyordu. Şirket, artık tüm çalışanlarını Rusya’dan çekiyor.
Şirketin memleketler arası alanda çalışan 100 işçisi, Rusya’da ve Ukrayna’da da yüzer çalışanı bulunuyor.
“Bazı meslektaşlarım silah kuşanıp, ülkelerinin bağımsızlığı için savaşmaya gitti” diye anlatıyor:
“Ekibimde Ukrayna’nın merkezinden bir bayan var, bir başka meslektaşımın da erkek arkadaşı çarpışmaya gitti. Kendimi toplayıp onlara ne kadar üzüldüğümü yazabilmem için birkaç gün geçmesi gerekti.”
“Benim ve arkadaşlarımın utanmadan Rus olduğumuzu söyleyebilmemiz için yıllar geçmesi gerekecek.”
Rusya’nın Ukrayna’ya girmesinden bu yana binlerce Rus ülkesini terk etti. Kimileri iktisadın bozulmasından, kimileri da sıkıyönetim ilan edileceği yolundaki söylentilerden ya da Rusya’nın değişmekte olduğundan telaşlıydı.
Rusya’daki alışveriş merkezlerinde raflar hala dolu fakat kimi tanınmış markaların mağazaları kapalı. Modeller vitrinde duruyor, fakat ışıklar sönük.
Kapalı bir Sephora mağazasının önünde Marina ile konuştum. Annesi için parfüm almak istiyordu. Kendisi gözlükçü olarak çalışıyor.
“Müşteriler, fiyatların yükseleceği ya da malların ardının gelmeyeceği tasasıyla daha evvel hiç olmadığı kadar alışveriş yapıyor” diyor:
“Korkuyorum, fakat düşünmemeye çalışıyorum.”
Ruslar son haftalarda kapanacağından endişelendikleri IKEA üzere mağazalardan alışverişi artırdıKimileri da tasarruflarının başına geleceklerden korkuyor. Rusya borsası yalnızca kısmen açık ve Rus para ünitesi ruble, dolar ve euro karşısında paha kaybediyor.
20’li yaşlarda Ksenia isminde bir genç bayan “Bir yatırım hesabım vardı ve her şeyim buradaydı. Hesaba erişimim olunca birşey kalmamış olacak, zira hepsi rubleydi. Duruma ayak uydurmam gerekecek. Yurt dışına gitmek isterdim lakin bu benim için bir seçenek değil” diye konuşuyor.
Lydia kendini şanslılar ortasında sayıyor. Ülkeyi terk edebilecek durumda lakin hala ne yapacağına karar vermiş değil. Giderse, buradaki hayatını, konutunu ve ailesini gerisinde bırakmış olacak:
“Bir ay mı, bir yıl mı gitmek için hazırlık yapsam bilemiyorum.
“Ama kaygılıyım. Etrafımda resmi TV kanallarını izleyen ve bu savaşı destekleyen birçok kişi görüyorum. Gözleri bağlı üzere. Burada kalırsam, savaşı kabul eden bir toplumda yaşamak zorunda olacağım. Bunu da istemiyorum.”