Maria Korenyuk ve Jack Goodman – BBC Dünya Servisi Dezenformasyon Araştırma Grubu
Harkov kenti bombalanmaya başladığından beri Oleksandra dört köpeğiyle birlikte, dairesinin banyosunda saklanıyor.
“İlk patlamaları duyduğumda konuttan çıkarak köpeklerimi konuta aldım. Beşerler panik halindeydi, otomobillerini terk edip kaçıyordu ve ben de çok korkmuştum” diyor.
25 yaşındaki Oleksandra, Moskova’daki annesiyle sistemli olarak telefonda konuşuyor.
Ama kentinin bombalandığını gösteren görüntüler çekip annesine göndermesine karşın, onu yaşananlara ikna edemediğini söylüyor:
“Ebeveynlerimi korkutmak istemedim lakin onlara sivillerin ve çocukların öldüğünü anlatmaya başladım.
“Benim için telaşlı olsalar da bu tıp olayların kazara yaşanmış olduğunu, Rus ordusunun asla sivilleri gaye almayacağını, Ukrayna ordusunun kendi halkını öldürdüğünü söylemeye devam ediyorlar.”
Pek çok Ukraynalı’nın Rusya’da akrabası bulunuyor. Ve onların değerli bir kısmı da Ukrayna’da yaşananlara dair çok farklı fikirlere sahip. Oleksandra, bunun devlet denetimindeki Rus medyasının telaffuzundan kaynaklandığını düşünüyor.
Oleksandra, annesinin televizyonda duyduğu telaffuzları tekrar ettiğini anlatıyor:
“Annemin tam bir Rus spikeri üzere konuştuğunu görmek korkutucuydu. Beşerler onlara güveniyor ve halkın beynini yıkıyorlar.
“Ebeveynlerim burada askeri bir operasyon yapıldığının farkında. Lakin ‘Ruslar sizi özgürleştirmeye geliyor. Hiçbir şeye ziyan vermezler, size de dokunmazlar. Yalnızca askeri üsleri amaç alıyorlar’ diyorlar.”
Oleksandra ile konuşurken bombardıman devam ediyordu. İnternet kontağı zayıf olduğu için sesli iletilerle irtibat kurmaya devam ediyoruz.
“Sessizliğin nasıl bir şey olduğunu unuttum. Bombardıman aralıksız sürüyor” diyor.
Ancak o sırada Rus devlet televizyonlarında Harkov’daki yerleşim yerlerinin bombalanması, sivil vefatları yahut su sırasında beklerken ölen dört sivile dair hiçbir haber yoktu.
Rus kanalları savaşın nedeninin Ukrayna’nın saldırganlığı olduğunu söylüyor ve bunu “özel bir özgürleştirme operasyonu” olarak niteliyor.
Rus medyası savaş, işgal yahut hücum sözlerini kullanmaları durumunda, “Rus askerleri hakkında şuurlu bir biçimde dezenformasyon yayma” gerekçesiyle yasaklanma tehlikesiyle karşı karşıya kalıyor.
Tanınan TV kanallarında Ukrayna’da sivilleri tehdit eden şeyin Rus ordusu değil, onları canlı kalkan olarak kullanan Ukrayna milliyetçileri olduğu anlatılıyor.
Birtakım Ruslar savaşı protesto etmek için sokaklara çıksa da devlet televizyonları bunu yayınlamıyor.
Kiev’de restoran işleten Mikhailo, Rus TV’lerini izlemeye vakti olmadığını söylüyor.
Ukrayna’nın başşehri bombalanmaya başladığında, tek düşündükleri şey kendisi ve eşinin altı yaşındaki kızları ve bebeklerini nasıl koruyabilecekleri olmuş.
Çocukları gece bombardıman seslerine uyanıp ağlamaya başlamış. Bunun üzerine evvel Kiev’in dışına, akabinde da ülke dışına çıkmışlar.
Ailesini Macaristan hududuna kadar götüren Mikhailo, akabinde direnişe takviye vermek için Ukrayna’nın batısına dönmüş.
Rusya’daki Nijni Novgorod kenti yakınlarında bir manastırda çalışan babasının kendilerini hiç aramamasına şaşırmış.
Babasını arayıp olanları anlattığında babası bunun yanlışsız olmadığını söylemiş, “Hayır bir savaş yok, Ruslar Ukrayna’yı Nazilerden kurtarıyor” demiş.
Mikhailo o andan evvel de Rus devletinin propaganda gücünün farkında olduğunu lakin bu kelamları babasından duyduğunda yıkıldığını anlatıyor:
“Kendi babam bana inanmıyor. Burada olduğumu ve her şeyi gözlerimle gördüğümü bilmesine karşın. Üstelik annem de burada.
“Anneannemle birlikte bombardımandan korunmak için banyoda saklanıyorlar.
Rus medyası yıllardır ağır bir devlet denetimi altında ve Rusya’nın aksiyonlarına dair tenkitler medyada yer bulamıyor.
Glasgow Üniversitesi’nden siyasi bağlantı ve Rusya uzmanı Dr. Joanna Szostek, “Devlet söylemi Rusya’yı her vakit düzgün adam olarak gösteriyor” diyor ve ekliyor:
“İkinci Dünya Savaşı’na dair anlatılarında da Rusya’nın hiçbir yanlışı olmadığı aktarılıyor. Bu yüzden Rusya’da kimse bugün olanlara inanmıyor.”
Rusların kıymetli bir kısmının başka görüşleri araştırma gereksinimi hissetmediğini söyleyen Szostek, pek çok Rus’un komşu ülkelerdeki akrabalarına inanmamasının ardında da bunun yattığını belirtiyor:
“Rusya’yı eleştiren beşerler ‘hain’ yahut ‘ajan’ olarak betimleniyor, Batı için çalışan bireyler oldukları anlatılıyor. Bu yüzden kendi kızınıza bile inanmaz hale geliyorsunuz.”
Anastasya’nın ebeveynleri de Donetsk Halk Cumhuriyeti’ne 20 kilometre uzakta küçük bir köyde yaşıyor. Köy hâlâ Ukrayna’nın denetiminde olsa da konutta yalnızca Rus kanalları izleniyor. Konutun duvarındaki saat bile Moskova saatine nazaran ayarlanmış.
Bu yüzden 24 Şubat sabahında Kiev’de siren sesleriyle uyandığında, ailesinin nasıl bir reaksiyon vereceğini iddia ettiğini anlatıyor:
“Sabah beşte taktan fırlar fırlamaz annemi aradım. Aramama çok şaşırdı, sesi çok sakin geliyordu.”
BBC Ukraynaca Servisi’ne konuşan Anastasya, uyandıktan sonra patlamalar duyduğunu ve endişelendiğini söylüyor.
Çocukları gece bombardıman seslerine uyanıp ağlamaya başlamış. Bunun üzerine evvel Kiev’in dışına, akabinde da ülke dışına çıkmışlar.
Ailesini Macaristan hududuna kadar götüren Mikhailo, akabinde direnişe dayanak vermek için Ukrayna’nın batısına dönmüş.
Rusya’daki Nijni Novgorod kenti yakınlarında bir manastırda çalışan babasının kendilerini hiç aramamasına şaşırmış.
Babasını arayıp olanları anlattığında babası bunun hakikat olmadığını söylemiş, “Hayır bir savaş yok, Ruslar Ukrayna’yı Nazilerden kurtarıyor” demiş.
Mikhailo o andan evvel de Rus devletinin propaganda gücünün farkında olduğunu lakin bu kelamları babasından duyduğunda yıkıldığını anlatıyor:
“Kendi babam bana inanmıyor. Burada olduğumu ve her şeyi gözlerimle gördüğümü bilmesine karşın. Üstelik annem de burada.
“Anneannemle birlikte bombardımandan korunmak için banyoda saklanıyorlar.
Rus medyası yıllardır ağır bir devlet denetimi altında ve Rusya’nın aksiyonlarına dair tenkitler medyada yer bulamıyor.
Glasgow Üniversitesi’nden siyasi irtibat ve Rusya uzmanı Dr. Joanna Szostek, “Devlet söylemi Rusya’yı her vakit uygun adam olarak gösteriyor” diyor ve ekliyor:
“İkinci Dünya Savaşı’na dair anlatılarında da Rusya’nın hiçbir yanlışı olmadığı aktarılıyor. Bu yüzden Rusya’da kimse bugün olanlara inanmıyor.”
Rusların kıymetli bir kısmının öteki görüşleri araştırma muhtaçlığı hissetmediğini söyleyen Szostek, pek çok Rus’un komşu ülkelerdeki akrabalarına inanmamasının gerisinde da bunun yattığını belirtiyor:
“Rusya’yı eleştiren beşerler ‘hain’ yahut ‘ajan’ olarak betimleniyor, Batı için çalışan bireyler oldukları anlatılıyor. Bu yüzden kendi kızınıza bile inanmaz hale geliyorsunuz.”
Anastasya’nın ebeveynleri de Donetsk Halk Cumhuriyeti’ne 20 kilometre uzakta küçük bir köyde yaşıyor. Köy hâlâ Ukrayna’nın denetiminde olsa da meskende yalnızca Rus kanalları izleniyor. Meskenin duvarındaki saat bile Moskova saatine nazaran ayarlanmış.
Bu yüzden 24 Şubat sabahında Kiev’de siren sesleriyle uyandığında, ailesinin nasıl bir reaksiyon vereceğini kestirim ettiğini anlatıyor:
“Sabah beşte taktan fırlar fırlamaz annemi aradım. Aramama çok şaşırdı, sesi çok sakin geliyordu.”
BBC Ukraynaca Servisi’ne konuşan Anastasya, uyandıktan sonra patlamalar duyduğunu ve endişelendiğini söylüyor.
“Annemi tekrar aradım, korktuğumu söyledim. ‘Endişelenme, Rusya Kiev’i asla bombalamaz’ dedi sakin bir şekilde” diyen Anastasya, konuşmanın devamını şöyle anlatıyor:
“Bombardımanın çoktan başladığını, sivillerin öldüğünü söyledim.
“‘Ama Ukrayna Donbas’ı bombaladığında yapmamız gereken buydu’ diye karşılık verdi, gülerek.
“Bir an nefes alamadım. Annemin bunu bu kadar zalimce söylemesi kalbimi kırdı.”
Anastasya Rus medyasının “şanlı Rus ordusunun Ukrayna’yı Nazilerden kurtardığını” anlattığını söylüyor.
Yıllarca ailesiyle siyasi tartışmalara girmekten kaçındığını, lakin bu sefer telefonu hızına kapadığını aktarıyor.
Anastasya bizimle konuşurken, sığınakta geçen dört günün akabinde Kiev’i terk etmek üzere yoldaydı.
Aklında ise geleceğin meçhullüğü vardı:
“Kafamda pek çok fikir dönüp duruyor. Bize ne olacak? Bu çatışma ne kadar sürecek? Bir gün konutuma dönebilecek miyim? Ailemi bir daha görebilecek miyim? Onları çok seviyorum lakin içimde bir şeyler kırıldı ve bir daha düzelebileceğini sanmıyorum.”