Sudan’da ordu Pazartesi günü darbe yaparak idareye el koydu. Darbe, ülkenin çalkantılı tarihinde son kriz oldu.
Gözaltındakiler ortasındaki vazifeden alınan Başbakan Abdullah Hamduk daha sonra özgür bırakıldı.
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Hamduk ile telefonda görüştü. Amerikan Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, Blinken’ın Sudan ordusuna, tutuklanan tüm sivil önderleri hür bırakma davetini yinelediği belirtildi.
Siyasi gerginliklere ek olarak yüksek enflasyon, besin, yakıt ve ilaç kıtlığı yüzünden Sudan iktisadı de derin bir kriz içinde.
Ülkenin milletlerarası ilgilerde yıllarca tecrit edilmesinin akabinde son devirlerde kurulan alakalar de darbe nedeniyle tekrar sekteye uğradı.
Pekala Sudan’da neler yaşandı?
Darbe nasıl oldu?
30 yıl boyunca Sudan Devlet Lideri olan Ömer el-Beşir’in Ağustos 2019’da darbe ile devrilmesinin akabinde, askeri ve sivil başkanlar iktidarı paylaşıyordu.
Misyona darbeyle gelen el Beşir yeniden bir askeri darbeyle devrilmiş fakat sivil idare talebiyle düzenlenen kitlesel sokak protestoları sonucu ordu, demokratik bir hükümet hedefleyen bir planı müzakere etmek zorunda kalmıştı.
Sudan geçiş sürecini yaşıyor; sivil ve askeri başkanlar, Sudan Egemenlik Kurulu ismi altında ortak bir komite üzerinden ülkeyi yönetiyordu.
Lakin kuruldaki sivil ve askeri kümeler ortasında problemler yaşanıyordu.
- Afrika’da askeri müdahaleler neden artıyor?
- Ömer el Beşir: Sudan’ın darbeyle gelip darbeyle giden 30 yıllık devlet lideri
Tansiyon neden kaynaklanıyor?
Süreksiz hükümetteki askeri önderler, sivillerden ıslahat talebinde bulunmuş ve kabinede değişiklik daveti yapmıştı. Sivil başkanlar ise bunu ordunun iktidardaki gücünü artırma teşebbüsü olarak değerlendirip reddetmişti.
Sudan’da 2019’dan bu yana birçok başarısız darbe teşebbüsü olmuş, bunların sonuncusu daha geçen ay yaşanmıştı.
En üst seviye sivil önder olan Başbakan Abdullah Hamduk, darbe teşebbüsünden el-Beşir taraftarlarını sorumlu tuttu.
Son haftalarda, başşehir Hartum’da ordu yanlısı şovların yanı sıra başbakanı destekleyen kitlesel karşı şovlar de düzenlendi.
Ordu yanlısı göstericiler, hükümeti Sudan’ı kalkındıramamakla suçladı.
Hamduk’un iktisatta ıslahat teşebbüsleri, akaryakıt için verilen devlet takviyesinin azaltılması üzere tedbirler de içerdiğinden kimi bölümlerin takviyesini alamadı.
Sudan’ın siyasi kırılganlığı ise çok eskiye dayanıyor.
Geçmişte siyasi partilerin daima bölünmesi, konsensüs sağlayamamaları ordunun müdahalelerine yol açmış, “düzenin yine tesisi” gerekçesiyle darbeler yapılmıştı.
Bugün Sudan’da en az 80 siyasi parti var. Bu bölünmüş yapı Sudan Egemenlik Kurulu’nu de etkiliyor, askerler ve siviller ortasındaki iç çekişmeler nedeniyle siyasi konsensüs sağlanamıyor.
Darbe sonrası hangi kararlar açıklandı?
Sudan Egemenlik Kurulu Lideri Orgeneral Abdulfettah el-Burhan, darbe sonrası harikulâde hal ilan edildiğini, hükümetin ve kurulun dağıtıldığını açıkladı. Seçimlerin Temmuz 2023’te yapılacağını duyurdu.
Ülkede internete kısıtlama getirildi.
Afrika Birliği, Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği’nin yanı sıra Arap Birliği ve ABD ise darbeye ait tasalarını açıkladı.
Bundan sonra ne olabilir?
Afrika uzmanı Alex de Waal’e nazaran, darbe şimdi son sonucuna ermiş değil ve Sudan’da “sivil hareket büyük bir kapasiteye sahip”.
BBC’nin Newshour programında konuşan Waal, “Ordu ne vakit hududu aştıysa sokaklar hareketlendi ve halk askerlere geri adım attırdı. Artık de tıpkı şeyi yaşayacağız sanırım” yorumunu yaptı.
Hartum’da göstericiler sokaklarda.
Ordu ise şovları sınırlama uğraşında.
Haziran 2019’da demokratik geçiş süreci konusunda mutabakata varılmadan evvel askerler göstericilere ateş açmış ve Hartum’da 87 kişi hayatını kaybetmişti.
İki taraf karşı karşıya gelirken, bu katliamın anısı da halkın hafızasında canlılığını koruyacak görünüyor.
- Sudan’da darbe: Süreksiz idare feshedildi, OHAL ilan edildi
- Sudan’da darbeci general ‘iç savaşı önlemek için’ idareye el koyduklarını söyledi, Başbakan Hamduk da ‘kendi meskenine döndü’
