Armağan Levent
Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Dışişleri Bakanı Abdullah bin Zayed El Nahyan’ın Şam’a yaptığı ziyaretin yankıları sürüyor.
Suriye Devlet Lideri Beşar Esad ile de görüşen El Nahyan’ın Şam temaslarının akabinde “iki ülke ortasındaki bağlantıların güçlendirilmesi” üzere genel başlıkların değerlendirildiği açıklandı.
Lakin bölge uzmanlarına nazaran, “bu ziyaret 2011 yılında başlayan Arap Ayaklanması devrinde birçok Arap ülkesi ile münasebetleri kesik olan Şam için yeni bir periyodun başlangıcı olabilir.”
BAE, ayaklanmanın başında Esad idaresine karşı olan cephede yer almış, silahlı ve sivil muhalefeti destekleyen ülkelerden biri olmuştu. Lakin daha sonra Suriye siyasetini değiştiren BAE Şam ile üst seviye resmi temas kurmasa da 2018 yılında Şam’daki büyükelçiliğini tekrar açmıştı.
BAE Dışişleri Bakanı El Nahyan’ın Şam ziyaretini DW Türkçe’ye kıymetlendiren BAE’den Siyaset Bilimi uzmanı Dr. Abdulhalek Abdulla “Bu günlerde Abu Dabi ve Şam ortasında birçok görüşme, temas var. Bu ziyaret buz dağının görünen kısmıydı yalnızca. Önümüzdeki günlerde (bu temasların) tesirlerini daha net göreceğiz” dedi.
Dr. Abdulla, ziyaretin 2011 yılından beri kesik olan BAE-Suriye ilgilerinin düzeltilmesi başta olmak üzere birkaç temel maksadının olduğunu belirterek, “BAE ve Körfez Arap ülkeleri Suriye’nin Arap Lig’ine dönmesini istiyor” diye konuştu.
Suriye’nin Arap Lig’i üyeliği 2011 yılında askıya alınmıştı. 22 Arap ülkesinin üye olduğu Lig bölgesel ticari, siyasi, kültürel etkileşimi sağlayan en büyük oluşum. Şam, bölge siyasetine dönebilmek ve iktisadını canlandırabilmek için Arap Lig’i üyeliğinin aktive edilmesini istiyor.
“Suriye’nin Arap Lig’ine dönüşü er geç gerçekleşecek” diye konuşan Dr. Abdulla, “Suriye’nin Mart 2022’de Cezayir’de yapılacak olan Arap Zirvesi’ne katılmasının mümkün olduğunu” söyledi. Suriye’ye şimdi doruğa iştirak için davet gönderilmedi lakin doruğa mesken sahipliği yapacak olan Cezayir dahil birçok bölge ülkesinin Suriye’nin katılmasını istediği bölge basınına yansıyor.
Şam ve bölge ülkelerinin büyük kısmı direkt resmi temaslara başlamamış olsalar da çeşitli platformlarda bir ortaya geldikleri biliniyor. Şam, BAE tarafından EXPO 2020’ye davet edilmiş ve bu davet BAE’nin Suriye siyasetine dair en değerli işaretlerden biri sayılmıştı.
“Daha az İran, daha çok Arap”
Bölge basınına yansıyan değerlendirmelerde BAE başta olmak üzere körfez ve bölge ülkelerinin İran’ı Suriye’deki ve bölgedeki nüfuzundan rahatsız olduğu öne sürülüyor. Bu değerlendirmelere nazaran, “İran’ın nüfuzunun azaltılması” için BAE’nin Şam ile temasları bölge ülkeleri tarafından da desteleniyor.
Bu değerlendirmelere katıldığını belirten Dr. Abdulhalek Abdulla, BAE Dışişleri Bakanı El Nahyan’ın Şam ziyaretinin sebeplerinden birinin de İran olduğunu söyledi.
Dr. Abdulla, “Bu ziyaretin emellerinden biri Suriye’de daha az İran, daha çok Arap tesiri görmek. İran-Suriye bağlantılarının büsbütün koparılması kelam konusu değil, maksat bu da değil. Arap varlığının daha fazla görünür olması İran’ın daha az görünür olması demek’ dedi.
“Bölgede yeni bir periyot başladı”
BAE’nin Suriye siyasetini DW Türkçe’ye pahalandıran Şam’dan Dr. Usama Dannoura, “yıkıcı Arap baharından sonra bölgede siyasi açıdan yeni bir devir başladığını” söyledi.
Siyaset bilimi uzmanı olan Dr. Dannoura, Suriye iktisadının ağır hasar gördüğünü ve ABD tarafından uygulanan Sezar yaptırımlarının ekonomik durumu daha da kötüleştirdiğini savundu. BAE-Suriye münasebetlerinin bu açıdan kıymetli olduğuna dikkat çeken Dr. Dannoura’ya nazaran, “BAE iş etrafları üzerinden Suriye’ye yeni kanallar açılabilir.”
Suriye ve İsrail’in resmi olarak hala savaş halinde olduğu biliniyor. BAE, İsrail ile diplomatik ve ekonomik ilgilerini olağanlaştırma istikametinde adım atan birinci ülke oldu. Dr. Dannoura’ya nazaran, İsrail sorunu BAE başta olmak bölge ülkeleri ile Suriye ortasında fikir ayrılığına sebep olabilir lakin öbür taraftan Şam-Tahran bağlantılarının de körfez ülkeleri tarafından beğenilen karşılanmadığı biliniyor.
“İran ile en büyük çekişmeyi yaşayan Suudi Arabistan ile İran ortasında bile temaslar var” hatırlatması yapan Dr. Dannoura, “Bu nedenle, BAE’nin Suriye teşebbüsü münferit değil. Genel bir örüntüye nazaran ilerliyor. Arap-Arap münasebetlerinin ne kadar derinleşeceği vakitle anlaşılacak bir konu” dedi.
Dr. Dannoura, her halükarda BAE-Suriye alakalarının Suriye’ye avantajlar sağlayabileceğini belirterek BAE’nin bölgedeki başka ülkeleri de etkileyebileceğini savundu.
ABD ile yakın bağlantıları olan BAE’nin Şam ile yakınlaşmasına Amerikan idaresinin reaksiyonu de tartışmalara sebep oluyor.
BAE’den Siyaset bilimi uzmanı Dr. Abdulhalek Abdulla’ya nazaran, “ABD’nin bu bahisteki biraz meçhul. Reaksiyon göstermiyorlar fakat güzel da karşılamıyorlar.”
Derin fikir ayrılığı
Dr. Abdulla, Suriye alanında BAE dahil Arap ülkelerinin nüfuzunun artmasının Türkiye’yi nasıl etkileyeceğine dair soruya Arap Lig’inin Türkiye ile ilgili açıklamasını hatırlatarak cevap verdi. Arap Lig’i Eylül ayında Türkiye’nin Libya ve Suriye’den çekilme davetinin da yer aldığı bir açıklama yapmıştı.
İki ülke ortasında Suriye konusunda derin bir fikir ayrılığı olduğunu savunan Dr. Abdulla, “Suriye hükümeti Rusya ve İran varlığının bilakis Türkiye varlığını işgal olarak kıymetlendiriyor. BAE’nin Türkiye’nin (Suriye’deki) varlığının üstesinden gelmesi konusunda Şam’a yardım edebileceğini düşünüyorum. Bence BAE’nin bu husustaki tavrı Türkiye’ye güçlerini çekme, kendi kurduğu paralı askeri kümeleri finanse etmeye son verme, Suriyelilerin ve Arapların birden fazla tarafından terörist olarak tanımlanan milisleri desteklemeyi durdurma daveti yapan 22 Arap ülkesi ile aynı” dedi.
