Taliban’ın Afganistan’ın başşehri Kabil’e girmesi ve Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin ülkeden ayrılması bugün İngiltere ve ABD’de gazetelerin ana gündemi. Ana sayfadan haberin görüldüğü gazetelerde çok sayıda görüş yazısı da yer aldı.
Guardian: Kabil’in düşüşü
İngiltere’de yayınlanan Guardian gazetesi, “Kabil’in düşüşü” başlığıyla manşetten gördüğü haberi, “Taliban savaşçıları dün ülkenin denetimini ele geçirmek için başşehir Kabil’e üşüştüklerinde, Batı’nın Afganistan’daki 20 yıllık misyonu çöktü” cümleleriyle başlıyor.
11 Eylül taarruzlarının yıldönümünden bir ay evvel Biden idaresi için “küçük düşürücü” olarak nitelendirilen manzaralar oluştuğu kaydediliyor ve Kabil Büyükelçiliği’nden son küme da bayrağı indirip ayrılmadan evvel çalışanlar dokümanları yakmaya çalışırken binadan duman çıktığının görüldüğü bildiriliyor.
Haberde “İnsanlar Batı ya da hükümet ile bağlarını ortaya koyabilecek ispatlarını yok etmek için konutlarına koştu” sözleri yer alıyor.
Taliban Sözcüsü Suheyl Şahin’in Batılı güçlerle ve hükümetle çalışanların affedileceğine ait ve onları Taliban idaresi altında çalışmaya çağıran kelamları hatırlatılıyor. Lakin pek çok kişinin bunu kuşkuyla karşıladığı belirtiliyor.
Gazeteye Kabil’den telefonla konuşan Sayed, “Bundan sonra ne olacağını biliyoruz. Taliban ‘vatanhaini’ avına çıkacak. Bu, Afgan ordusu ya da NATO güçleri ve Amerikalılarla çalışmış olan herkes manasına geliyor” diyor.
Taliban’ın denetimi ele geçirdiği öteki bölgelerde teslim olan askerlerin ve başka insanların intikam için öldürüldüğüne, bayanların iş ve okuldan uzaklaştırıldığına ve savaşçılarla zorla evlendirildiklerine dair kayda kıymet haberler geldiği belirtiliyor.
Gazeteye konuşan genç bir bayan, Kabil’de “bütün bayanların yüzlerinin dehşet dolu olduğunu” söylüyor.
Guardian, burkası olmayan bayanların satın almak için açık dükkan aradığını belirtiyor.
Başkentte Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin ülkeden ayrılmasına reaksiyonlar olduğu da gazetede yer alan bilgiler ortasında.
Kamu vazifelisi Karina Jamili, “Gani ülkeyi Taliban’a sattı. Ona güvendim ve oy verdim. Fakat başırısız bir lider” diyor.
Ama Taliban başşehre yaklaşırken 1990’lardaki şiddet ortamına dönülmesinden telaş duyan bir kesim, Cumhurbaşkanı Gani’nin gitmesinin kan akması ihtimalini önleyeceğini düşünüyor.
Bir öğrenci olan Hadia, “Taliban’a karşı savaştığını düşünün, kaç kişi öldürülürdü ve kaç günahsız kişi canından olurdu? Bütün eyaletlerin Taliban’ın denetiminde olduğu düşünülürse, süreksiz olarak şiddeti azaltmanın tek yolu buydu” diyor.
Guardian’ın muhabiri Jason Burke yazısında, Taliban’ın zaferinin dünyadaki öteki aşırılıkçı kümelere cüret vereceği konusunda uyarıyor.
FT: Tarih tekerrür etti
İngiliz Financial Times gazetesinin “Afganistan trajedisinde tarih tekerrür etti” başlıklı görüş yazısında, ABD Lideri Joe Biden’ın “yanlış hesaplarının” başkanlığının sonuna kadar peşini bırakmayacağı yorumu yapılıyor.
ABD’nin Kabil Büyükelçiliği’nden kalkan helikopterlerin fotoğraflarının, 1975’te Saygon’un “utanç verici düşüşünü” hatırlattığı belirtilen yazı şöyle sürüyor:
“Bu, ülke halkı için bir trajedi ve 20 yıllık savaşta ölen binlerce ABD ve müttefik askeri ile 120 binden fazla Afgan’a ihanettir. Bu, ABD’nin ve Biden’ın sağlamlaştırmayı umduğu demokrasiler topluluğunun güvenilirliği açısından da önemli bir gerileme.”
Yazıda, Taliban’ın geçen yıl imzalanan barış mutabakatının koşullarını yerine getirmesi şartıyla, ABD birliklerinin 2021 yılına kadar çekileceğini eski ABD Başkanı Donald Trump’ın açıkladığı fakat çekilmeye devam etmeyi Biden’ın seçtiği kaydediliyor.
Yazı şöyle sürüyor:
“İç politik maliyetin düşük olması hala mümkün. Anketler, Amerikalıların Trump devrinde olduğu üzere bugün de ‘bitmeyen savaşlardan’ bıktığını gösteriyor. Afganistan’ın içinde bulunduğu karmaşık askeri çıkmazı müdafaayı savunmak siyaseten sıkıntı olacaktı. Lakin Amerika’nın global pozisyonu açısından, bu yanlış hesaplama Biden’ın başkanlığının geri kalanında onun peşinden gelecek.”
Times: Zafer kazanan Taliban Kabil’i aldı, Cumhurbaşkanı Gani kaçtı
İngiltere merkezli Times gazetesi, “Zafer kazanan Taliban Kabil’i aldı, Cumhurbaşkan Gani kaçtı” başlıklı haberinde, gazeteye konuşan üst seviye Taliban yetkililerinin kelamlarına de yer verdi.
Taliban yetkilileri gazeteye, idarenin barışçıl formda evresi için geçiş hükümeti kurulması davetlerini ve “mutlak güç”ten daha azını kabul etmeyeceklerini söyledi. Bir yetkili, “Gücü diğerleriyle paylaşmak için savaşmadık” dedi.
New York Times: Afganistan’ın trajedisi
ABD merkezli New York Times gazetesinin “Afganistan’ın trajedisi” başlıklı editoryal yazısı şöyle başlıyor:
“Afganistan’da işleyen güvenlik güçlerine sahip laik bir hükümet kurmak için yirmi yıl boyunca şaşırtan derecede kıymetli, kanlı bir eforun akabinde, başşehir Kabil’in Taliban tarafından süratle yine ele geçirilmesi, her şeyden evvel anlatılamayacak kadar trajik.
“Trajik zira uygar haklar, bayanların güçlendirilmesi ve dini müsamaha kuralının bedellerinin geçerli olduğu bir dünyayı şekillendirmede ‘vazgeçilmez ulus’ olma hayali tam da bu: bir hayal.”
Makale, Afganistan’da 83 milyar dolar harcanmasından ve en az 2448 Amerikan askerinin hayatını kaybetmesinden sonra “kalıcı olarak neyin kazanıldığını görmek zor” kelamlarıyla sürüyor.
“Biden idaresi savaşı sona erdirmekte haklıydı” denilen makalede, “Yine de, daha uygun bir Afganistan umuduyla bu kadar çok fedakarlık yapanlar için çok az öngörüyle, bu türlü bir kaos içinde sona ermesine gerek yoktu” sözleri yer alıyor.