BBC Güvenlik Muhabiri Frank Gardner’ın tahlili
Afganistan’ın ücra ve çam ağaçlarıyla kaplı Kunar vilayetinde, El Düstur destekçilerinin “tarihi bir zafer” olarak gördüğü Taliban’ın idaresi ele geçirmesi kutlanıyor. Tıpkı cihatçıların çevrimiçi sohbet odalarında olduğu gibi…
20 yıl evvel Taliban ve El Kural’ı bir müddetliğine saf dışı bırakan güçlerin küçük düşürücü bir halde ülkeyi terk etmesi, dünya çapında Batı tersi cihatçılara büyük bir moral dayanağı sağladı.
Ülke içinde egemenliğin sağlanamadığı bölgelerde ortaya çıkan potansiyel saklanma noktaları onlar için cezbedici bir imkan; bilhassa de Irak ve Suriye’de kurdukları halifeliğin mağlubiyetinin akabinde kendilerine yeni bir üs arayan IŞİD için.
Batılı generaller ve siyasetçiler El Esas’ın Afganistan’a güçlü bir formda dönmesinin kaçınılmaz olduğuna dair ikazlar yapıyor.
Acil durum toplantısının akabinde konuşan İngiltere Başbakanı Boris Johnson, Afganistan’ın memleketler arası terörist kümeler için inançlı bir sığınak olmaması için Batılı ulusların bir ortaya gelmesi gerektiğini söyledi.
Pazartesi günü bir açıklama yapan BM Genel Sekreteri Antonio Guterres ise BM Güvenlik Kurulu’nu “Afganistan’daki global terörist tehdide karşı ellerindeki tüm araçları kullanmaya” davet etti.
Pekala Taliban’ın dönüşü El Düstur üslerinin ve Batı ülkelerini gaye alan ülkeler ortası akınların gerçekleştiği ortamın geri geleceği manasına mı geliyor?
Hayır.
Meşruiyet ve tanınma çabası
Taliban’ın ülkeyi büsbütün denetim ettiği son periyot 1996-2001 ortasıydı ve Afganistan o devir dışlanmış bir devletti.
Yalnızca üç ülke; Suudi Arabistan, Pakistan ve Birleşik Arap Emirlikleri onları yasal görüyordu.
Kendi halkına merhametsizce davranmalarının yanı sıra Taliban Usame Bin Ladin’in El Kaide’si için bir sığınak misyonu gördü ve Bin Ladin oradan 2001 yılında ABD’de 3 bine yakın kişinin vefatına yol açan 11 Eylül akınlarını yönetti.
Dünyanın dört bir yanından 20 bin civarında kişinin El Kural’ın kamplarında eğitim gördüğü düşünülüyor. Bu şahıslar “terör üniversitesi” olarak bilinen bu kamplarda edindikleri ölümcül yetilerini kendi ülkelerinde de yaydı.
Taliban bugün kendilerini, “Afganistan İslam Emirliği’nin” (seçimle iktidara gelmemiş olsalar da) yasal yöneticileri olarak görüyor ve bu nedenle milletlerarası tanınırlığa da sahip olmak istiyorlar.
Son 20 yıldır idareyle özdeşleşen yolsuzluk, iç çatışmalar ve israfın akabinde bir tertip kurmak ve sükuneti sağlamak için geldikleri fikrini yayıyorlar.
Doha’daki başarısız barış görüşmelerinde Taliban yöneticilerine, milletlerarası tanınırlığın tek yolunun, kendilerini El Kural’dan büsbütün soyutlamalarından geçtiği net bir biçimde söylendi.
Taliban bunu halihazırda yapmış olduğunu savunsa da kısa mühlet evvel yayınlanan bir BM raporu bunun aksini söylüyor. Raporda iki örgütün yakın aşiret ve evlilik bağları bulunduğu aktarılıyor.
Taliban’ın dramatik bir formda ülkeyi ele geçirdiği son günlerde Taliban saflarında çok sayıda Afgan olmayan savaşçı görüldü.
Ayrıyeten Taliban’ın müzakerecileri ve sözcülerinin söylediği pragmatik ve ölçülü kelamlar ile alandaki barbarca intikam hareketleri ortasında bir uyuşmazlık olduğu da aşikar.
Taliban’ın Kabil’e ilerlemekte olduğu 12 Ağustos günü, ABD’nin Afganistan’daki maslahatgüzarı Twitter hesabından yaptığı açıklamada şöyle demişti:
“Taliban’ın Doha’da yaptığı açıklamalar Bedahşan, Gazne, Helmand ve Kandahar’da gördüğümüz aksiyonlarıyla tutarsız.
“İktidarı vahşet, kaygı ve savaşla ele geçirmeye çalışmak sırf milletlerarası izolasyona yol açar.”
Batı cihatçıları frenleyemeyebilir
Taliban Afganistan’ı kendi katı şerait yorumuna nazaran yönetmek istese de ülke hudutları dışına dair bir amacı olmadığını söylüyor.
Lakin El Kural ve IŞİD üzere örgütlerin daha farklı emelleri olabilir. Hatta Taliban hükümetinin onları engellemeye çalışmak istemesine karşın bile bu örgütlerin ülkenin birtakım ücra bölgelerinde gizlice faaliyetlerini sürdürdüğü bir mümkünlük da mümkün.
Asya Pacific Foundation’dan Dr. Sajjan Gohel, Afganistan’ın Kunar bölgesinde bulunduğu varsayım edilen 200-500 ortası El Kural mensubunun sayıca artmasını bekliyor:
“Kunar çok şiddetli bir coğrafya ve orada sık ormanlara sahip vadiler bulunuyor. Bu yüzden Taliban’ın burayı ele geçirmesi son derece stratejik bir kıymete sahip.
“El Kural’ın burada bir varlığı bulunuyor ve bunu genişletmek isteyeceklerdir.”
Getty Images El Kural 11 Eylül hücumlarını Usame Bin Ladin liderliğinde planlamıştı Bu gerçekleşirse Batı’nın cihatçıları frenlemesinin daha güç olacağı çok net.
Batı 20 yıldır Afgan istihbarat servisi NDS’den gelen bilgilere nazaran hareket ediyordu. ABD, İngiltere ve Afgan Özel Kuvvetleri, NDS’nin muhbir ağının sağladığı bilgilere nazaran süratlice harekete geçiyordu.
Bütün bunlar artık sona erdi. Bu yüzden istihbarat açısından Afganistan artık “zor bir hedef”.
Terör eğitim kamplarının varlığı ve pozisyonları tespit edilirse Washington uzaktan, insansız hava araçları yahut güdümlü füzelerle müdahale edebilir.
1998’de Usame Bin Ladin’i de böylesi bir hücumla öldürmeye çalışmış lakin başaramamıştı.
Dr. Gohel pek çok şeyin de Pakistan’ın, yabancı savaşçıların kendi topraklarını kullanarak Afganistan’a girmesine müsaade verip vermeyeceğine bağlı olduğunu söylüyor.