Felat Bozarslan
Diyarbakır Şehirlerarası Otobüs Terminali’nde hava şimdi yeni aydınlanıyor. Peronlardan birine bir otobüs yanaşıyor. Yedi kişi süratli adımlarla otobüse yöneliyor. İçi boş valizlerini bagaja yerleştiriyor ve otobüse biniyorlar. Valizler boş, zira dönüşte getirecekleri her şey bu valizlere doldurulacak. Hepsi birbirini tanıyor. Yola çıkış emelleri birebir. İşsizlik, hayat pahalılığı ve ekonomik şartlar onları bu güç seyahate zorluyor.
Diyarbakır’dan yaklaşık 5 saat uzaklıktaki Habur hudut kapısından geçip Irak Kürdistan Bölgesi’nin Zaho ilçesine gidiyor, sigara, çay, içki, puro üzere satabilecekleri ne varsa alıyorlar. Onlar, ekmek parası için ömürlerini Türkiye-Irak hududunda tüketen “karınca”lar.
Türkiye’nin Ortadoğu’ya açılan hudut kapısı Habur, yıllardır herkesin bildiği lakin bölgenin ekonomik kaideleri nedeniyle “göz yumulan” yarı yasa dışı bir ticarete mesken sahipliği yapıyor. Eskilerin “kaçağa gitmek” dediği bu ticaretin geçmişi Türkiye’nin sonlarının çizildiği yıllara dayanıyor. Geçmişte katırla ve dağlar aşılarak yapılan hudut ticareti artık farklı biçimlerde devam ediyor. Katırla kaçağa gidenlerin torunları, artık pasaportla Irak’a gidiyor, ucuza aldıkları malları Türkiye’de satarak geçimlerini sağlıyor.
Geçmişte tek sıra halinde Türkiye sonuna hakikat yürümeleri nedeniyle onlara “karınca” diye hitap edilirdi. Hududun iki yakasında bu bireylere hâlâ “karınca” deniyor. DW Türkçe, sayıları yüz binleri bulan “karınca”ların Türkiye-Irak sonundaki güçlü seyahatine eşlik etti.
Karınca otobüsü ile Irak’a seyahat
Ortalarında ekonomik kriz nedeniyle işsiz kalanlar, atanamayan öğretmen, ihraç kamu vazifelisi, sürücü, emekli, bayanlar, hatta çocuklar bile var. Birlikte Irak’a gideceğimiz Ahmet* de onlardan biri. Çalıştığı şirketten kriz nedeniyle işten çıkarılınca Irak yollarına düştüğünü söylüyor.
Geçmişte sona yakın Cizre ve Silopi’de yapılan bu ticaret, işsizliğin artmasıyla Doğu ve Güneydoğu’ya yayılmış durumda. Evvelden küçük otomobillerle Irak’a giden karıncalar için artık otobüsler kaldırılıyor. Ahmet, yalnızca Diyarbakır’dan günde 20’ye yakın otobüs kalktığını söylüyor.
Habur Hudut Kapısı
Otobüs Diyarbakır’dan bir müddet sonra dokuzyolcuyla hareket ediyor. Otogara gelmeyenler de yolda el kaldırıp otobüse biniyorlar.
Ahmet, elimde telefonumu görünce şaşırıyor. Zira onlar sefere telefonsuz çıkıyor. Bunun kapalılıkla bir ilgisi yok. Irak’a gidince pazardan daha sonra satmak üzere alacakları telefona gümrük vergisi ödememek için yanlarına telefon almıyorlar. Telefon alacak parası olmayanlar ise 120 Türk Lirası (TL) karşılığında maddi durumu güzel olan karıncalara aracılık yapıyor. Aracı karıncalar, oburlarının satın aldığı telefonu vergi ödememek için kendi telefonu üzere gümrükten “geçiriyor”.
İşveren karınca otobüse biniyor
Diyarbakır’da yarısı dolan otobüs İpek Yolu’ndan Suriye hududunu takip edip Nusaybin’e varıyor. Yolda her karıncaya bir poğaça ve çay veriliyor. Karıncılar, günü poğaça ile geçirmek zorunda. Irak’ta vakitleri ve gümrükteki kıymetli lokantaya verecek paraları yok. Gümrükte bir yemek ortalama 80 TL. Ayda 10-15 sefer yapıp her seferde 250 ila 400 TL kazanan karınca için bu hayli yüksek bir sayı.
Otobüs, Nusaybin karıncalarını alıp Irak’a yanlışsız devam ediyor. Nusaybin’de otobüse binen bir kişi dikkatimi çekiyor. Elbiseleri başkalarına nazaran daha düzgün olan bu kişi otobüse bindirdiği karıncalara para dağıtıyor. Ahmet’e sorduğumda bu kişinin “patron” olduğunu öğreniyorum. Bunun ne manaya geldiğini Ahmet anlatıyor:
“Patron, 10’ar kişiyi karınca olarak kiralayıp Irak’a götürüyor. İşveren karınca, yüklü ölçüde alışveriş yapıyor ve bu 10 kişinin çantalarına koyuyor. Kiraladığı karıncaların masrafını da karşılıyor. Türkiye’ye dönünce malları geri alıp her karıncaya 150’şer TL veriyor.”
Türkiye – Irak sonu
“Adımız karınca lakin karınca kadar kıymetimiz yok”
Nusaybin yolcularıyla hınca hınç dolan otobüs yine yola koyuluyor. Ahmet’le sohbete devam ediyoruz. Gümrüklerde onur kırıcı davranışlar ve berbat muameleden şikâyet ediyor. İki çocuğu olduğu için bu işi yaptığını söylüyor ve yaşadıklarını anlatıyor:
“Çocuklar olmazsa açlıktan ölsem bile bu türlü bir rezilliği çekmem. Herkes bize iğrenerek bakıyor. Güya vebalı üzereyiz. Her yerde berbat muamele görüyoruz. İsmimiz karınca ancak karınca kadar bedelimiz yok. Gümrükteki vazifeliler tarafından aşağılanıyoruz, itiliyoruz, kakılıyoruz, şiddet görüyoruz. Daima endişeyle yaşıyoruz. Bin lira ile gidiyoruz. Gümrük malımıza el koyarsa bütün paramız gidiyor. Daima bunun kaygısıyla yaşıyoruz. Bazen kendime lanet ediyorum. Fakat öteki dermanım yok.”
Saatlerce beklenen pasaport sırası
Suriye’nin Amude ve Kamışlo kentleri hududundan geçiyoruz. Suriye sonu uzunluktan boya beton bloklarla kaplı. Evvelce Suriye’ye kaçağa giden Nusaybinlilerin Irak’a yönelmesinin sebebi de sona örülen duvar. Karınca otobüsleri tüm güvenlik ünitelerince tanındığı için sık sık durduruluyor. Beş saat süren seyahatten sonra nihayet Habur Hudut Kapısı’na varıyoruz.
Herkes bir anda otobüsten inerek pasaport polisine koşuyor. Pasaport denetiminde yüzlerce kişilik kuyruk var. Denetimi yapılan koşarak otobüse gidiyor. Uzun bekleyişten sonra sıra bana geliyor. Pasaport denetiminden sonra Türkiye’den çıkıyor ve tarafsız bölge olarak bilinen Habur köprüsündeki kuyruğa giriyoruz. Irak tarafında da pasaport denetimi yapılacak. Köprüde yüzlerce araç ve binlerce kişi var. Sıra kapmak için koşturanlar, hengame edenler, birbirinin önüne geçmeye çalışanlar nedeniyle koas yaşanıyor.
Vakit zaman görevlilerin müdahalesi ortalığı yatıştırsa da sessizlik uzun vadeli olmuyor.
Kışın dondurucu soğuğu, yazın kavurucu sıcağında uzayıp giden kuyruklara katlanmak zorundalar. Irak Kürdistan Bölgesel İdaresi’ndeki İbrahim Halil Gümrük Kapısı eskiye nazaran çok daha kalabalık. Sebebi karıncaların sayısının artması. Biz de otobüsten inip yürüyerek sonu geçmeye çalışıyoruz. Gümrük polisi evvel müsaade vermiyor. Uzun ikna gayretlerinden sonra köprüyü geçip sınr kapısına varıyoruz.
Öteki kentlerden gelen yolcularla Silopili karıncalar ortasında sıra yüzünden hengame çıkıyor. Pasaport sırasında yaşanan düzensizlik bir vazifelinin elindeki telsizle karıncaları iterek hizaya sokması ile sona eriyor. Pasaport denetimi için 3,5 saat sırada bekliyoruz. Daha sonra İbrahim Halil Gümrüğü’nden çıkıp Irak Kürdistan Bölgesel İdaresi topraklarına girebiliyoruz.
Hudut geçip otobüslerden indikten sonra Zaho’ya gidiliyor
Zaho Çarşısı’na gidiş
Kürdistan Bölgesi’ne giren karıncaların zahmeti bitmiyor. Vakit çok kısıtlı olduğundan süratlice çarşıya gidip alışveriş yapıp dönüş için tekrar otobüse yetişmek zorundalar. Burada acımasız kurallar geçerli. Geç kalırlarsa otobüs beklemiyor ve orada kalıyorlar. Gümrükten çıktıktan sonra 3-4 karınca ortak bir taksi tutup Türkiye sonuna 13 kilometre aralıktaki Zaho ilçesine gidiyorlar. Yaklaşık 350 bin nüfuslu Zaho’nun iktisadı de karınca ticareti ile şekilleniyor.
Biz de Ahmet’le bulduğumuz birinci taksiye binip Zaho Çarşısı’ndaki Kürtçe ismi “Sûka dolara” olan Dolar Pazarı’na gidiyoruz. Çarşıda başdöndürücü bir telaş var. Zaho Çarşısı’nda en çok kullanılan para ünitesi TL. On bin dinarın 10 TL’ye tekabül ettiği çarşıda esnaf karıncalardan mutlu. Hudut ticaretinden en çıkarlı çıkan onlar.
Rızgar Mustafaisimli esnaf gülerek karınca alışverişini “karınca istilası” olarak tanım ediyor.
“Bu çarşıyı karınca istilası ayakta tutuyor. Geldiklerinde dükkânlarda ne varsa alıyorlar. Onlar olmazsa çarşıda açık dükkân kalmaz. Zaho iktisadına çok büyük yararları var” diyor.
Zaho’daki Dolar Pazarı
Türk bandrollü kaçak sigaralar
Yüzlerce çeşit sigaranın olduğu pazarda neredeyse her tezgâhta Türk bandrollü ve Türkçe yazılı sigara paketleri görüyorum. Tezgâha yanaşıp fiyatları soruyorum.
Türkiye’de 275 TL olan ünlü markanın bir karton sigarası 50 TL’ye satılıyor. Türk bandrollü sigaranın Zaho’da altı kat ucuza satılmasına şaşırıyorum. Araştırınca bu sigaraların Zaho fabrikalarında üretildiği ve geçersiz bandrol basılıp karıncalara satıldığını öğreniyorum. Bir esnafın gülerek “Irak’ta her şey düzmece, sigara mı gerçek olacak?” kelamları tüm olan biteni özetliyor.
Türkiye’de monopol eserlerine yapılan artırımlar Zaho pazarına da yansıyor ve fiyat artabiliyor. Bu nedenle sıkı pazarlık yapılıyor. Her karınca ortalama 10-15 karton sigara, 2-3 kilo çay, bir telefon yahut bir şişe viski alıyor. Kimi dükkânda, kimi bir kaldırımın üstünde eşyalarını valize saklıyor. Gümrük denetiminde eşyaların yakalanma mümkünlüğü çok yüksek. Bilhassa sigara ve nargile tütününü yeterli saklamak zorundalar.
Ahmet, karıncaların valiz, elbise ve montlarının iç kısmına saklı bölmeler yaptırdığını anlatıyor. Bavula sığmayan sigaraları tek sıra halinde kemer üzere bantlayıp bedenlerine yapıştırıyorlar. Üstüne kazak ve mont giydikleri vakit gümrükten geçirmek daha kolay oluyor. Bu mevzuda bayanlar erkeklerden daha avantajlı. Gümrükte çoğunlukla bayan memur bulunmuyor. Erkek memurlar üst araması yapamadığı için de geniş kıyafetler giyip daha fazla malzemeyi rahatça geçirebiliyorlar.
Türkiye’nin Ortadoğu’ya açılan hudut kapısı Habur, yıllardır herkesin bildiği lakin bölgenin ekonomik kaideleri nedeniyle “göz yumulan” yarı yasa dışı bir ticarete konut sahipliği yapıyor. Eskilerin “kaçağa gitmek” dediği bu ticaretin geçmişi Türkiye’nin hudutlarının çizildiği yıllara dayanıyor. Geçmişte katırla ve dağlar aşılarak yapılan hudut ticareti artık farklı formlarda devam ediyor. Katırla kaçağa gidenlerin torunları, artık pasaportla Irak’a gidiyor, ucuza aldıkları malları Türkiye’de satarak geçimlerini sağlıyor.
Geçmişte tek sıra halinde Türkiye sonuna hakikat yürümeleri nedeniyle onlara “karınca” diye hitap edilirdi. Sonun iki yakasında bu bireylere hâlâ “karınca” deniyor. DW Türkçe, sayıları yüz binleri bulan “karınca”ların Türkiye-Irak sonundaki şiddetli seyahatine eşlik etti.
Karınca otobüsü ile Irak’a seyahat
Ortalarında ekonomik kriz nedeniyle işsiz kalanlar, atanamayan öğretmen, ihraç kamu vazifelisi, sürücü, emekli, bayanlar, hatta çocuklar bile var. Birlikte Irak’a gideceğimiz Ahmet* de onlardan biri. Çalıştığı şirketten kriz nedeniyle işten çıkarılınca Irak yollarına düştüğünü söylüyor.
Geçmişte hududa yakın Cizre ve Silopi’de yapılan bu ticaret, işsizliğin artmasıyla Doğu ve Güneydoğu’ya yayılmış durumda. Evvelden küçük otomobillerle Irak’a giden karıncalar için artık otobüsler kaldırılıyor. Ahmet, yalnızca Diyarbakır’dan günde 20’ye yakın otobüs kalktığını söylüyor.
Habur Hudut Kapısı
Otobüs Diyarbakır’dan bir müddet sonra dokuzyolcuyla hareket ediyor. Otogara gelmeyenler de yolda el kaldırıp otobüse biniyorlar.
Ahmet, elimde telefonumu görünce şaşırıyor. Zira onlar sefere telefonsuz çıkıyor. Bunun kapalılıkla bir ilgisi yok. Irak’a gidince pazardan daha sonra satmak üzere alacakları telefona gümrük vergisi ödememek için yanlarına telefon almıyorlar. Telefon alacak parası olmayanlar ise 120 Türk Lirası (TL) karşılığında maddi durumu uygun olan karıncalara aracılık yapıyor. Aracı karıncalar, oburlarının satın aldığı telefonu vergi ödememek için kendi telefonu üzere gümrükten “geçiriyor”.
İşveren karınca otobüse biniyor
Diyarbakır’da yarısı dolan otobüs İpek Yolu’ndan Suriye hududunu takip edip Nusaybin’e varıyor. Yolda her karıncaya bir poğaça ve çay veriliyor. Karıncılar, günü poğaça ile geçirmek zorunda. Irak’ta vakitleri ve gümrükteki kıymetli lokantaya verecek paraları yok. Gümrükte bir yemek ortalama 80 TL. Ayda 10-15 sefer yapıp her seferde 250 ila 400 TL kazanan karınca için bu epey yüksek bir sayı.
Otobüs, Nusaybin karıncalarını alıp Irak’a hakikat devam ediyor. Nusaybin’de otobüse binen bir kişi dikkatimi çekiyor. Elbiseleri başkalarına nazaran daha düzgün olan bu kişi otobüse bindirdiği karıncalara para dağıtıyor. Ahmet’e sorduğumda bu kişinin “patron” olduğunu öğreniyorum. Bunun ne manaya geldiğini Ahmet anlatıyor:
“Patron, 10’ar kişiyi karınca olarak kiralayıp Irak’a götürüyor. İşveren karınca, yüklü ölçüde alışveriş yapıyor ve bu 10 kişinin çantalarına koyuyor. Kiraladığı karıncaların masrafını da karşılıyor. Türkiye’ye dönünce malları geri alıp her karıncaya 150’şer TL veriyor.”
Türkiye – Irak sonu
“Adımız karınca ancak karınca kadar kıymetimiz yok”
Nusaybin yolcularıyla hınca hınç dolan otobüs tekrar yola koyuluyor. Ahmet’le sohbete devam ediyoruz. Gümrüklerde onur kırıcı davranışlar ve makûs muameleden şikâyet ediyor. İki çocuğu olduğu için bu işi yaptığını söylüyor ve yaşadıklarını anlatıyor:
“Çocuklar olmazsa açlıktan ölsem bile bu türlü bir rezilliği çekmem. Herkes bize iğrenerek bakıyor. Güya vebalı üzereyiz. Her yerde berbat muamele görüyoruz. İsmimiz karınca fakat karınca kadar kıymetimiz yok. Gümrükteki vazifeliler tarafından aşağılanıyoruz, itiliyoruz, kakılıyoruz, şiddet görüyoruz. Daima kaygıyla yaşıyoruz. Bin lira ile gidiyoruz. Gümrük malımıza el koyarsa bütün paramız gidiyor. Daima bunun endişesiyle yaşıyoruz. Bazen kendime lanet ediyorum. Lakin diğer dermanım yok.”
Saatlerce beklenen pasaport sırası
Suriye’nin Amude ve Kamışlo kentleri sonundan geçiyoruz. Suriye hududu uzunluktan boya beton bloklarla kaplı. Evvelce Suriye’ye kaçağa giden Nusaybinlilerin Irak’a yönelmesinin sebebi de sona örülen duvar. Karınca otobüsleri tüm güvenlik ünitelerince tanındığı için sık sık durduruluyor. Beş saat süren seyahatten sonra nihayet Habur Hudut Kapısı’na varıyoruz.
Herkes bir anda otobüsten inerek pasaport polisine koşuyor. Pasaport denetiminde yüzlerce kişilik kuyruk var. Denetimi yapılan koşarak otobüse gidiyor. Uzun bekleyişten sonra sıra bana geliyor. Pasaport denetiminden sonra Türkiye’den çıkıyor ve tarafsız bölge olarak bilinen Habur köprüsündeki kuyruğa giriyoruz. Irak tarafında da pasaport denetimi yapılacak. Köprüde yüzlerce araç ve binlerce kişi var. Sıra kapmak için koşturanlar, arbede edenler, birbirinin önüne geçmeye çalışanlar nedeniyle koas yaşanıyor.
Vakit zaman görevlilerin müdahalesi ortalığı yatıştırsa da sessizlik uzun vadeli olmuyor.
Kışın dondurucu soğuğu, yazın kavurucu sıcağında uzayıp giden kuyruklara katlanmak zorundalar. Irak Kürdistan Bölgesel İdaresi’ndeki İbrahim Halil Gümrük Kapısı eskiye nazaran çok daha kalabalık. Sebebi karıncaların sayısının artması. Biz de otobüsten inip yürüyerek hududu geçmeye çalışıyoruz. Gümrük polisi evvel müsaade vermiyor. Uzun ikna uğraşlarından sonra köprüyü geçip sınr kapısına varıyoruz.
Diğer kentlerden gelen yolcularla Silopili karıncalar ortasında sıra yüzünden arbede çıkıyor. Pasaport sırasında yaşanan düzensizlik bir vazifelinin elindeki telsizle karıncaları iterek hizaya sokması ile sona eriyor. Pasaport denetimi için 3,5 saat sırada bekliyoruz. Daha sonra İbrahim Halil Gümrüğü’nden çıkıp Irak Kürdistan Bölgesel İdaresi topraklarına girebiliyoruz.
Hudut geçip otobüslerden indikten sonra Zaho’ya gidiliyor
Zaho Çarşısı’na gidiş
Kürdistan Bölgesi’ne giren karıncaların zahmeti bitmiyor. Vakit çok kısıtlı olduğundan süratlice çarşıya gidip alışveriş yapıp dönüş için tekrar otobüse yetişmek zorundalar. Burada acımasız kurallar geçerli. Geç kalırlarsa otobüs beklemiyor ve orada kalıyorlar. Gümrükten çıktıktan sonra 3-4 karınca ortak bir taksi tutup Türkiye hududuna 13 kilometre aradaki Zaho ilçesine gidiyorlar. Yaklaşık 350 bin nüfuslu Zaho’nun iktisadı de karınca ticareti ile şekilleniyor.
Biz de Ahmet’le bulduğumuz birinci taksiye binip Zaho Çarşısı’ndaki Kürtçe ismi “Sûka dolara” olan Dolar Pazarı’na gidiyoruz. Çarşıda başdöndürücü bir telaş var. Zaho Çarşısı’nda en çok kullanılan para ünitesi TL. On bin dinarın 10 TL’ye tekabül ettiği çarşıda esnaf karıncalardan şad. Hudut ticaretinden en yararlı çıkan onlar.
Rızgar Mustafaisimli esnaf gülerek karınca alışverişini “karınca istilası” olarak tanım ediyor.
“Bu çarşıyı karınca istilası ayakta tutuyor. Geldiklerinde dükkânlarda ne varsa alıyorlar. Onlar olmazsa çarşıda açık dükkân kalmaz. Zaho iktisadına çok büyük yararları var” diyor.
Zaho’daki Dolar Pazarı
Türk bandrollü kaçak sigaralar
Yüzlerce çeşit sigaranın olduğu pazarda neredeyse her tezgâhta Türk bandrollü ve Türkçe yazılı sigara paketleri görüyorum. Tezgâha yanaşıp fiyatları soruyorum.
Türkiye’de 275 TL olan ünlü markanın bir karton sigarası 50 TL’ye satılıyor. Türk bandrollü sigaranın Zaho’da altı kat ucuza satılmasına şaşırıyorum. Araştırınca bu sigaraların Zaho fabrikalarında üretildiği ve geçersiz bandrol basılıp karıncalara satıldığını öğreniyorum. Bir esnafın gülerek “Irak’ta her şey düzmece, sigara mı gerçek olacak?” kelamları tüm olan biteni özetliyor.
Türkiye’de inhisar eserlerine yapılan artırımlar Zaho pazarına da yansıyor ve fiyat artabiliyor. Bu nedenle sıkı pazarlık yapılıyor. Her karınca ortalama 10-15 karton sigara, 2-3 kilo çay, bir telefon yahut bir şişe viski alıyor. Kimi dükkânda, kimi bir kaldırımın üstünde eşyalarını valize saklıyor. Gümrük denetiminde eşyaların yakalanma mümkünlüğü çok yüksek. Bilhassa sigara ve nargile tütününü uygun saklamak zorundalar.
Ahmet, karıncaların valiz, elbise ve montlarının iç kısmına kapalı bölmeler yaptırdığını anlatıyor. Bavula sığmayan sigaraları tek sıra halinde kemer üzere bantlayıp bedenlerine yapıştırıyorlar. Üstüne kazak ve mont giydikleri vakit gümrükten geçirmek daha kolay oluyor. Bu bahiste bayanlar erkeklerden daha avantajlı. Gümrükte çoğunlukla bayan memur bulunmuyor. Erkek memurlar üst araması yapamadığı için de geniş kıyafetler giyip daha fazla malzemeyi rahatça geçirebiliyorlar.
Karınca jargonu: Kurbanlık, silkeleme
Ahmet pazarda evvel fiyatı en ucuz sigaralardan alıyor. Ucuz sigara gümrük denetiminde yem olarak valizin üstüne konuyor. Gümrükçü birinci bunları gördüğü için ucuz sigaralara el koyuyor. Bu nedenle karınca jargonunda ucuz sigaraya “kurbanlık” deniyor.
Gümrükçü, karıncanın malının birçoklarını alırsa buna da “silkeleme” deniyor. Silkelenen bir karınca büyük ölçüde maddi ziyana uğruyor. Ahmet, bir kısmını kaptıracağını bile bile 11 karton sigara ve üç kilo çay alıyor. Sigara paketlerini mot ceplerine, pantolon paçalarına, hatta iç çamaşırına bile saklıyor.
Genç bayanın masasında 220 paket sigara
Dönüş vakti yaklaştıkça Zaho Çarşısı, havalimanı yahut otogarı anımsatıyor. Ellerinde valizlerle koşturan karıncalar için artık son saatler.
Taksiyle gümrük kapısının karşısındaki petrol istasyonuna gidiyoruz. Burada da çay ve sigara satılan büyük bir market ve karıncalar için bekleme salonu var. Çarşıda vakit kaybetmek istemeyen karıncalar mallarını burada “zulalıyor”. Bir masada mallarını saklayan genç bayanın önünde tam 220 paket sigara sayıyorum.
Gümrüklerde neredeyse her süreç gecikmeli yapılıyor. Bu nedenle de bitmek tükenmek bilmeyen bir bekleyiş var. Bunun en değerli sebebi karıncaların yarattığı yoğunluk. Otobüsümüz bir saat geç geliyor. Karıncalar için asıl problemli ve güç süreç artık başlıyor. Elde kalan son sigaraları otobüste buldukları her deliğe saklamaya çalışıyorlar.
Gümrükte sıkı arama ve yol denetimleri
Hava güzele kararırken otobüs gümrük alanına hareket ediyor. Bir saatlik bekleyişin akabinde gümrüğe girebiliyoruz. Acımasız kurallar geçerli olsa da karıncaların kendi ortalarında sıkı bir dayanışma ağı var. Bu ağ, yol denetimlerini haber vermekten malları saklamaya kadar her an kendini gösteriyor. Bizden evvel Türkiye tarafındaki gümrüğe giren karıncalardan otobüse berbat bir haber ulaşıyor. X-ray aygıtının çalıştırıldığı ve gümrükçülerin tüm mallara el koyduğu bilgisi tüm otobüsü huzursuz ediyor. Üç saatin akabinde Türkiye gümrüğüne giriş yapabiliyoruz.
Türkiye gümrüğünde hem karıncalar hem gümrük memurları bitkin düşmüş durumda. Fakat uzun bekleyiş devam ediyor. Saatler ilerledikçe sonlar geriliyor ve karıncalar ortasında sıra hengamesi çıkıyor. Sabaha karşı saat 03.20’de hala birebir noktada olduğumuzu fark ediyorum. Sıra gelince X-ray kuyruğuna giriyoruz. Karıncaların en korktuğu yer burası. Bu sırada bir memur bağırıp karıncaları sıraya sokmaya çalışıyor. Valizler didik didik ediliyor, fazla eşyalar yerlere fırlatılıyor.
Gümrüklerde karıncalara berbat davranıldığı herkesçe biliniyor. Lakin kimse buna itiraz edemiyor. Meskenlerine ekmek götürebilmeleri o an orada bulunan memurun iki dudağı ortasında.
Gümrük memurları, otobüsün altını üstüne getirip birçok gerece el koyuyor. Herkes hayal kırıklığı içinde. Valiz ve pasaport denetiminden sonra otobüse biniyoruz. Ahmet hâlâ sıkıntının bitmediğini söylüyor. Zira Diyarbakır’a varana kadar birçok yerde jandarma denetimi var. Ahmet’in kuzenine bir hafta evvel Aşağıkonak Jandarma Karakolu’nda altı karton sigara için tutanak tutulmuş. Tutanak, onlar için müthiş bir şey. Tutanak tutulunca karınca yargılanıp hatta mahpus cezası alabiliyor. Vakit erken olduğu için jandarma denetimine takılmadan ve yola çıktıktan 24 saat sonra Diyarbakır’a varabiliyoruz.