Getty Images Rusya’nın Irpin’e saldırısı nedeniyle sivillerin kenti terk ettiği 8 Mart’ta çekilen fotoğrafta yaralı bir adam görülüyor. Temmuz 2019’daki o gece, Rusya ve Suriye hükümetleri İdlib’i zalimce bombalarken Zuhair el Karat’ın tek umudu bunun karanlık geçince sona ermesiydi.
“Akşamları ekseriyetle bombalama olmuyordu, o nedenle tüm bahtımızı kullanıyorduk” diye anlatıyor Suriyeli tabip El Karat BBC’ye.
Karısının oğulları Adem’i dünyaya getirmek için sezaryene muhtaçlığı vardı. Oğlu, Suriye savaşı sırasında doğan ikinci çocukları olacaktı.
Suriye: “Elektrik yok, su yok, yemek yok”
Getty Images Rusya ve suriye rejimi kuvvetlerinin atakları nedenyle İblid’den 1,4 milyon kişi göç etti. İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) datalarına nazaran, Suriye İç Savaşı’nda son kale olarak görülen İblid’in denetimini ele geçirmek için 2019 ve 2020 yıllarında gerçekleştirilen çatışmalarda bin 600 sivil hayatını kaybetti.
Ayrıyeten 1,4 milyondan fazla insan bölgeyi terk etmek zorunda kaldı.
Rusya’nın Suriye hükümet güçlerine takviye olurken uyguladığı yayılma taktikleri bugün Ukrayna’nın işgalinde de görülüyor.
Zuhair el Karat Dr. El Karat ve karısı Iblid kuşatma altındayken iki çocuk sahibi oldu. Harkov ve Mariupol üzere Moskova güçleri tarafından etrafı sarılan, ataklara amaç olan kentlerde sivillerle askerler mühimmat ve hizmetlerden yoksun bırakılıyor.
Dr. El Karat “Çok berbat bir savaştı” diye hatırlıyor o günleri. Karısının doğumu düzgün geçtiği ve İblid kuşatma altındayken iki çocuk sahibi olabildikleri için memnunlar fakat o günleri anlatmak kolay değil.
“Saldırı daima devam ediyordu. Elektrik yoktu, su yoktu, yemek yoktu” diyor Dr. El Karat:
“Şimdi Rusya tıpkı şeyi Ukrayna’da yapıyor.”
Ukrayna: “Bir sonraki bombanın üzerinize düşeceğinden korkuyorsunuz”
BBC Roman, Harkov’da bombaların yarattığı hasarı gösteriyor. 32 yaşındaki Roman, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sırasındaki temel maksatlardan biri olan Harkov’da danışmanlık yapıyordu.
Kiev ve Moskova’nın açıkladığı sayılar birbirinden farklı fakat 7 Mart’ta Birleşmiş Milletler (BM) 474 sivilin öldüğünü ve 801’inin yaralandığını kaydetti. Bu sayıların artacağı konusunda uyardı.
BBC’ye Whatsapp uygulaması üzerinden bildiri atan Roman, karısıyla birlikte yaşadıkları bina yakınlarındaki bir sığınakta kaldıklarını, iki günden fazla süreyi dışarı çıkıp bir şeyler almaya korkarak geçirdiklerini söyledi.
“İnsanların hâlâ yiyecek ve su alabilecekleri dükkanlar var, lakin sırada iki-dört saat beklemeniz gerekiyor” diyen Roman, “Etraftan patlama sesleri gelirken o kadar uzun mühlet beklemek çok korkutucu. Bir sonraki bombanın üzerinize düşeceğinden korkuyorsunuz” kelamlarını ekliyor.
BBC Roman etraftan bomba sesleri gelirken o kadar uzun mühlet yiyecek sırasında beklemenin korkutucu olduğunu söylüyor. Rusya’nın kuşattığı liman kenti Mariupol’de yaşayanlar elektriklerin ve yardımların kesildiğini belirtiyor.
Aile büyüklerinin konutunda saklanan kent sakini Maxim, 3 Mart’ta BBC’den Joel Gunter’le yaptığı konuşmada “İki tam gündür ışık, ısınma ve su yoktu. Çok az yiyeceğimiz kaldı” diyor:
“Mariupol’de şu anda besin ve ilaç dolanımı yok. Mahallî idare ekmek ve su dağıtmaya çalıştı lakin bu son buldu.
“Su durmadan evvel banyoyu doldurdum. Yaklaşık beş litremiz kaldı.”
Kuşatılan bölgelerdeki beşerler için temel besin unsurlarının bozulması da öteki bir tehdit.
Dr. El Karat, İblid’de tıbbi müdahalenin sırf savaş yaraları için gerekmediğini belirtiyor. Bayan ve çocuklarda düzgün beslenememekten ve zayıf altyapıdan ötürü sık sık leşmanya, hepatit ve malnütrüsyon üzere hastalıklar görüldüğünü ekliyor.
Kuşatma muharebesi nedir?
Getty Images İkinci Dünya Savaşı sırasında Rusya’nın bugün ismi St. Petersburg olan Leningrad kentindeki kuşatma sırasında yaklaşık 400 bin sivil hayatını kaybetti. Kuşatma muharebesi en eski askeri taktiklerden biri.
İkinci Dünya Savaşı’nda Sovyetler Birliği devrinde ismi Leningrad olan bugünkü St. Petersburg, 1941 ve 1944 yıllarında neredeyse 900 gün Almanya ve Finlandiya kuvvetlerinin kuşatması altında kaldı. Yaklaşık 400 bin sivil hayatını kaybetti.
2004 yılında ABD birlikleri bu taktikleri Irak’taki Fallujah kuşatmasında, ülkedeki Amerikan varlığına karşı çıkan isyan sırasında kullanmıştı.
Lakin son devirlerin en bilindik kuşatmalarından biri yeniden Avrupa’da gerçekleşti. Saraybosna 1992 ve 1996 ortasında en uzun süren başşehir kuşatmalarından birine şahit oldu.
Yugoslavya Savaşları sırasında Bosna’nın başşehri Sırp güçleri tarafından kuşatıldı. Kentin doruklarından bombardıman ve keskin nişancı atışları yapıldı.
Kuşatma başladığı sırada 16 yaşında olan aktris Vedrana Seksan, o günlerde yaşadığı kaygıyı unutmuyor.
Seksan kuşatmanın 20. yılında, 2016’da BBC’ye “Bu bir vefat kalım savaşıydı. İnsani yardım, bilhassa makarna ve pirince bağımlıydık” demişti.
Getty Images Vedrana Seksan Saraybosna’daki kuşatmadan kurtulanlardan biri. “Bazen ABD askerleri için hazırlanan öğlen yemeği kutularından alıyorduk. Bir kişi için olan yemeği annem bana, kendine, kardeşime ve büyükanneme paylaştırıyordu.”
Saraybosna: Isınmak için ayakkabıları yakmak
Getty Images 1992-1996 yılları ortasındaki Saraybosna kuşatması sırasında 5 binden fazla sivil hayatını kaybetti. Saraybosna’daki hayat, atak altındaki bir kente nazaran olağan bir formda aksa da, bazen içinde bulunulan durum kendini hatırlatıyordu.
Örneğin kentteki Markale Pazarı’nda 1994 ve 1995’te iki kere gerçekleşen patlamalarda 100’den fazla kişi hayatını kaybetti, daha fazlası yaralandı.
Kentteki kuşatma boyunca 5 bin 400’den fazla sivil hayatını kaybetti. Havan topu ve kurşunların yanı sıra açlık ve soğuk da can kayıplarına yol açtı.
Kış aylarında kenttekiler ısınmak için ayakkabı, kıyafet, otomobil lastiği üzere buldukları her şeyi yakıyordu.
Seksan bir gün konuta taşıdığı ahşap anaokulu kapılarını, annesinin “O anaokullarının kurulması için para verirdim. Savaş bir gün sona erecek ve ben bu yıkımın bir kesimi olmak istemiyorum” demesi üzerine geri götürdüğünü anlatıyor.
Getty Images Saraybosna’daki yakın periyotta gerçekleşen en uzun müddetli kuşatmalardandı. Kuşatmanın öteki bir şahidi ise gazeteci Aida Cerkez, BBC’yle paylaştığı açık mektupta Ukraynalılara şunları söylüyor:
“Aç, susuz, soğukta ve kirli kalacaksınız. Konutlarınızı, arkadaşlarınızı, ailenizi kaybedeceksiniz. Bazen inancınızı kaybedecek ve bazen yorgunluktan tükeneceksiniz.
“Fakat tıpkı bizim üzere üstesinden geleceksiniz. Ölmem gerekirdi lakin hayatta kaldım ve soyumu devam ettirdim. Yarın torunumu yürüyüşe çıkaracağım.”
Çocuklara neden bu kadar çok insanın öldüğünü anlatmak…
Getty Images ABD kuvvetleri İkinci Irak Savaşı sırasındaki Fallujah ayaklanması sırasında kuşatma taktiklerini uyguladı. Aida Cerkez kuşatma altında kalmanın ruhsal tesirlerine, bilhassa gençler üzerindeki baskılarına değiniyor.
İdlib’deki kuşatmada Dr. El Karat ve eşi, patlama seslerini bastırması için televizyonun sesini açıyor ya da çocukların dikkatini dağıtmak ve onların daha az korkmasını sağlamak için kıssalar anlatıyordu.
Lakin çocuklar büyükannelerini neden görmediklerini sordukları vakit pek fazla seçenekleri olmadığını belirtiyor.
“Annemi, kız kardeşimi ve erkek kardeşimi savaşta kaybettim. Lakin çocuklar için güçlü olmamız gerekiyordu.”