“Sürekli siren sesi duyarken, yıkılmış okul, hastane ve konutların imgelerini izlerken nasıl olağan olabilirsiniz?” diye soruyor Niyara Mamutova: “Cesetler, küle dönmüş meskenler görmek beni hasta ediyor. Çok üzücü. Bu Ramazan acı dolu.”
Mamutova, 2014’te Rusya’nın ilhak ettiği Kırım’dan ülkenin kuzeyine göç eden eden bir Tatar. Kiev’li diğer bir Ukraynalı Müslüman Viktoria Nesterenko da birebir görüşte.
İki bayan, BBC’ye savaş bölgesinde Ramazan’ı anlattı.
Nesterenko “Hep gözümün önüne savaşın fecî imgeleri geliyor” diyor:
“Kiev yakınlarında Rus askerleri çocuklar dahil birçok sivili öldürdü. Bu yıl, evvelki Ramazanlar üzere değil. Daima hüzün içindeyim.”
Niyara MamutovaUkrayna’da nüfusun çok küçük bir kısmı Müslüman. Resmi olmayan kestirimler, bunun yüzde bir civarında olduğu istikametinde.
Ama, ülkenin Müslümanları, Covid salgını nedeniyle Ramazan’ı iki yıldır istedikleri üzere yaşayamadıkları için bu Ramazan’ı sabırsızlıkla bekliyordu. Lakin savaş, planlarını bozdu.
Viktoria Nesterenko, “En sıkıntı şey kendinizi moral ve ruhen hazırlamak. Daha fazla Kuran okumak ve ibadet etmek istiyorum. Fakat gerilim ve halsizlik nedeniyle dualarıma odaklanamıyorum” diyor.
Niyara Mamutova yeni doğum yapmış. Kızını emzirdiği için oruç tutmuyor. Ancak Nesterenko oruç tutuyor. İkisi de Ramazan’ın sıkıntı geçtiğini söylüyor:
Nesterenko, “Tabii ki ibadet için vakit buluyoruz. Savaş vakitlerinde kimi muafiyetler var. Namazlarınızı toplu kılabiliyorsunuz. Bu yolla dini vazifelerimizi yerine getirebiliyoruz” diye ekliyor.
‘Hiçbir yer inançlı değil‘
Niyara Mamutova, sekiz yıldır ülkenin güneyindeki Zaporijya’da yaşıyor. Müslümanlara yönelik önyargılarla uğraş etmeyi amaçlayan bir sivil toplum kuruluşunun başında.
Niyara Mamutova Niyara Mamutova (Bebeğini tutuyor) savaşın başlamasından üç hafta sonra konutunu terk etmek zorunda kalmış. Savaş dördüncü çocuğunun doğumundan üç hafta sonra başlamış. Savaştan evvel konutlarında tadilat yapmaya hazırlanıyorlarmış: Hepimiz şoke olduk. Havaalanına füzeler düşüyordu. Petrol deposu yanıyordu. Rus askerleri kente yaklaşıyorlardı. Bu yüzden konutumuzu terk etmek zorunda kaldık.”
Kırım’ın ilhakında neredeyse hiç kan dökülmemişti. Fakat işgal kanlı ve acımasızdı.
Bunun üzerine aile Ukrayna’nın batısındaki Çernivsti’ye göçtü. Çocuklarla taşınmak kolay olmadı.
“Çocuklarım arkadaşlarından ayrılmak zorunda kaldı. Konutlarını kaybettiler. Burada da inançta değiliz. Rus füzeleri ve bombaları Ukrayna’da her an her kenti vurabilir.”
Nostalji
Niyara Mamutova Birçok cami kapılarını sığınmacılara açtı. Burada evvel bir mescide sığınmışlar. Sonra kiralık bir konut bulmuşlar.
Niyara Mamutova, eski Ramazanları hatırlayıp hüzünleniyor:
“Eskiden tüm aile oruç tutardık, namaz kılardık ve iftar yapardık. Artık savaş nedeniyle ailemiz parçalandı. Kimi aile üyelerimiz ülkeyi terk edip öbür memleketlere yerleşti. Keyifli bir atmosfer değil”
Kocası konuttan dönüştürülmüş bir mescitte imamlık yapıyor. Çernivsti’de geceleri sokağa çıkma yasağı var. Kocası bazen geciktiği için konuta gelemiyor, mescitte kalıyor. Lakin Mamutova, bu hiç tanımadığı yerde yeni dostlar edinmeyi başarmış:
“Diğer Müslümanlarla orucumuzu birlikte açıyoruz. Birbirimize yardım ediyoruz. Ayrıyeten güçlü Müslümanlardan, konutlarını terk etmek zorunda kalanlar için bağış topluyoruz.”
Helal et meşakkati
Her gün mescide sığınan insanlara yemek yapıyor:
Niyara Mamutova“Hemen çabucak her zamanki yemeklerimizi yapıyoruz. Fakat helal kesim etimiz yok. Yalnızca tavuk bulabiliyoruz.”
Türkiye üzere ülkelerdeki İslami yardım kuruluşları besin yardımında bulunuyor. Lokal Müslümanlar da ortalarında para toplayıp kaşık çatal alıyorlar.
Viktoria Nesterenko, donmuş et ve balık tükettiklerini söylüyor:
“Helal besin bulmak istiyoruz. Lakin helal et badiresi var. Ücra yerlerde yaşayanların helal besine erişimi yok.”
Nesterenko savaşın başlamasından evvel Kiev’de helal onayı veren bir kuruluşun müdürü olarak çalışıyormuş.
Ukrayna ordusunda ve mahallî savunma taburlarında çok sayıda Müslüman bayan ve erkek var. Kimileri yakın bir vakit evvel istekli kümelerine katılmış.
Viktoria NesterenkoNesterenko, “Akrabalarım ve dostlarım Ruslara karşı savaşıyorlar. İnsani yardım faaliyetlerinde bulunuyoruz. İnsanların tahliyesine yardım ediyoruz. Para toplayıp askerlerimiz için mühimmat alıyoruz” diyor.
Kiev’deki ana caminin cemaati, olağan zamanlardakinin yüzde beşine kadar düşmüş. Bu durum Nesterenko’yu çok üzüyor. Birçok Müslümanın hala kentte olduğunu, silahlı kuvvetlerde hizmet vermekle meşgul oldukları için mescide gelemediklerini söylüyor:
“Mümkün olduğunca çalışıp halkımıza yardım etmek istiyorum. Bu benim vatandaşlık vazifem. Ukrayna halkı gücünü birlikten alıyor. Kenetlenmeli ve birbirimize yardım etmeliyiz.”
Niyara Mamutova, inancı sayesinde bu güçlü vakitleri aşacaklarını düşünüyor.
Alina Smutko Ukrayna ordusunda çok sayıda Müslüman istekli var. “İnancım bana kuvvet veriyor. Sorularıma karşılık veriyor. Bu savaşın bir imtihan olduğunu anlıyorsunuz. Barış için yaşıyor, dua ediyor ve bekliyoruz.”