Yunanistan’ın, ABD ile derinleştirdiği askeri iş birliği ve Fransa ile savunma ittifakı, Ege ve Doğu Akdeniz’de güç istikrarlarını nasıl etkiliyor? Türkiye’yi bekleyen gelişmeler neler? Uzmanlar DW Türkçe’ye kıymetlendirdi.
Türkiye’yi Ege ve Doğu Akdeniz’de tansiyonu tırmandırmakla suçlayan Yunanistan, Fransa ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile askeri işbirliğine sürat vererek, bölgede yeni bir stratejik istikrar kurmaya çalışıyor.
Avrupa’nın nükleer gücü Fransa ile geçen ay kapsamlı bir savunma paktı imzalayan Yunanistan, bu hafta da ABD ile savunma iş birliği muahedesini güncelleyecek.
Böylelikle ABD’ye Girit’teki Suda Askeri Üssü’nün yanı sıra Dedeağaç üzere Yunanistan’daki farklı bölgelerdeki üslerde asker bulundurma ve yeni tesisler inşa etme mevzularında yeni kolaylıklar, imtiyazlar sağlanması öngörülüyor.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Profesör Dimitrios Triantaphyllou, “ABD, hem memleketler arası topluma hem de Ankara’ya bölgedeki dengeleyici güç olarak ‘buradayım’ iletisi vermiş oluyor” değerlendirmesinde bulundu.
Kadir Has Üniversitesi Milletlerarası Bağlantılar ve Avrupa Çalışmaları Merkezi (CIES) Yöneticisi olan Triantaphyllou, bununla birlikte, ABD ile Yunanistan ortasında derinleşen iş birliğinin büyük ölçüde NATO çerçevesinde hayata geçirilen planlar olduğunun altını çizdi.
Bilhassa Dedeağaç limanının ABD açısından, artan Rusya tehdidine karşı Romanya ve Bulgaristan üzere ülkelere dayanak verme açısından kıymet taşıdığını kaydeden Triantaphyllou, Karadeniz’e ulaşma konusunda Montrö Mukavelesi kaynaklı kısıtlamaların bu halde aşılabildiğine işaret etti.
ABD güvenlik garantisi verecek mi?
ABD ile Yunanistan ortasında artan askeri iş birliğinin değerli bir boyutunu NATO’nun Rusya tehdidine karşı attığı adımlar oluştursa da, bunların birebir vakitte Türkiye’ye karşı çeşitli iletiler içerdiği de birçok uzman tarafından kabul ediliyor.
ABD ile Yunanistan ortasında askeri işbirliğini daha da derinleştirecek olan protokol, perşembe günü Washington’da üçüncüsü yapılacak stratejik diyalog toplantısı sırasında Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Dendias ve ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken tarafından imzalanacak.
Burada en çok merak edilen mevzu, protokole eşlik edecek ve Blinken tarafından imzalanacak mektupta, ABD’nin Yunanistan’ın güvenliği için ne cins taahhütlerde bulunacağı.
Profesör Triantaphyllou, Atina-Washington sınırında yürütülen müzakerelerde bunun kıymetli bir yer tuttuğunu, Fransa’nın sunduğu güvenlik garantisi kadar güçlü olmasa da ABD’nin mektupta kayda geçireceği taahhütlerin ehemmiyet taşıyacağına dikkat çekti.
Türkiye’den Yunanistan’a reaksiyon
Atina, Türkiye’nin Ege ve Doğu Akdeniz’deki tehditlerini artırdığını, ABD ve Fransa ile stratejik işbirliğinin ise Yunanistan’ın savunma yetkinliğini güçlendirdiğini savunuyor. Ankara ise Atina’ya, yeni bir silahlanma yarışı başlatarak bölgede tansiyonu tırmandırma eleştirisi yöneltiyor.
Türkiye, bilhassa, Fransa ile Yunanistan ortasında imzalanan stratejik paydaşlık muahedesinin, taraflardan birinin akına uğraması halinde oburunun yardım etmesini düzenleyen unsuruna yansılı.
Yunan siyasetçiler bu hususun Türkiye’nin muhtemel saldırısına karşı bir güvenlik garantisi niteliği taşıdığını savunuyor.
Ankara ise Yunanistan’ı Türkiye’yi izole etme ve yabancılaştırma siyaseti gütmek, NATO ittifakına ziyan verecek Türkiye aksisi ittifaklara girişmekle suçluyor, bunun tekrar Yunanistan için olumsuz sonuçları olacağını öne sürüyor.
Atina’nın ataklarının gerisinde ne yatıyor?
Profesör Triantapyllou, Fransa ile Yunanistan ortasındaki ikili mutabakattaki güvenlik garantisinin caydırıcı niteliğine vurgu yaparken, “Yunanistan bunun sağladığı caydırıcılık ile Türkiye kaynaklı gördüğü tehditlerin azaltılmasını hedefliyor” dedi.
CIES Yöneticisi Triantaphyllou, Türkiye’de Mavi Vatan doktrininin ilanının akabinde Atina’da tasaların çok önemli olarak arttığını, 2020’de Erdoğan’ın “Kapıları açtık” diyerek Yunanistan’a göç akınını tetiklemesinin, geçen yaz Türk ve Yunan donanmalarının çatışmanın eşeğine gelmesinin, Atina’yı savunma alanında adımlar atmaya yönlendirdiğini söyledi.
Yunan uzman, Fransa ve ABD ile imzalanan mutabakatların Yunanistan’ın elini güçlendireceğini, problemleri çözmek için Türkiye ile masaya oturulduğunda, Atina’nın daha özgüvenli hareket edebilmeyi amaçladığını kaydetti.
Fransa, Yunanistan’ın yanında çatışmaya girer mi?
Yunanistan’ın Fransa ile imzaladığı savunma muahedesinin akabinde en çok tartışılan hususlardan biri de, bu mutabakatla birlikte bölgede sıcak bir çatışmanın yaşanması riskinin artıp artmadığı ve bu türlü bir durumda Fransa’nın nasıl hareket edeceği.
Yunanistan, milletlerarası hukuk uyarınca Ege’de karasularını 12 mile genişletme hakkını sahip olduğunu savunuyor, Türkiye ise bu türlü bir adımı “casus belli” yani savaş nedeni olarak görüyor.
Fransa ile imzalanan mutabakatın akabinde elini güçlendiren Atina’nın önümüzdeki aylarda bu türlü bir adım atıp atmayacağı, Fransa’nın Yunanistan ile hareket edip etmeyeceği merak konusu olmaya devam ediyor.
“Hayır, Yunanistan’ın aslında şu basamakta bu türlü bir niyeti yok” diyen Profesör Triantaphyllou şunları aktardı:
“Yunanistan memleketler arası hukuk uyarınca bu türlü bir hakkı olduğunu söylüyor ancak tüm meseleler üzere bunu da Türkiye ile müzakere etmek istediğini de vurguluyor. Ayrıyeten Fransa ile mutabakatta genel olarak egemenlikten kelam ediliyor fakat her iki tarafın egemenliğe taarruz olduğu konusunda mutabık olmaları gerekiyor. Ben zati bu türlü bir durumda Fransa’nın müdahil olmaya niyetli olduğu görüşünde de değilim.”
“Anlaşmalar, NATO’yu devre dışı bırakmaz”
Berlin merkezli Uygulamalı Türkiye Araştırmaları Merkezi (CATS) uzmanlarından Dr. Prensip Toygür’e nazaran de, Fransa ile Yunanistan ortasındaki muahede, Türkiye ile Yunanistan ortasındaki meselelerde NATO’yu devre dışı bırakacak bir sonuç doğurmaz.
Geçmişte olduğu üzere bundan sonra da Türk-Yunan tansiyonlarının düşürülmesinde, tahlil gayretlerinde NATO’nun kıymetli bir rol üstlenmeye devam etmesini beklediğini söyleyen Toygür, “Gerilimin tırmanması durumunda yalnızca ikili muahedeye dayanarak adım atılamayacağı, Türkiye ile çıkabilecek bir sorun durumunda, tansiyonu tırmandıran gelişmelerin NATO’ya taşınacağı, NATO’nun da bu meselelerin barışçıl yollardan çözümlenmesi için elinden geleni yapmaya çalışacağı” görüşünü kaydetti.
Yunanistan’ın ABD için değeri giderek artıyor
Türkiye ile bağlantıları tansiyonlu süreçten geçen ABD’nin Yunanistan ile bağlantılarını stratejik alanlarda derinleştirmesi, Türkiye’ye silah ambargoları uygularken, Yunanistan’ın yeni çağdaş silahlara kavuşması, ABD açısından NATO’nun güneydoğu kanadında Yunanistan’ın giderek dana değerli bir aktör haline geldiğini de gözler önüne seriyor.
CATS’ın yanısıra, İspanyol Elcano Kraliyet Enstitüsü’nün de uzmanlarından olan Dr. Unsur Toygür, “Akdeniz’de Avrupa güvenlik ve savunmasının sonları yine çiziliyor” tespitini aktarırken, ABD ile Fransa’nın adımlarının bölgede artık Yunanistan’ın “güvenilir ortak” olarak görüldüğünü gösterdiğini kaydetti.
“Bu mevzularda somut adımlar atılmasında ABD ile Avrupa’nın Türkiye ile yaşadıkları gerginliklerin tesirli olduğu görüşündeyim. Türkiye’nin gelgitleri, bilhassa de Rusya’dan S-400 alımı, Türkiye’nin Batı ittifakı için nitekim de sağlam bir ortak olup olmadığının sorgulanmasına yol açıyor” diyen Toygür, değerlendirmesini şöyle tamamladı:
“2018 yılından itibaren ABD Yunanistan ile yıllık stratejik diyalog toplantıları düzenliyor, askeri işbirliğinin geliştirilmesine dönük de adımlar atılmaya devam ediliyor. Geçmişte Yunanistan ile Türkiye ortasında istikrar siyaseti izleyen ABD’nin son devirde istikametini daha çok Yunanistan’a çevirdiğini düşünüyorum. Yunanistan’ın Akdeniz’de muteber ortak olduğuna dair kanaatin güçlendiğini görüyoruz.”
ABD’li emekli general: “Yunanistan ile Türkiye kıyaslanamaz”
Gelişmeleri DW Türkçe’ye pahalandıran Amerika’nın eski Avrupa Kuvvetleri Kumandanı emekli korgeneral Ben Hodges ise, gelişmelere aklı selim ve sakince bakılması, çok yansılardan kaçınılması ve öncelikli olarak stratejik gayelere odaklanılması gerektiğine işaret etti.
Avrupa Siyaset Tahlil Merkezi’nin (CEPA), Stratejik Araştırmalar Kısmı Başkanlığını yürüten Hodges, NATO üyesi ülkelerin farklı iş birlikleri olabileceğini, savunma endüstrilerini kalkındırmaya yönelik mutabakatlar yapabileceklerini, devir dönem çıkar çatışması ve uyuşmazlıklar da yaşanabileceğine dikkat çekerken, “Ancak değerli olan önderlerin duygusal kararlardan kaçınmaları, stratejik gayeler odağını kaybetmemeleridir” dedi.
ABD’nin Yunanistan’daki ataklarının, Rusya ve Çin’in bölgede nüfuzunu artırma teşebbüsleri ile ilintili olduğuna vurgu yapan Hodges, “ABD’nin Yunanistan’daki adımları, Türkiye’deki askeri mevcudiyeti ile kıyaslayamazsınız. Türkiye’de önemli bir hava gücü mevcudiyeti var, İzmir’de üç yıldızlı bir Amerikan generali vazife yapıyor, çok çok kıymetli bir radar istasyonumuz var… Daha pek çok kritik ehemmiyete haiz mevcudiyetimiz var” diye konuştu.
Bununla birlikte Türkiye ile bağlantıların yanlış bir istikamette yol almasından dolayı telaşlı olduğunu, Türk-Amerikan bağlarında inanç buhranı yaşanmasında her iki tarafın kusurları olduğunu söyleyen Hodges, “Ama Fransa’nın geçmişte yaptığı üzere NATO’dan ayrılmak, birilerine yaptırım uygulanıp uygulanmadığı, kimin kiminle askeri iş birliği, savunma mutabakatı yapmış olduğundan çok daha ağır siyasi, diplomatik ve güvenlik sonuçları olacak bir atak. Bu nedenle değerli olan verilen üst seviye siyasi bildirilerdir ve ben Fransa, İngiltere, Almanya ve ABD’nin, Türkiye ile Yunanistan’ın müttefik olarak kalmaya ve bizlerin de müttefikleri olmaya devam etmelerini sağlamalarını umut ediyorum. Değerli olan bu” diye konuştu.
F-16’lar inanç artırıcı tedbir olabilir
Hem ABD hem Türkiye’nin münasebetlerin stratejik değerine paha vermeleri gerektiğine, daima birbirlerini suçlamak yerine ilgilerin geliştirilmesine ve sarsılan itimadın tekrar inşasına odaklanmaları gerektiğine vurgu yapan Hodges, Türkiye’nin ABD’ye ilettiği F-16 taleplerine Washington’un takındığı yapan yaklaşımının çok olumlu bir adım olduğunu vurguladı.
Rusya’dan S-400 satın aldığı için F-35 savaş uçaklarını teslim edilmeyen Türkiye’nin, ABD’den 40 F-16 ve ayrıyeten 80 F-16 için de modernizasyon kiti tedariki için yaptığı müracaatın Ankara ile Washington sınırında çok kıymetli bir “güven arttırıcı önlem” olabileceğine işaret eden Hodges, “Ayrıca ABD’nin yeni Ankara Büyükelçisi adayı Jeff Flake kusursuz bir devlet adamı ve onun aday gösterilmiş olunması çok olumlu, olumlu bir ileti niteliği taşıyor” dedi.
Paha Akal
©️ Deutsche Welle Türkçe