Antalya Kaleiçi’nin tarihe tanıklık eden kapıları
Kapılardaki tokmaklar konutta oturan ailenin ekonomik durumunu gösteriyor
Ku”c¸u”k halka çaldığı vakit, yoldan geçen komşu yahut konuta gelen tanıdık bir bayanı, büyük halka ise erkek konuğu simgeliyordu
Antalya’nın beğenilen turizm ve cümbüş merkezlerinden birisi olan Kaleiçi bölgesinde tarihi dokusuyla dikkat çeken meskenlerin kapıları görenleri adeta vakitte seyahate çıkarıyor.
ANTALYA – Antik çağlardan beri tarihe tanıklık eden turizm kenti Antalya’nın göz bebeği Kaleiçi, tarihi dokusuyla olduğu kadar mimari yapısı, kapıları ve kapılardaki bildirileriyle da ilgi çekiyor. M.Ö. 4. Yüzyılda inşasına başlanan ve dıştan surlarla çevrili olan yerleşim yeri Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı devranları ortak yapıtı olarak bilinirken, bölgenin dikkat çeken ahşap konutlarının tarihi kapıları ise görenleri kendine hayran bırakıyor.
Her yıl yaklaşık 10 milyon turistin ziyaret ettiği tarihi bölge, 1972 yılında Antalya iç limanı ve Kaleiçi semti, özgün dokusu nedeniyle “Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu” tarafından “SİT bölgesi” olarak muhafaza altına alındı. Turizm Bakanlığı’na “Antalya- Kaleiçi Kompleksi” onarım çalışmasından ötürü, 28 Nisan 1984’de FİJET (Uluslararası Turizm Müellifleri Birliği) tarafından “Turizm oskarı” olarak isimlendirilen “Altın Elma” mükafatını aldıran bölge günümüzde Kaleiçi otelleri, pansiyonları, restoranları ve barları ile cümbüş merkezi haline gelmiş durumda.
“Aslına uygun restore ediliyor”
Tarihi yapılara açılan ve ziyaretçileri geçmişe götüren kapılar, el oyması işlemeleriyle ve birbirinden farklı yapılarıyla dikkat çekiyor. Kapılar inşa edildiği periyoda dair karakteristik özellikler taşırken, Antalya’nın yalnızca mimari tarihi hakkında fikir vermekle kalmıyor, tıpkı vakitte bölgedeki ömür usulünü, gelenek ve görenekleri de en düzgün formda gözler önüne seriyor.
Geçmişten bugüne milyonlarca elin dokunduğu ve gerisinde binlerce yaşantının gelip geçtiği kapılar vakitle yıpranmış olsa da yer yer tarihi yapıları bozulmadan restore ediliyor. Kızılçam ağacından yapılan bu kapıların üzerinde el işlemeleri de bulunuyor. Kapılara tekrar eski ve el imali kulplar, tokmaklar ve posta kutuları eşlik ediyor.
“Evlerin ana unsuru kereste, ana direkler ise sedir ağacından”
“Antalya’nın Hafızası” olarak nitelendirilen lokal tarihçi Hüseyin Çimrin Kaleiçi’ndeki yapılar hakkında bilgiler verdi. Çimrin, “Konutların yapı materyallerinin ana hususu, Antalya Ormanlarından sağlanan kerestedir. Binayı taşıyan ana direkler ise sedir ağacındandır. Odaların tabanları, dolaplar, merdivenler ve kapılar ise ahşaptır. Üst katlar “Bağdadi” dediğimiz ahşap çıta kafeslerden oluşur ve u”stu” kireç¸-kum karışımı harçla kaplanmıştır. Alt katta taşlık dediğimiz yer, birçok vakit çakıl taşı mozaikle kaplanmıştır” dedi.
“Tokmaklar ekonomik durumun göstergesi”
Çimrin, Kapıların ve kapılarda bulunan aksesuarların içerdiği manaların da en az mimari yapı ve kullanılan materyaller kadar değerli olduğuna dikkat çekti. Kapılardaki tokmakların meskende oturan ailenin ekonomik durumuna nazaran hal aldığını belirten Çimrin “El biçiminde, aslan figürlü, tunç¸ madeninden döküm yapılmış tokmaklar güçlü ailelerin kapılarında daha sık go”ru”lu”rken, daha kolay ve çarşıdaki demirciler tarafından hazırlanan tokmaklar ise orta halli ailelerde go”ru”lu”rdü. Dar gelirli ailelerin kapılarına baktığımız vakit her iki kanadının birleştiği yerde, meskende yokuz manasında ip bağlanacak yahut kilit asılacak birer halka bulunuyordu. Yeniden varlıklı ailelerin kapılarında süslü tokmakların haricinde, komşular için du”s¸u”nu”lmu”s¸ biri büyük, başkası ku”c¸u”k iki halka vardı. Ku”c¸u”k halka, yoldan geçen komşu yahut meskene gelen tanıdık bir bayan konuk içindi. Büyük halka çalındığı vakit, kapıda bir erkek kişinin bulunduğu anlaşılır, konutun hanımı gerekli örtünmeyi yaptıktan sonra çoklukla “Kimdi-Geldi” penceresinden gelen erkek konukla go”ru”s¸u”rdü” diye konuştu.
“Kapılar 200 yılın üzerinde”
Kaleiçi Kılıçaslan Mahallesinde 2008 yılından bu yana muhtarlık yapan 67 yaşındaki Ali Kahraman, Tabakhane sokaktaki “Binbirler Konağı” ismiyle bilinen ve günümüzde pansiyon olarak kullanılan yapının kapıları hakkında “Bu kapılar 200 yılın üzerinde, ben burayı alalı 30 sene oldu. Kapılar çok eski bir ağaç olan kızılçamdan yapılıyor. Bizde bozmadık özgün haliyle duruyor” dedi. Kapıların büyük ve iki kanatlı olmasına dikkat çeken Kahraman “Daha çok büyük materyallerin girmesi için bu biçimde yapılmış. Şayet bir taraftan sığmazsa ikinci kapı açılıyor ve gereç sığıyor” tabirlerini kullandı.
“Demir kapı yapmak yasak”
Binalar ve kapılar restore edilirken muhakkak çerçevelerde süreç yapılabildiğinin altını çizen Kahraman, “Kaleiçi’nde şu anda demir kapı yasak, tüm konutların kapıları yenilenirken tekrar kapının ahşap olması gerekiyor, kural böyle” dedi.
Kaynak: İhlas Haber Ajansı / Ahmet Serdar Eser
