Malatya’da yaklaşık 7 bin yıllık geçmişiyle UNESCO Dünya Kültür Miras Kalıcı Listesi’nde yer alan Arslantepe Höyüğü’ndeki hafriyatlarda bulunan mühür baskılar, devrin bürokratik yapısına ışık tutuyor.
Bu yıl UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alınan Arslantepe Höyüğü’nde hafriyatlar tüm süratiyle devam ederken, birkaç yıl evvel alandaki 5 bin 621 yıllık tapınakta bulunan 250 mühür baskının tahlilleri gerçekleştiriliyor. Mühür baskılarla yaklaşık 7 bin yıllık geçmişe sahip höyükte bulunan bürokrasinin izlerine ulaşılacak.
Bu yıl tekrar bir kitap çalışması için Malatya’ya geldiğini ve saraydan daha eski periyoda tarihlenen bir tapınaktan birkaç yıl evvel buldukları 250 mühür baskısını inceleyeceklerini aktaran Frangipane, “Birkaç yıl evvel bir mabet bulduk. O tapınak, saraydan daha eski, milattan evvel 3 bin 600 yıllarına tarihleniyor. Tapınak içinde 200-250 mühür baskısı bulduk. Bu yıl, bu mühür baskıları üzerinde çalışıyoruz. İnşallah hoş bir kitap olacak, bilim daha eksiksiz olacak. Artık biliyoruz, bürokrasi saraydan evvel başlamış, saray vaktinde daha sofistike, bu çok değerli.” dedi.
Frangipane, şu ana kadarki hafriyatlarda mühür bulamadıklarını yalnızca mühür baskısı bulduklarını lisana getirerek, “Çok dikkatli bir iş yapıyoruz, mikroskopla her şeye bakıyoruz, artık rekonstrüksiyon yapabiliriz. Baskılardan anladığımız, taş, metal ve ahşap mühür var. Arkeolojide ahşap kalmıyor fakat baskıdan biliyoruz.” diye konuştu.
“Yıllar geçtikçe sistem daha âlâ olmuş”
Kitabını yazıp bilimsel çalışmasını tamamladıkları 5 bin mühür baskısının ayrıntılarına değinen Frangipane, şöyle devam etti:
“Aslan, yılan ve insan figürlü mühürler bulduk. Değişik desenler var. Biz bakıyoruz mühürle ne kapatmışlar, vazolar, torba, sepet, kapı… Kapı mühür baskısını tapınakta bulamadık, sarayda vardı. Demek ki denetim vardı, depoların denetimi yapılıyordu. Tapınakta ise sepet, torba ve vazolar için mühür baskısı vardı. Demek ki vakitle birkaç şey değişiyor. O da çok değerli. Bunun için Arslantepe çok değerli bir metot gösteriyor. Yıllar geçtikçe sistem daha yeterli olmuş.”
“Her mühür, bir insan demek”
Arslantepe Höyüğü Hafriyat Lideri Doç. Dr. Francesca Balossi Restelli ise höyükteki sarayda buldukları 5 bin mühür baskısının arşiv için çok kıymetli olduğunu söyledi.
Saray içindeki 5 bin mühür baskısının kendilerine devlet idaresini anlattığını lisana getiren Restelli, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bu mühür baskılarını anlamak için çok ince ve çok yavaş bir iş lazım. Zira baskılardan mührün izini vereceğiz, bakacağız, böylelikle mührün tarzını anlayabiliriz. Hafriyatlarda mühür hiç bulamadık. Zira mühürler konutlar içinde lakin biz saray bulduk, saray içinde mühür yok, baskıları var. Biz baskılara bakarken mühürleri anladık. Tapınakta 250 mühür baskısı bulduk. Her mühür, bir insan demek, demek ki burada 250 aile vardı, beşerler vardı ve onlar saray ile bağlantılıydılar, sarayda çalıştılar, memurdular.”
Saraydaki mühür baskılarını çalışıp tamamladıklarını ve bununla ilgili bir kitabın çıktığını söz eden Restelli, “Şu an daha eski mühür baskıları çalışıyoruz. Marcella hocam onları çalışıyor, mührü anlamak için izine bakıyor. Mührün tarzını ve unsurunu anlamak için izine bakıyoruz, bunu müsaadeden anlayabiliriz, yani mühür odunla mı, taşla mı, yoksa metalle mi yapıldı?” diye konuştu.
Restelli, öte yandan höyükte yürüttükleri hafriyatlarda da mühür baskılarının ve buna dayanarak ortaya çıkardıkları bürokrasinin izlerini sürmeye devam ettiklerini lisana getirerek, “Bu yılki kazılarımızda milattan evvel 3600-3700 yıllarına tarihlenen, geç kalkolitik periyoda ilişkin meskenler bulduk. Bu meskenlerden bu değerli sistem (bürokrasi) nasıl doğdu, anlayabileceğimizi umuyoruz.” sözlerini kullandı.
Kaynak: Anadolu Ajansı / Kâfi Erdine