Artvin‘in Ardanuç ilçesinde, arkeolojik sit alanı olan Gevhernik Kalesi ve etrafında yürütülen arkeolojik hafriyat çalışmasında, iki mezarın 17. yüzyılda Çıldır Beylerbeyi olarak vazife yapan Sefer Paşa ve Yusuf Paşa’ya ilişkin olduğu tespit edildi.
Osmanlı devrinde ilçe merkezi olarak kullanılan ve bölgede Türk-İslam medeniyetinin bugüne ulaşan en kıymetli yerleşim yerlerinden biri olma özelliğini taşıyan alanda, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi iş birliğiyle yaklaşık 2 ay evvel arkeolojik hafriyat çalışması başlatıldı.
Orta Çağ ve Osmanlı periyoduna ilişkin cami, türbe, çeşme, şadırvan, hamam, tarihi konut, dükkan ve kilise kalıntılarının bulunduğu alanda yürütülen hafriyat çalışmasıyla tarihi dokunun gün yüzüne çıkartılarak turizme kazandırılması amaçlanıyor.
Arkeolojik sit alanı olan alanda yapılan hafriyatta, şamdan, 1819 tarihli Rus parası, Osmanlı padişahlarından 2. Mahmud’a ilişkin gümüş sikke üzere taşınabilir kültür varlıklarına ulaşıldı.
Hafriyat lideri ve Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Osman Aytekin, AA muhabirine, yaklaşık 2 ay evvel başlanan hafriyat çalışmalarının, farklı üniversitelerden 20 kişilik uzman grupla sürdürüldüğünü söyledi.
Günümüzde Adakale olarak isimlendirilen Gevhernik Kalesi ve etrafının, tarihte bölgenin değerli idari ve kültürel merkezlerinden olduğuna işaret eden Aytekin, Artvin vilayet olmadan evvel hem Ortaçağ hem de Osmanlı devrinde Ardanuç’un, milletlerarası seviyede bilinen, Osmanlı devletinin darphane kurarak altın ve gümüş sikke basacak kadar değer verdiği bir yer olduğunu belirtti.
Aytekin, böylesine değerli bir yerde günümüze kadar ayakta kalan en değerli yapının İskender Paşa Mescidi olduğunu tabir ederek, cami etrafındaki türbe ve mezarlarda yapılan hafriyat çalışması sonucu türbedeki iki mezarın Çıldır Beylerbeyi olarak vazife yapan Sefer Paşa ve Yusuf Paşa’ya ilişkin olduğunu belirlediklerini kaydetti.
Mezarları açarak incelemelerde bulunduklarını anlatan Aytekin, “Kazı öncesinde cami etrafında mezarların kimlere ilişkin olduğu, kaç mezar olduğu, mezarların nasıl formlandığı bilinmiyordu. Mezarların kıymetli bir kısmı define avcıları tarafından tahrip edilmişti.” dedi.
Aytekin, 17. yüzyılda Sefer Paşa’nın kıymetli bir kişilik olduğunu bildiklerini lisana getirerek, şöyle devam etti:
“Vezir rütbesinde olduğunu biliyoruz. Osmanlı Padişahı 4. Murat’ın, Sefer Paşa’ya büyük istek gösterdiği, genç yaşına karşın kıymetli vazifeler verdiği arşiv kayıtlarında var. Sefer Paşa’nın mezarının burada olması bizim için değerlidir. Biz Sefer Paşa’mıza bir şehit olarak sahip çıkacağız. Onun bu topraklardaki kıymetini bu topraklarda yaşayan insanlara anlatma mecburiyetimiz var.”
Alanda yürüttükleri çalışmanın yavaş ilerlemesine karşın kıymetli datalar üretildiğine dikkati çeken Aytekin, var olan bilgiyi arkeoloji ve arşiv bilgileriyle test ederek hakikat, kalıcı bilgileri gelecek jenerasyonlara bırakma dileğinde olduklarını lisana getirildi.
“Bu arkeolojik çalışma sonrasında bunların konservasyon ve onarım çalışmaları yapılacak”
Cami haziresindeki türbe ve mezarların define avcılarınca dağıtılmış olmasının üzücü bir olay olduğunu söz eden Aytekin, şöyle konuştu:
“Burada molla müderris dediğimiz toplumun ileri gelenleri gömülmüş. Torunları olarak dedelerimizin mezarlarının darmadağın edilmesinden ıstırap duyuyorum. Bu arkeolojik çalışma sonrasında bunların konservasyon ve onarım çalışmaları yapılacak. Bunların hepsi plan ve proje çerçevesinde gerçekleşen olgulardır. Değişik uzmanlık alanı ve müsaadelerle yürütülmektedir. Bakanlığımız bunlara dayanak verdiği surece biz de gece gündüz demeden çalışmalarımızı süratli bir formda yürüterek Gevhernik Kalesi’nin Ortaçağ periyodundaki geçmişini aydınlatmak, Osmanlı devrindeki kimliğini öne çıkarmak üzere değerli bilgilere ulaşacağımıza inanıyorum. Daha evvelki yüzey araştırmalarımızda elde ettiğimiz bilgilerle de bunu doğrulayarak kalıcı, tarifli, herkesin yararlanabileceği kaynak bilgiler üretmek istiyoruz.”
Sefer Paşa’nın ortalama vefat yaşının 30-40 civarında olduğunu belirten Yılmaz, “İkinci mezarımız da Yusuf Paşa’ya ilişkin. Yusuf Paşa da 45-55 yaşlarında sol alt kaval kemiğine aldığı bir darbe sonucunda kaval kemiği kırılmış, daha sonra enfeksiyon kemiklere sıçramış ve bu süreç içerisinde enfeksiyondan vefat ettiği anlaşılıyor.” değerlendirmesinde bulundu.
