İzmir‘de, yaklaşık 5 bin yıllık geçmişe sahip olan Bayraklı Höyüğü’nde (Eski Smyrna ) yürütülen arkeolojik hafriyatlarda, o periyot stratejik pozisyonda olan kentte yaşanılan savaşlar ve başka felaketlerin izleri araştırılıyor.
Bayraklı ilçesindeki höyükte 1948 yılında başlayan ve aralıklarla devam eden arkeolojik hafriyatlarda değerli buluntular gün yüzüne çıkarıldı.
Buradaki hafriyatlar, 2014 yılından itibaren Ege Üniversitesi (EÜ) Edebiyat Fakültesi Eski Çağ Lisanları ve Kültürleri Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cumhur Tanrıver başkanlığındaki 70 kişilik grup tarafından yürütülüyor.
Hafriyat Lideri Tanrıver, AA muhabirine, İzmir’de birinci kent yapılanmasının 3 bin yıl evvel “Smyrna” ismiyle bugün Bayraklı hudutları içinde kalan alanda görüldüğünü hatırlattı.
Hafriyatlarda ele geçen buluntuların Smyrna’nın millattan evvel 7. yüzyıldan başlamak üzere 300 yüzyıl boyunca bölgedeki ticari ve siyasi faaliyetin toplandığı bir merkez olduğunu ortaya koyduğunu vurgulayan Tanrıver, bu nedenle de bölgenin birçok hücum ve yıkıma sahne olduğunu belirtti.
“Stratejik açıdan değerli bir pozisyonda bulunan eski Smyrna, kuşkusuz bölgeyi elinde tutmak isteyen farklı güçlerin esas amacıydı. Bu sonuca varılmasındaki en değerli etken kentin millattan evvel 9. yüzyıldan itibaren güçlü bir sur duvarı ile çevrelenmiş olmasıdır. Kentin girişinin çabucak yanında çok büyük ve âlâ korunmuş bir kule ortaya çıkardık ve 2 yıl içinde onu daha güzel araştırma imkanı bulduk. Artık onun çizimlerini yaptık, proje yapmaya çalışıyoruz. Kısmen restore edip 3 boyutlu hale getirirsek bu İzmir’in ve Smyrna’nın tanınması için değerli bir öğe olacak.”
Prof. Dr. Cumhur Tanrıver, höyükteki kent surunun, sırf çağdaş Geç Hitit yerleşmelerinde benzerlerinin bulunduğuna dikkati çekti.
Kral Alyattes zirve yığarak kente girmiş
Sur sisteminin kimlere karşı inşa edildiği konusunda da farklı varsayımların bulunduğuna işaret eden Tanrıver, araştırmalarda, surun tarih içerisinde 3 sefer yıkıldığını ve yine inşa edildiğini ortaya koyduklarını aktardı.
Bölge halkının milattan evvel 7. yüzyılda gitgide büyüyen Lidya Krallığı’na karşı üçüncü suru inşa ettiğini lisana getiren Tanrıver, şöyle konuştu:
“Antik kaynaklardan Lidya Hükümdarı Giges’in Smyrna’yı ele geçiremediğini biliyoruz. Ondan yaklaşık 50 yıl sonra Kral Alyattes’in tehdidi altında Smyrnalılar dehşetle çok kısa bir müddette bütün kentin etrafını, öncekilerinden çok daha kuvvetli yeni bir surla çevirmişler. Birtakım müelliflere nazaran, dehşet içinde Lidyalıları beklerken cetlerinin kahramanlıklarını anlatan şiirleri söyleyerek surları yaptılar. Tabi bu bekleyiş hezimetle sonlanmış. Lidyalılar surlardan değil çabucak gerisinden bir zirve yığarak kente girmişler. Olduğu üzere kenti yıkmışlar, içeride bir direnme olmasın diye de surları da yıkmışlar. Hafriyatlarda, kenti tahrip eden öbür felaketler üzere Kral Alyattes saldırısının izlerini de gün ışığına çıkarıyoruz. Bu hücumların akabinde kentin idaresi 50 yıl boyunca Lidyalılarda kalmış. Sonra doğudan gelen daha büyük bir güç, İranlılar 545’te Sardes’i ve bu ortada Smyrna’yı da ele geçirmiş. Burada o periyotta bir savaş olduğuna dair izleri buluyoruz. Sur da olmadığı için kolaylıkla ele geçiriyorlar. Yani İzmir’in stratejik kıymetinin başına açtığı kaygılar daima devam etmiş.”
“İki çalışmanın sonuçları epey önemli”
Kelam konusu alanın deniz kenarında prestorik periyottaki yerleşmenin merkezi olduğunu anlatan Tanrıver, “O merkez daima yüksek kalmış. Deniz kenarı olduğu için de savunma sistemleri o bölgeye gitmiyor. Orasını doğal zirve olarak bırakmışlar. O nedenle bizim açımızdan bu iki çalışmanın sonuçları oldukça kıymetli oldu.” diye konuştu.
Tanrıver, geçen yılki hafriyatlarda ayrıyeten bir kap içinde Erken Tunç Çağı’na ilişkin gümüş takıların olduğu hazineyi ortaya çıkardıklarını kelamlarına ekledi.