Toplamda 31 unsurdan oluşan ve 13 başka kanunda değişiklik öngören Etraf Kanunu ile Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, Etraf Komisyonu’nda görüşüldü.
Tali kurul olarak toplanan Etraf Kurulu, kanunun etrafla ilgili olan 1, 4, 5, 6, 7, 8, 12, 13 ve 29’ncu unsurlarını görüştü. Kurula Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakan Yardımcısı Mehmet Emin Birpınar, bürokratlar ve sivil toplum kuruluşları katıldı.
Komitenin CHP Sözcüsü Murat Bakan ile üyeler Becerikli Polat, Vecdi Gündoğdu ve Barış Karadeniz kanunla ilgili muhalefet şerhini tamamladı. Şerhte; kurulun İçtüzüğe ters olarak çabucak toplandığı bu yüzden etraf örgütleri, Sivil Toplum Kuruluşları ve meslek örgütlerinin komite görüşmelerine iştirakinin kısıtlı olduğu, komiteye katılan temsilcilere beşer dakikalık hudutlu vakit tanındığı için görüşlerini kâfi söz edemedikleri vurgulanıyor.
Erdoğan’a bir yetki daha
Teklifle, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü tarafından inşa edilen baraj, gölet ve öbür depolama tesislerinin amaç oranlarının belirlenmesi, değiştirilmesi ve kaldırılabilmesi yetkisi Cumhurbaşkanı’na veriliyor. CHP’ye nazaran bu hususun değeri ve gerekçesiyle çelişiyor, “Tek bir bireye böylesine geniş bir yetki verilerek, başka ilgili kurum ve kuruluşların devre dışı bırakılması, iktidarın iklim kriziyle uğraşa bakış açışını da ortaya koymaktadır” diye yorumlanıyor ve yetkinin Cumhurbaşkanı’na verilmemesi gerektiğini savunuluyor.
Müsilaj: Marmara, Ege, Akdeniz ve Karadeniz ekosistemleri birbirlerine bağlı
Şerhte; teklifin, geçen yıl yaşanan müsilaj nedeniyle Boğazlar ve Susurluk Havzası dahil Marmara Denizi Hidrolojik Havzasında yaşanan kirliliğe odaklandığını, Marmara Denizi’ndeki kirlilik meselesine karşı acil ve radikal tedbirler alınması gerektiğinin bir gerçek olduğuna lakin yalnızca Marmara değil tüm denizler ve iç suların da büyük bir kirlilik tehdidi altına olduğuna dikkat çekiliyor: “İklim kriziyle çabada bütüncül yaklaşım değerliyken, iktidarın maksatlarının ve uygulamalarının bu manada dengeli olmadığını görmekteyiz. Türkiye, Karadeniz’den Marmara’ya, Ege’den Akdeniz’e kadar uzanan kıyı şeridiyle biyolojik çeşitlilik açısından çok pahalı, doğal ömür ortamlarını barındıran bir ülkedir. İstanbul ve Çanakkale Boğazları ve biyolojik genetik havuzu olarak isimlendirilen Marmara Denizi, dünya denizleri içinde en hassas olarak kabul edilen ekosistemlerin geçiş noktasını oluşturmaktadır. Marmara, Ege, Akdeniz ve Karadeniz ekosistemleri yakinen birbirlerine bağlıdır.”
Lokal idareler almadığı hizmetin bedelini ödemek zorunda kalabilir
Teklif ile mahallî idarelerin, etraf kirliliğini önlemeye yönelik, arıtma, geri kazanım, arıtma çamuru sürece ve bertaraf, sıfır atık idaresi kapsamında atıkları toplanma, taşıma hizmetleri, atık sürece, geri kazanım ve bertaraf tesisleri ile mapa şamandıraları yap-işlet-devret yoluyla özel kesime yaptırabilmelerinin önünü açılıyor. Şerhinde maliyet vurgusu yapan CHP, kamu hizmetlerinin kamu özel işbirliği (KÖİ) başlığı altında toplanan yap-işlet- devret, işlet-devret, yap-kirala-devret ve gibisi modellerle özel dala devredilmesinin; otoyol, köprü, hava limanları ve kent hastaneleri üzere projelerde de görüldüğü üzere, kamuya yıllarca sürecek çok yüksek maliyetler çıkaracağını düşünüyor ve “Bu durum mahallî idareleri 20-30 yıl sürecek büyük bir işletme hizmet bedeli ödeme yükümlülüğü altına sokabileceği üzere, almadıkları hizmetin bedelini ödemek zorunda da bırakabilecek” diye uyarıyor.
Gaye; atığı depozito sistemiyle önlemek değil, yıllık 20 milyar TL rantın nasıl dağıtılacağı!
Teklif, Türkiye Etraf Ajansı’nın, depozito ile ilgili süreçleri yap-işlet-devret modeliyle özel bölüme yaptırabilmesine imkan tanıyor. “Amaç; oluşacak atığı depozito sistemiyle önlemek değil, yıllık yaklaşık 20 milyar TL’lik rantın birilerine nasıl dağıtılacağının hesabı” görüşündeki CHP, şerhinde mevzuyu şu formda kıymetlendiriyor:
“Depozito düzenlemesi konusunda dünya örneklerine bakıldığında; yaklaşık 20 ülkede depozito sisteminin uygulandığını ve bilhassa Almanya, Hollanda, Finlandiya, Litvanya, Norveç, Danimarka ve İzlanda örneklerinde yüzde 90’ın üzerinde iade oranıyla çalıştığını; başarılı olan ülkelerin ise sistemin kar maksadı gütmeyecek biçimde ve kapalı döngü halinde uygulandığını görüyoruz. Sistemin temelinde amaç; toplanmış gereçten, kapalı döngü içerisinde tekrar ambalaj üreterek azamî seviyede çevresel müdafaayı ve ekonomik faydayı elde etmektir. Ülkemizde oluşturmaya çalıştıkları sistemde ise vatandaş depozito için bir para ödediğinde sistemde birikmektedir; o biriken para arttıkça kar ya da rant alanı haline gelmektedir. Yani maksat; oluşacak atığı depozito sistemiyle önlemek değil, yıllık yaklaşık 20 milyar TL’lik rantın birilerine nasıl dağıtılacağının hesabıdır. AKP, KÖİ projeleri yani yap-işlet-devret ve beraberinde getirdiği garanti yükümlülüklerle birçok alanda geliştirdiği ‘kârı şirketlere, ziyanını vatandaşlarımıza ve ülkenin yarınlarına yükleyen’ anlayış yelpazesini etraf alanına da yaymak istemektedir. AKP, yalnızca ileri teknoloji yahut yüksek maddi kaynak gerektiren projelerle sonlu tutulması gereken KÖİ modeliyle yatırım prosedürünü olağan iş yapma formülü haline getirmiştir. KÖİ’ler kamunun yürütmesi gereken yatırım projelerinin görünür gelecekteki gelirinin bugünkü hükümeti finanse eden şirketlere tahsisi için birer siyasi araç haline gelmiştir. Benzeri biçimde Etraf Ajansı ismi altında oluşturulmak istenen yapı da ülkenin kaynaklarını muhakkak şirketlere peşkeş çeken kamu özel işbirliği sistemi ile hayata geçirilmeye çalışılmaktadır. Ajans depozito idare operasyonu için kar emeli gütmeyen bir yapı oluşturmalı, içinde etraf konusunda çalışan sivil toplum örgütleri, akademisyenler ve ilgili firmalarının yani özel kesim temsilcileri de yer almalıdır. Yasa ile kurulması itibariyle Kamu Hükmî Şahsı olarak karşımıza çıkan Ajans, getirilen teklifteki faaliyet görme biçimiyle somut halde bir rant paylaşım sistemine dönüşmüştür.”
Etraf Ajansı eliyle turizm alanları işletilecek
Teklif; Türkiye Etraf Ajansı’na, doğal sit alanları, özel etraf muhafaza bölgeleri ve kıyılardaki Hazineye ilişkin yerleri işletme hakkı verilmesini, yani, Etraf Ajansı’nın kıyılardaki Hazineye ilişkin yerlerde mapa ve şamandıra sistemleri, deniz araçlarına atık alım hizmetlerini şahsen ya da işletmeye vermek suretiyle işletebilmesini öngörüyor. CHP’ye nazaran ise, Etraf Ajansıyla turizm alanlarının işletilmesi planlanıyor ve bu ajansın kuruluş hedefiyle çelişiyor. CHP şerhinde, “Kıyılardaki ve denizdeki kirliliği önlemeye yönelik hususlarla birlikte ajansa bu hususta kirlilik bildirimi üzere misyonlar yüklenileceğine, kıyılarda, korunan alanlarda turizm işletmeciliği misyonu verilmektedir. Kelam konusu faaliyetler denizlerimizdeki su kirliliğinin de artmasına neden olacaktır. Teklif, hassasiyetle sürdürülmesi gereken faaliyetin merkez üzerinden taşere edilmesi manasına gelmektedir” diyor. CHP, Etraf Ajansı’nı şu formda eleştiriyor: “Türkiye, AB Etraf Ajansına üyedir, ne var ki, Türkiye Etraf Ajansı için yasa teklifinde öngörülen statü ile vazife ve yetki alanı bakımından AB üyesi olan devletlerdeki gibisi kurumlara nazaran önemli sapmalar bulunmaktadır. Dünyadaki örneklerine uygun olarak, etraf siyaseti alanında strateji belirlemek, geliştirmek, etraf hakkında gerçek ve bağımsız bilgi sunmak, iklim krizi ve başka etraf meseleleriyle ilgili ulusal strateji oluşturmak, bilimsel araştırmalar yapmak, halkı hakikat bilgilendirmek gayesiyle kurulmamıştır. Ajansın, çevreyi sermayeleştirme ve rant alanı haline getirme vazife edindiği görülmektedir.”
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı