Ege yöresinin halk ağzında farklılık gösteren çok fazla kelime bulunuyor. Özellikle de kırsal kesimlerde yaygın bu kelimeler. Bakalım Ege dili ve edebiyatındaki bu kelimeler nelermiş…
1. “Bango”
“Mutfak tezgahı” anlamında kullanılıyor. Yani gerçek bir ismi var mutfağın bu bölümünün. Daha çok İzmir, Manisa, Aydın dolaylarında kullanılır.
2. “Dalgan”
Bildiğimiz ısırgan otunun yerel dildeki kullanımı.
3. “Süleymancık”
Yörede çok sık görülen küçük bir kertenkele türü. Genelde duvarda gezinirler, zararsız olduğu için görüldüğü anda umursanmaz bile. “Sülümancık” şeklinde söyleniyor.
4. “Kel baş”
Karnabaharın köylülerce kullanılan ismi.
5. “Kargı”
Bambuyu andıran bir bitki, yörede çeşitli amaçlarla kullanılıyor; bahçelerin etrafını çit gibi sarmada, tütünlerin dizilmesinde, hatta uçurtma yapımında.
6. “Beşbıyık”
Muşmulanın diğer ismi. Tahmin edeceğiniz gibi beş uzantısından dolayı bu isimle kullanılıyor.
7. “Klorak”
İzmir civarında bir çamaşır suyu markası. Çamaşır suyunun genel adı olarak yer etmiş zamanla.
8. “Fısmak”
Teneke kutu, top gibi bir şeyi sıkarak içindeki havayı boşaltmak anlamında bir eylem.
9. “Podye”
Siyah önlükler bu isimle anılıyordu.
10. “Kayır”
Kum kastediliyor, genelde iri taneli inşaat kumu.
11. “Yakarca”
Ege'de çok fazla bulunan bir sivrisinek çeşidi. Normal sivrisinek gibi vızıltısı da duyulmaz, küçüktür, fark etmesi zordur. Sinsice ve topluca saldırırlar, kaşıntısı sinir bozucudur.
12. “Asfalya”
Pek rastlanmasa da “Adamın asfalyasını attırmayın!” şeklinde kullanılır. Rumca'dan gelir.
13. “Berenarı”
“Öyle böyle değil” anlamında kullanılıyor. Örnek: “Bir kız gördüm, berenarı güzel değil.”
14. “De gide de!”
Şaşırılan bir olay sonucunda kullanılan, “Vay anam vay!” benzeri bir ünlem.
15. “Belen”
Ateşli veya benzeri bir hastalık için kullanılıyor.
16. “Annacında”
“Karşısında” anlamında.
17. “Darı”
Sokaklarda “Süt mısııır” denmez, “Süt darııı” denir.
18. “Ganere”
Ege dışında da kullanıldığı yöreler var. “Doymak bilmeyen köpek” anlamına geliyor.
19. “İrim”
“Dar sokak” anlamında.
20. “Ünlemek”
Seslenmek, çağırmak. Örnek: “Emmingile ünle de gel bakem.”
21. “Gevrek”
Artık bilmeyen kalmadı: Simit
(Kumru ve boyoz kelimelerini de buraya dahil edelim.)
22. “Çiğdem”
Bu konuda başı çeken kelime.
23. “Dinelmek”
“Ayakta durmak” anlamında. Örnek: “Dinelip durma, otur oturduğun yerde!”
24. “Hayat”
Köy evlerinde balkonumsu yere verilen isim. Yaz aylarında yemek burada yenir, çay eşliğinde sohbet burada yapılır.
25. “Hinayetlik”
Yaramazlık yapan çocuklar için kullanılan bir kelime. Örnek: “Hinayetlik yapman bakem!”
26. “Gari”
Ege'yle özdeşleşen bu kelime ise “artık” anlamında. Örnek: “Geliverin gari!”
27. “Yalım''
“Galiba” anlamında. Örnek: “Bizim oğlan gelmicek yalım.”
28. “Enki”
“Şu” sıfatıyla aynı anlamda. Örnek: “Enkini enkirden al enkireye goyve.”
29. “Batırımın”
“Bilebilir miyim hiç” anlamına yakın. Örnek: “Yavrım ben onu sölümesini bilip batırımın.”
