Diyanet İşleri Lideri Erbaş: “Radikalizm, sorgulayan insan istemez”
ANKARA – Diyanet İşleri Lideri Ali Erbaş, “Eleştirel niyet, bilimsel ilerlemenin ve kalkınmanın değerli bir motivasyonudur. Ayrıyeten radikalizmin de tahammül edemediği konulardan biri, sorgulayan insan modelidir. Radikalizm sorgulayan insan istemez. ‘Ben söyleyeyim sen yap’ üslubunda insan ister” dedi.
Diyanet İşleri Lideri Prof. Dr. Erbaş, Hoca Ahmet Yesevi Milletlerarası Türk-Kazak Üniversitesi öğrencilerine ve Türkiye’de tahsil gören Kazakistanlı doktora ve yüksek lisans öğrencilerine verdiği konferansta, “Eleştirel fikir, bilimsel ilerlemenin ve kalkınmanın kıymetli bir motivasyonudur. Ayrıyeten günümüzün en büyük meselelerinden olan radikalizmin de tahammül edemediği konulardan biri, sorgulayan insan modelidir. Radikalizm sorgulayan insan istemez. ‘Ben söyleyeyim sen yap’, şeklinde insan ister. ‘Ben düşüneyim sen düşünme’ bu türlü bir insan tipi ister. Bunlar gitgide örgüt haline gelir. O örgütler, terör örgütü haline bile gelebilir ki zamanımızdaki terör örgütlerinin gelişim süreci bu türlü başlar. ‘Senin yerine ben düşünürüm, sen benim dediğimi yap’ usulü beşerler yetiştirmeye çalışır. Kritik düşünmeden kaçan birey ve toplumlar kendilerini tekrar etme sürecine girerek bir kısır döngüye hapsolurlar” diye konuştu.
Ahmet Yesevi Memleketler arası Türk-Kazak Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı’nda gerçekleştirilen ve birebir vakitte görüntü konferans sistemiyle canlı yayınlanan konferansı üniversitenin Kazakistan’ın Türkistan kentinde bulunan yerleşkesindeki öğrenciler de takip etti.
Üniversitenin mütevelli heyet başkanlığınca “Hasbihal Programları” kapsamında düzenlenen konferansta konuşan Diyanet İşleri Lideri Erbaş, “İslam medeniyeti bir ilim medeniyetidir. Bilgi ve hikmet medeniyetidir. Kur’an-ı Kerim’de, akletme, tefekkür, tedebbür ve tezekkürü vurgulayan pek çok ayeti kerime vardır. Tabiatı araştırmaya, kainatı tefekküre yönelten ve yaratılışa dikkat çeken pek çok ayeti kerime vardır” tabirlerini kullandı.
Lider Erbaş, Kur’an-ı Kerim’de hayatın gayesi, ahiret ve varoluşun hikmeti ile alakalı pek çok ayet-i kerimenin olduğunu belirterek, “İnsanoğlu, kendisi ve cihan ile münasebetini vahyin kılavuzluğunda kurduğunda; ferdi, toplumsal ve global boyuttaki mana krizini ve varoluşsal buhranlarını sekinete, sukunete dönüştürecektir. Gerçekten peygamberlerin mirası üzerine yükselen, vahiy ve hikmete dayalı esaslı bir ilim geleneği oluşturan İslam medeniyeti, bunun en somut göstergesidir” biçiminde konuştu.
Vahyin birinci asrından itibaren büyük bir ilmi inkişaf gerçekleştiren İslam toplumunun 7 asırlık bir vakit zarfında, bilimin bütün alanlarında insanlığın ufkunu aydınlattığını, teorik ve pratik boyutta ilmin öncüsü olduğuna dikkat çeken Lider Erbaş, “Bu meyanda, insanlık tarihinin ilim ve hikmet açısından en görkemli devri olan İslam medeniyetini anlamak epeyce değerlidir. Bu medeniyetin en değerli coğrafyalarından biri de Fergana Vadisi’dir. Fergana Vadisi, tarih boyunca insanlığın ufkunu aydınlatan kaç alimlerin, erenlerin ve gönül mimarlarının yetiştiği, kültürümüzün en bedelli hazinelerine mesken sahipliği yapan ilim, irfan ve hikmet merkezleriyle doludur” değerlendirmesinde bulundu.
“Bilgi güç devşirmek için değil, insanlığın huzuru için kullanılmalı”
Lider Erbaş, Müslümanların ilme bakışını ve katkısını anlatarak, şunları söyledi:
“Müslümanlar, ilmin bizatihi kendisini saygıdeğer kabul ederek kısa müddette din, matematik, tıp, ideoloji, fizik, kimya, astronomi üzere ilmin bütün kollarında büyük bir müktesebat oluşturmuşlardır.
Müslümanlar, ilmi; hayatın içinde ve toplumsal gerçekliklerden koparmadan, çağının problemlerini dikkate alan bir yaklaşımla ele almışlar, bilgiyi güç devşirmek için değil, insanlığın huzuru için kullanmışlardır. Bilgi güç devşirmek için değil, insanlığın huzuru için kullanılmalı, bizim anlayışımız, İslami anlayış budur.
Müslümanlar, ilmi; hiçbir devirde bugünkü manada İslami olan/olmayan halinde tasnif etmemişlerdir. Müslümanlar, büyük bir özgüvenle insanlığın kadim müktesebatıyla yüzleşmekten hiçbir vakit çekinmemişlerdir. Roma’dan istifade etmek gerekiyorsa istifade etmişler. Fas’tan istifade etmesi gerekiyorsa istifade etmişler. Tüm bu havzalardan karşılaşmaktan kaçınmamışlar ve böylelikle öteki kültürlerin meydan okumalarının üstesinden gelip, kadim birikimi vahiy potasında eriterek içselleştirmişlerdir. Müslüman alimlere baktığınız vakit bunu görebilirsiniz. Bu bizim için çok kıymetli bir örneklik teşkil etmiştir.”
“Din ismine aklı öteleyenler de, akılcılık ismine inancı öteleyenler de hakikate tıpkı halde ziyan vermişlerdir”
18. yüzyıldan itibaren, batı merkezli bir yaklaşımla, bilhassa bilgi alanında Yaratıcıyı ve aşkın boyutu öteleyen kesimci bir yönelimin öne çıktığının altını çizen Lider Erbaş, “Bugün, global olarak yaşanan birçok sorun ve krizin temelinde, işte Batı merkezli gelişen bu bilim anlayışının beşere, kainata ve hayata bakışındaki bencillik ve insanın Allah’la alakası bağlamında oluşturduğu marazi ve paradoksal yaklaşım vardır. Bilhassa, Allah, varlık, alem ve bilgi ortasındaki vazgeçilemez bağ kopartılınca insanlık derin bir mana ve vahim bir ahlak krizine düçar olmuştur. Kelam konusu bütünlük dağılınca akıl-vahiy, din-bilim ortasındaki istikrar de bozulmuştur. Din ismine aklı öteleyenler de, akılcılık ismine inancı öteleyenler de hakikate tıpkı halde ziyan vermişlerdir” diye konuştu.
Lider Erbaş, İslam ilim geleneğinde vahiy ve akıl, karar ve hikmet, ahlak ve irfanın birbirinden ayrılmadığını, bu durumun yaratılışın bütünlüğü ve tevhidin gereği olarak görüldüğünü kaydetti.
“Bilimsel, teknik ve toplumsal alanda yaşanan gelişmelerin, insanlığı neden daha hoş bir hayata taşımadığı sorusu hayli önemli”
Son iki asra yakından bakıldığında, bilim, bilgi ve ideolojinin epeyce öne çıkmasına karşın kişisel ve toplumsal manada, tarihin en büyük krizlerinin yaşandığının görüleceğine işaret eden Lider Erbaş, “Bilimsel, teknik ve toplumsal alanda yaşanan gelişmelerin, insanlığı neden daha hoş bir hayata taşımadığı sorusu epeyce değerli ve üzerinde düşünmeye paha bir konudur. İlim, bilgi bu kadar gelişiyor. Fezaya, uzaya gidiliyor. İnternet dünyasında, bilgisayar dünyasında yaşıyoruz ancak 100 sene, 200 sene öncesine nazaran beşerler daha memnun değil.” formunda konuştu.
Günümüzde bilgiye ulaşmanın kolay, gerçek bilgiye ulaşmanın da bir o kadar güç olduğunun altını çizen Lider Erbaş, “İçinde yaşadığımız bilgi çağında bilgiye ulaşmak epey kolaylaşmakla bir arada, hakikat bilgiye ulaşmak alabildiğine zorlaşmaktadır. Yanlış adete doğruyu örtüyor, kapatıyor. Yanlış, hakikat bilginin önüne geçiyor. Enformasyon çağında bilginin ve hakikatin alabildiğine manipülasyona maruz kaldığına şahit oluyoruz” sözlerini kullandı.
“Her millet fakat kendi medeniyet kıymetleri ile yükselebilir”
“Her millet fakat kendi medeniyet bedelleri ile yükselebilir.” diyen Lider Erbaş, şöyle devam etti:
“Elbette insanlığın üniversal bedellerini sahiplenme ve insanlığın ortak birikiminden istifade etmek kıymetlidir. Diğerlerinin ulaştığı sonuç ve bu sonuca götüren metottan istifade etme ve öğrenme ameliyesi de değerlidir. Lakin salt taklitçi bir anlayışla ilerlemek asla mümkün değildir. Her birey yahut toplum kendisine özgün ve kendi kimliğini yansıtan bir yol izlemelidir. Bu göz arkası edildiğinde insanı bekleyen en büyük tuzak kendisine yabancılaşmasıdır. Kendi köklerinden ve özgün bedellerinden uzak kalan insan, etrafının onu tanımlamasının esiri olacak ve o etrafın bir objesi haline gelecektir. Geçmişimizde bunun acılarını çok yaşadık.”
“Bilginin ahlakla irtibatı yok sayılamayacağı üzere, sorumluluk ile bağlantısı de görmezden gelinemez”
Lider Erbaş, eğitim sürecinin en temel ögelerinden olan “bilgi”nin tek başına bir mana söz etmediğini lisana getirerek, “Asıl kıymetli olan bilginin insan zihni ve kalbiyle buluşunca nasıl bir davranışa yol açtığıdır. Onun için Peygamber Efendimiz, ya Rabbi, senden yararlı ilim istiyorum. ya Rabbi, yararsız ilimden sana sığınıyorum” diyor. Şayet bilgi, ilim insanı berbatlığa yönlendiriyorsa oradan uzak durmak lazım. Bilgi sorumluluktur. Bilginin ahlakla irtibatı yok sayılamayacağı üzere, sorumluluk ile münasebeti de görmezden gelinemez” formunda konuştu.
“Radikalizm sorgulayan insan istemez”
Yaşanılan çağı yanlışsız anlayabilmek için hakikat okumalar yapmanın gerekliliğine vurgu yapan Lider Erbaş, şunları söyledi:
“Özellikle eleştirel fikir, bilimsel ilerlemenin ve kalkınmanın değerli bir motivasyonudur. Ayrıyeten günümüzün en büyük meselelerinden olan radikalizmin de tahammül edemediği konulardan biri, sorgulayan insan modelidir. Radikalizm sorgulayan insan istemez. ‘Ben söyleyeyim sen yap’, stilinde insan ister. ‘Ben düşüneyim sen düşünme’ bu türlü bir insan tipi ister. Bunlar gitgide örgüt haline gelir. O örgütler, terör örgütü haline bile gelebilir ki zamanımızdaki terör örgütlerinin gelişim süreci bu türlü başlar. ‘Senin yerine ben düşünürüm, sen benim dediğimi yap’ biçimi beşerler yetiştirmeye çalışır. Kritik düşünmeden kaçan birey ve toplumlar kendilerini tekrar etme sürecine girerek bir kısır döngüye hapsolurlar.”
Lider Erbaş, tefekkür edebilmenin, insanın yanlış üzerine kalmamasının sigortası olduğunu söz ederek, “Kur’an’ın bizleri akletme istikametindeki teşvikinin gayelerinden biri; akletmenin, yani ilmi ve fikri araştırmalarla, Kur’an ve kainat ayetlerinin kanıt teşkil ettiği bir imana yönlendirmektir. Buna biz tahkiki iman diyoruz” değerlendirmesinde bulundu.
“Müslümanlar, herkesin insanca bir hayat yaşama hakkını savunmayı, inançlarının gereği bir sorumluluk olarak görmektedirler”
Kur’an-ı Kerim’de dünyada huzur ve barışın en büyük teminatı olarak adaleti, temel hak ve hürriyetlerin dokunulmazlığını, etraf ve toplumla ilgilerde şefkat ve merhameti emredildiğini hatırlatarak, şöyle konuştu:
“Bu unsurları rehber edinen Müslümanlar, dünyadaki herkesin onurlu, özgür ve insanca bir hayat yaşama hakkını savunmayı ve bu uğurda çalışmayı, inançlarının gereği bir sorumluluk olarak görmektedirler. Münasebetiyle bizlere düşen öncelikli vazife ve sorumluluk, İslam’ın hak ve adalet anlayışını, Hazreti Peygamberin çağlar üstü örnekliğini ve üstün ahlaki vasıflarını insanlık ailesinin her bir ferdine hoş bir lisanla, hikmetli bir üslupla sunmak için var gücümüzle çalışmaktır. Bilişim çağının araçlarını hakikat formda kullanarak hakikate kasteden global projelerle daima bir arada uğraş etmektir. Böylelikle şanlı dinimiz İslam’ı en uygun biçimde temsil edip anlatmak ve bu konudaki yanlış ilgi ve algıları sahih bilgiyi kuşanarak bertaraf etmek, Kur’an ve sünnetin rehberliğinde yeryüzünde tekrar ma’rufun teminatı olmaktır. Tıpkı formda, İslam terslerinin ve istismarcı yapıların, inanç ve medeniyet kıymetleri konusunda bilgisiz gençleri kandırdığı gerçeğinden hareketle; İslam’ın unsur ve kıymetlerinin gençlere ve tüm insanlığa en hoş biçimde, hakikat bir yol ve uygun bir üslup ile ulaştırılması için var gücümüzle uğraş edeceğiz.”
“Müslümanlar herkesin temel hak ve özgürlüklerini dokunulmaz kabul etmişlerdir”
Müslümanların tarih boyunca bulundukları coğrafyalarda hukukun ve adaletin teminatı olduklarına dikkat çeken Lider Erbaş, “Din, lisan, ırk, renk ayrımı yapmaksızın herkesin temel hak ve özgürlüklerini dokunulmaz kabul etmişlerdir. Bir ortada yaşama kültürünün, yaratana itaat ve yaratılana merhamet ahlakının en hoş örneklerini sunmuşlardır. Temelinde bugün insanlığın en büyük sorunu bu ahlak ve hukuku ihmal etmesi, hatta kaybetmesidir” diye konuştu.
Lider Erbaş, yaşanan savaşların, kaosların, ferdi ve global krizlerin temelinde insanın kendine yabancılaşması, yaratılış gayesini unutması ve Rabbine kayıtsız kalması olduğunu kaydetti.
Daha hoş bir hayat ve dünyanın inşası için gençlerin hayalleri, çalışmaları ve çabalarının hayli değerli olduğuna vurgu yapan Lider Erbaş, “Nitekim Peygamber Efendimiz Mekke’de bir cahiliye toplumundan dünyanın en hoş devrini inşa ederken bunu kendisine inanan bir avuç genç Müslüman ile birlikte yapmıştır. Biliyorsunuz Mekke’de, İslam’ın güç yıllarında Peygamber efendimize inanıp takviye olan, insanlığın güzelliği için gayret eden sahabenin büyük çoğunluğu sizler üzere gençlerden oluşuyor” hatırlatmasında bulundu.
Lider Erbaş, kelamlarını şu tavsiyelerle tamamladı:
“Bütün imkanlarınızla bildiğiniz ve yaşadığınız hoşlukların hayata taşınması için çaba edin. Uygunlukların çoğalması ve kötülüklerin azalması için elinizden geleni ve üzerinize düşeni en düzgün halde yapın. Yararlı çalışmalara katılın ve uygun işlere takviye olun. Bu his ve niyetlerle sözlerime son verirken hepinize eğitim hayatınızda muvaffakiyetler diliyorum. Allah sizleri kaç hoş ve iyi işler yapmaya muvaffak kılsın. Allah yar ve yardımcınız olsun.”
Konferansa, Ahmet Yesevi Memleketler arası Türk-Kazak Üniversitesi Mütevelli Heyet Lideri Prof. Dr. Muhittin Şimşek ve akademisyenler de katıldı.
