Tiyatro ayrı ve çok da önemli bir sanat dalı olmakla beraber, sahneye konmadan önce elde olan tek şey “metin”dir ve bu bağlamda tiyatro aynı zamanda bir edebiyat türüdür.
Başta William Shakespeare olmak üzere dünyanın en önemli yazarlarından bazıları başarılarını ve ünlerini de “oyun yazarı” olarak elde etmişlerdir. Kimi büyük yazarlar da romancı ve şâir kimliklerinin yanına oyun yazarı kimliğini de ekleyerek bu türde de yapıtlar vermişlerdir.
Galerimizde siz değerli Onedio okurları için tiyatro türünün başarılı eserlerini derledik. İyi okumalar diliyorum. Kitabınız bol, Dünya Tiyatrolar Günü'nüz de kutlu olsun!
1. “Hamlet”, William Shakespeare.
“Olmak ya da olmamak…işte bütün mesele bu…”
Belki de tüm tiyatro edebiyatının en meşhur monoloğu olan bu sözler, Hamlet'i sadece tiyatro edebiyatının değil, genel anlamda dünya edebiyatının en büyük yapıtlarından biri olarak ölümsüz kılmaya yetiyor.
2. “Kral Oidipus”, Sophokles.
Sophokles'in başyapıtı, dünya edebiyatının en önemli eserlerinden biri olan “Kral Oidipus”, aynı zamanda Freud'un “Oidipus Kompleksi” kavramını geliştirmesine de ilham veren yapıttır.
Baba katilliğinin işlendiği oyunda, Kral Oidipus, Apollan tarafından lanetlenmiştir. Onun yazgısında babasını öldürüp annesiyle evlenmek vardır…
3. “Faust”, Johann Wolfgang von Goethe.
bookishardour.files.wordpress.com
Alman edebiyatının klasikleşmiş ismi Goethe'nin ölümsüz eseri Faust, kaynağını halk hikâyeleri ve efsanelerden alır -ki Goethe'den öncede çeşitli şekillerde yorumlanmıştır-.
Faust, Goethe'nin neredeyse tüm yaşamı boyunca yazarak tamamladığı bir yapıttır. Urfaust adıyla 18 yaşında başladığı oyunu, 1806'da Faust I ve 1832'de Faust II adıyla iki büyük bölüm halinde yazarak, 83 yaşında ölümünden kısa bir süre önce bitirebilmiştir.
Faust, modernitenin trajedisini haber veren ilk büyük yapıt olarak kabul edilir.
4. “Üç Kuruşluk Opera”, Bertolt Brecht.
“Üç Kuruşluk Opera” Batı tiyatro tarihini kökten değiştiren Alman tiyatro yazarı Bertolt Brecht'in yazdığı ve en başarılı eserlerinden biri kabul edilen müzikal tiyatro oyunudur.
18. yüzyıl İngiliz Balad operası Dilenciler Operası'nın bir uyarlamasıdır. Kapitalist bir dünyaya Marksist bir eleştiri getiren oyun ilk kez 1928 yılında Berlin'de sahnelendi.
5. “Macbeth”, William Shakespeare.
Macbeth, Shakespeare'in dört büyük tragedyasının sonuncusu ve kötülük üstüne yazdığı en derin ve en olgun yapıtıdır.
Macbeth'teki kendine özgü kötülük, Ortaçağ'ın yarı karanlık, ilkel atmosferinde kanlı bir saltanatın şiirsel öyküsüne doğru gelişir. Bir isyanı bastırmış olan Macbeth, tahta en yakın kişidir. Kral olabilir, öyleyse olmalıdır. Önce kralı, sonra cinayetin tanıklarını öldürür; ardından ise kuşkulananları ortadan kaldırır…
6. “Godot'yu Beklerken”, Samuel Beckett
“Godot'yu Beklerken” bir İngiliz olmasına karşın Fransa'da yaşayıp, Fransızca yazan Samuel Beckett tarafından, 1948 yılında yazıldı ve 1953'te Paris'de sahneye kondu. Zamanla ülke çapında bir ün kazandı. 1954 yılında Beckett tarafından bazı değişikliklerle İngilizceye çevrildi ve başka ülkelerde de sahnelenmeye başladı.
Avangard olarak nitelenmesine karşın hızla klasikleşti. Yapıt modern edebiyatın en önemli metinlerinden biri olarak kabul edilmektedir.
7. “Othello”, William Shakespeare.
İtalyan yazar Cinthio'nun “Berberî Kaptan” isimli eserinden esinlenilerek, 1600'lü yılların başında William Shakespeare tarafından yazılan bir tragedyadır.
Eserin konusu dört önemli karakterin, yani Othello, Desdemona, Iago ve Cassio'nun etrafında dönmektedir. Eser, ırkçılık, aşk, kıskançlık, ihanet, ahlâk gibi temalar içermektedir.
Oyunun baş kahramanı Othello'dan adını alan eserin birçok film, opera ve düzyazı uyarlaması da yapılmıştır.
8. “Antigone”, Sophokles.
Sophokles'in en büyük oyunlarından biri olan “Antigone”, haksızlıklara, adaletsizliklere isyan etmenin trajedisidir.
Antigone, iki kardeşi de ölünce, kral olan dayıları Kreon'un kardeşinin cesedinin gömülmesine izin vermemesi üzerine, yasağı çiğneyerek, gizlice kardeşinin cesedini gömer. Bunun üzerine Kreon da Antigone'yi cezalandırır.
Oyun yüzlerce yıl öncesinde yazılmış olmasına karşın, içerdiği görüş ve duygular bakımından güncelliğini korumakta günümüzde de sık sık sahnelenmeye devam etmektedir.
9. “Kral Lear”, William Shakespeare.
“Kral Lear”, Shakespeare'in ve dünya tiyatro tarihinin önemli oyunlarından biridir. Tarihsel bağlamıyla, trajik olaylarıyla birçok yapıta esin kaynağı olmuştur.
10. “Vanya Dayı”, Anton Çehov.
Rus edebiyatının başlıca yazarlarından olan ve öykü ve oyun alanında eser veren Anton Çehov'un 1889 yılında yazdığı “Orman Cini” adlı oyunu daha sonra amaçtan yoksun hayatların işlendiği “Vanya Dayı”ya dönüştü.
Bir çiftlikte toplanmış ve her biri kendi mutsuzluğuna gömülmüştür. Karakterler, adalet içinde, can sıkıntısı ve pişmanlıkla boğuşmaktadır.
Yapıtta belirgin bir kahraman olmadığı gibi, olaylar da bir neticeye varmamaktadır.
11. “Müfettiş”, Nikolay Vasilyeviç Gogol.
Rus edebiyatının dehalarından Gogol'un ilk defa 1836'da yayımlanıp sahnelenen oyunu, Çarlık Rusyası'ndaki yozlaşmış bürokrasiyi eleştiren bir komedidir. Oyunun konusunu Gogol'a büyük Rus şâir Alexander Puşkin önermiştir.
12. “Romeo ve Juliet” William Shakespeare.
W. Shakespeare'in gençlik döneminde yazdığı oyunlardan biri olan “Romeo ve Juliet”, yazarın en başarılı eserleri arasında kabul edilir. 1591-1595 yılları arasında yazıldığı düşünülen oyun, kaynağını Arthur Brooke'un 1563 yılında kaleme aldığı “The Trajical History of Romeus and Juliet” adlı İtalyan öyküden alır.
Düşman iki ailenin çocukları birbirlerine âşık olur ve bu aşk beraberinde hazin bir son getirir.
Aşıkların kullandıkları şiirsel dil, kaynağını mitolojiden alan benzetmeler, dilin olanaklarından ustaca yararlanılarak yapılan söz oyunları, yapıtı hem unutulmaz bir tiyatro oyunu hem de aşk öyküsü olarak hafızalara kazımıştır.
13. “Kibarlık Budalası”, Moliére.
Komedi türünün klasikleşmiş ustası Moliére “Kibarlık Budalası” adlı yapıtında, kendini beğenmişlik, görgüsüzlük, sınıflar arası çatışmalar vs. gibi olgu ve duyguları işliyor.
17. yüzyılda geçen oyunda hem yükselen burjuvazi hem de aristokrasi hicvedilmektedir. Klasik hâle gelmiş, evrensel bir komedi…
14. “Cesaret Ana ve Çocukları”, Bertolt Brecht.
Bertolt Brecht tarafından 1939'da yazılmış bir oyun olan “Cesaret Ana ve Çocukları”, Brecht'in ölümünden sonra sinemaya da uyarlanmıştır.
“Cesaret Ana ve Çocukları” hem Brecht'in hem de tiyatro tarihinin en iyi oyunlarından biri olarak kabul edilmektedir. Ayrıca gelmiş geçmiş en iyi savaş karşıtı oyunlardan biri olarak da gösterilmektedir.
15. “Lysistrata”, Aristophanes.
Antik Yunan'dan günümüze, politik hicvin ustası Aristophanes'in binlerce yıl sonra bile yaşadığı toplumsal koşullar ve tarihi şartlar içinde kaleme aldığı taşlamalar, güncelliğini ve evrenselliğini korumayı başarmaktadır.
16. “Hayaletler”, Henrik Ibsen.
“Hayaletler”, Norveçli büyük yazar Ibsen'in, yaşadığı dönemde ülkesindeki yasak konuları cesaretle deşmesi yüzünden çok sert tepkilerle karşılaştığı ve eserinin sansüre uğradığı bir burjuva tragedyasıdır.
Oyun, burjuva yaşamının dışarıdan görünüşünü ustalıkla kazıyarak, geçmişte yapılmış çirkinlikleri, ahlaksızlıkları ve söylenmiş yalanları ortaya çıkarır. İnsanların bir meta gibi alınıp satıldığı bu düzende sevgiye, hoşgörüye, özgürlüğe yer yoktur…
17. “Gergedanlar”, Eugène Ionesco.
a400.idata.over-blog.com
20. yüzyıl tiyatro edebiyatının önde gelen yazarlarından olan Ionesco, “Gergedanlar” isimli yapıtında, bir kentte yaşayan insanların gergedanlaşmasını anlatır. Bu durumda olmayan oyunun kahramanı Berenger ve sevgilisidir. Ancak bir süre sonra kahramanın sevgilisi de gergedanlaşır…
Oyunda gergedan metaforu üzerinden, insanların tek tipleşmesi ve insanî niteliklerini yitirmesi eleştirilmektedir.
18. “Vişne Bahçesi”, Anton Çehov.
Madam Ranevskaya, yurdundan ayrı geçirdiği beş senenin ardından kızıyla birlikte evine, ülkesine geri döner. Ama bu geri dönüş savurganlıklarıyla servetlerini son kuruşuna dek tüketen, borçlandıkça borçlanan ailenin sonunun başlangıcıdır.
Çalışanlarının paralarını bile ödeyemezken sazlı sözlü eğlencelerden geri kalmazlar; borçlandıkça harcarlar, harcadıkça borçlanırlar. Bir tek vişne bahçesi kalır ellerinde ama onu bile koruyamazlar…
“Vişne Bahçesi”, büyük Rus yazarın en meşhur yapıtlarından biri.
19. “Sezuan'ın İyi İnsanı”, Bertolt Brecht.
1939-1941 yılları arasında, ABD'de yaşarken yazmış ve 1943 yılında tamamlamıştır. Sezuan ilk olarak 1943'te sahnelenmiştir. Bu oyun da, yazarın diğer oyunları gibi, epik tiyatro tarzındadır.
20. “Bir Yaz Gecesi Rüyası”, William Shakespeare.
“Bir Yaz Gecesi Rüyası”, William Shakespeare'in 1600'lerin başında basıldığı kabul edilen romantik komedyasıdır. Oyun, evlilik ve aşk ilişkilerini konu almakla beraber bu kurumlara ironik bir biçimde yaklaşmaktadır. Konu, Atina'da bir düğün çevresinde geçmektedir. Oyun içerisinde farklı sınıflardan, farklı türlerden, hem aşklara hem de ilişkilere yer verilmektedir.
21. “Satıcının Ölümü”, Arthur Miller.
Miller'ın, Pulitzer Ödülü kazanmış, başyapıtı olarak kabul edilen “Satıcının Ölümü” adlı oyunu, başarılı olmadan insana yaşama hakkı tanımayan Amerika Birleşik Devletleri'ndeki acımasız kapitalist düzenin güçlü bir eleştirisidir.
Oyun, ülkedeki bu yarışma düzeninde yarışmaya ayak uyduramayan, yanılsamalar içinde kendini aldatan yaşlı bir satıcının, düzenin insani olmayan, kaskatı sert koşulları ve toplumun sahte değerleri karşısında, ailesi için kendini kurban edişinin, trajik öyküsünü anlatır.
22. “Venedik Taciri”, William Shakespeare.
“Venedik Taciri”, William Shakespeare tarafından yazılan genel olarak komedi olarak değerlendirilmekle birlikte, eserdeki trajikomik öğelerden dolayı, trajikomik olarak da değerlendirilebilecek yapıtıdır.
23. “Dr. Faustus”, Christopher Marlowe.
“Faust” hikâyesinin bir tiyatro yapıtı olarak en eski ve en başarılı uyarlamalarından biri Shakespeare'nin öncülü Christopher Marlowe tarafından gerçekleştirilmişti.
Marlowe'nin “Faust” yorumunda Dr. Faustus, şeytana yenilen bir karakter olarak ele alınmıştır.
24. “Tartuffe”, Moliére.
Yüksek burjuvaziye mensup Organ, kendini dinsel inancının kuvvetine hayran olduğu Tartuffe'ün boyunduruğu altına bırakır. Ancak, Tartuffe koruyucusunun servetine göz dikmiş bir ikiyüzlüden başka bir şey değildir…
Moliére'den dini kullanan insanların iç yüzünü gösteren evrensel bir komedi daha…
25. “Caligula”, Albert Camus.
Nobel Edebiyat Ödülü sahibi felsefeci ve edebiyatçı Albert Camus'nün 1944 yılında son şeklini verdiği “Caligula”da, sevdiği kadının ölümünün ardından mutluluğu, özgürlüğü, gücü ve ahlâki değerleri sorgulamaya başlayan genç yaştaki Roma İmparatoru Caligula'nın sınırsız güç uğruna hiçbir yasayı ve ahlâki değeri tanımayarak hem Roma halkını hem de kendini yıkıma götürmesi anlatılmaktadır.
26. “Cyrano de Bergerac”, Edmond Rostand.
“Cyrano de Bergerac”, 17. yy'da yaşamış Parisli şâir, oyun yazarı ve silahşör Savinien Cyrano de Bergerac'ın gerçek hayat öyküsünden esinlenilerek Fransız şair ve oyun yazarı Edmond Rostand tarafından yazılmış tiyatro edebiyatının ünlü eserlerindendir.
27. “Kuşlar”, Aristophanes.
Oyunun oynandığı dönemde Atina'da çokça para harcanarak yeni bir donanma inşa edilmiş ve Sicilya Seferi’ne çıkılmıştır. Ancak sefer öncesinde şehirdeki Tanrı heykellerinin tahrip edilmesi batıl inançları artırır ve uğursuzluk olarak anılan bu olaydan sonra Atina’da insan avı başlar. Birçok düşünür olaya karıştığı düşüncesiyle işkence görür ve öldürülür.
Tüm bu gelişmelerden dolayı, Platon'un “Devlet”i de olmak üzere ideal devlet ve toplumun nasıl olması gerektiğini araştıran eserler verilir.
Aristophanes de komedya türünün çerçevesi içinde kalarak bir ütopya anlatmıştır “Kuşlar” isimli oyununda.
28. “Kızgın Damdaki Kedi”, Tennessee Williams.
Thomas Lanier “Tennessee” Williams'ın Pulitzer ile Tiyatro Eleştirmenleri Birliği Ödüllerini almış olan “Kızgın Damdaki Kedi”, büyük arazi sahibi, zengin bir Amerikan ailesi içindeki gizlenmiş, saklı kalmış birtakım gerçeklerin ortaya dökülmesiyle yaşanan çatışmaların anlatıldığı psikolojik-gerçekçi bir oyundur.
Yazar, insanların gerçeklerden kaçarak, yalanlarla aldatmacalarla kurdukları bir dünyadan kurtulmaları için tek çıkar yolun, kararlılık ve sevgi ile gerçekleri olduğu gibi kabul etmeleri olduğunu vurgular.
29. “Andromaque”, Jean Baptiste Racine.
Fransız edebiyatının önde gelen şâirlerinden ve trajedi yazarlarından olan Racine'nin konusunu mitolojiden ve Truva Savaşı'ndan alan meşhur yapıtıdır.
30. “Kurbağalar”, Aristophanes.
Oyun Aristofanes’in gelenekçi bakış açısının bir örneği olarak görülür. Euripides’in ölümünden bir yıl sonra yazılmıştır ve ülkede tragedya şairi kalmayınca Dionysos’un Hades’e gidip Euripides’i geri getirmek istemesini konu alır.
Not: Tüm listeler gibi bu liste de maalesef öznel, kusurlu ve eksik. Ayrıca listeye yerli oyunları dâhil etmedim. Bu başka bir derlemenin konusu olacak. Sizin de yorum ve önerilerinizle listeyi güncelleyebiliriz ileride. Bu sebeple yorumlarınızı ihmal etmeyin lütfen!