MERSİN (AA) – İtalya‘dan 1968 yılında geldiği Türkiye‘de birçok arkeolojik hafriyata katılan, Mersin‘deki Yumuktepe Höyüğü’nde de 28 yıldır hafriyat başkanlığı yapan 76 yaşındaki Prof. Dr. Isabella Caneva, ömrünün yarım asırlık kısmını, Anadolu’nun gizemli tarihi bedellerini ortaya çıkarmak için geçirdi.
İtalya’nın Lecce Üniversitesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Caneva, evliliğinin akabinde 53 yıl evvel turist olarak Türkiye’ye geldi. Anadolu coğrafyasının tarihine ve tabiatına ilgi duyan Caneva, ülkeyi keşfetmeye karar verdikten sonra Malatya’daki Arslantepe Höyüğü’ndeki arkeolojik hafriyatlarda misyon almaya başladı. Höyükte uzun yıllar çalışan İtalyan arkeolog, buranın akabinde Neolitik Devir’in izlerini taşıyan Diyarbakır’daki Çayönü Höyüğü’ndeki çalışmalara da katıldı.
Caneva, yurt genelindeki birçok ören yerindeki hafriyatlarda yer aldıktan sonra bir sempozyumda tanıştığı meslektaşı Prof. Dr. Veli Sevin’in daveti üzerine 1993 yılında geldiği Mersin’deki Yumuktepe Höyüğü’nden bir daha kopamadı.
Milattan evvel 7 binli yıllara uzanan geçmişiyle Anadolu’nun en eski yerleşim yerlerinden biri olarak öne çıkan, çok sayıda uygarlığın izlerini taşıdığı için de “Medeniyetler Beşiği” olarak da anılan höyüğün hafriyat başkanlığını üstlenen Caneva, buradaki arkeolojik çalışmaları tam 28 yıldır sürdürüyor.
“Çapayı elimize alıp birinci sefer vurduğumuzda çok heyecanlandım”
Caneva, AA muhabirine, üniversite öğrenciliği yıllarında öyküsünü ve tarihi okuduğu Yumuktepe’de çalışmanın hayalini kurduğunu belirterek, “Yumuktepe’ye birinci geldiğimde çok heyecanlandım. Burası, yerleşim yeri olan çok meşhur bir sit alanı. Üniversitede okumuştum. Buraya geldiğimizde, elimize çapayı alıp birinci sefer vurduğumuzda çok heyecanlandım. Hayatımdaki çok kıymetli ve hoş bir andı benim için.” dedi.
Mersin’in geçmişte daha yeşil bir kent olduğunu söyleyen Caneva, “Mersin’e birinci geldiğimde 2 katlı küçük meskenler vardı. Sokaklarda limon ve portakal ağaçları, bahçeler vardı. Kent çok yeşildi. Artık çok yeşil kalmadı, küçük meskenlerin yerini apartmanlar aldı. Olağan ki çağdaş bir kent bu türlü oluyor, anlıyorum fakat evvelden daha hoştu.” sözünü kullandı.
Caneva, ömrünün kıymetli bir kısmını Yumuktepe’de geçirdiğini anlatarak, “Burada çok arkadaşım oldu. Bir aile üzere olduk. Ben ve çalışanlar yaşlandı. Birinci vakitlerin personellerinin, oğullarıyla, kızlarıyla, tahminen de torunlarıyla çalışıyoruz.” diye konuştu.
Höyüğün 9 bin yıllık tarihinde çok sayıda uygarlığı ağırladığını, Neolitik, Kalkolitik, Tunç ve Bizans devirlerinden izler taşıdığını aktaran Caneva, şunları kaydetti:
“Yeni kuşakta arkeologlar genelde eserler çıkarmaya çalışır. Natürel ki tüm eserler bizler için değerli. Lakin bizler üzere eski arkeologlar için daha değerli olan şey toplumun nasıl organize edildiğini ve dominant aileler ile halk ortasındaki ilgiyi çözmek. Biz burada daha çok konutlara bakıyoruz. Meskenler, iktisat nasıldı, tarım hangi türlü yapılıyordu, hangi tıp çanak, çömlek kullanıldı, kaç tabak, kase, tencere vardı bunlara bakıyoruz. Burada en alttaki Neolitik, Kalkolitik ve Tunç periyotları var. Doruğun doruğunda ise Bizans devrinin kalıntılarında çalışıyoruz. Höyüğün en değerli özelliği, çok uzun mühlet yerleşim yeri olarak kullanılması. Burada yerleşim Milattan Evvel 7 bin yılında, yani Neolitik Devir’de başladı. Kesintisiz formda de 14. yüzyıla kadar devam etti. Bu, birçok medeniyetin izlerinin burada olduğunu gösteriyor.”
“Türkiye’yi daima iş için gezdim artık turist olarak gezmek istiyorum”
Prof. Dr. Caneva, höyükteki hafriyat sürecinde çıkan bilimsel yayınların yanı sıra kendi öyküsünü de yazmak istediğini lisana getirerek, “Her devir için bir kitap daha çıkacak. Sonrasında diğer bir kitap hazırlamak istiyorum. Bu kitapta öykümü, hafriyatın nasıl geçtiğini, personellerle konuşmalarımı, tartışmalarımızı yazacağım. Burada herkes bir şey söyledi, birisi, ‘Benim köyümde de kerpiç meskenler böyleydi.’ sıkıntısı. Bu kitap bilimsel değil bir hayat arkeolojisi olacak.” dedi.
Hafriyat başkanlığından bu dönem emekli olmayı planladığını anlatan Caneva, gelecek yıllardaki planlarını şöyle anlattı:
“Bu yıl benim başkanlığımdaki son hafriyat olacak. Artık özgür olacağım, Türkiye’yi gezeceğim. Türkiye’yi daima iş için gezdim artık turist olarak gezmek istiyorum lakin burayı da bırakmayacağım. Hafriyatın bir grup üyesi olarak birkaç yıl daha geleceğim. Sonrasında diğerlerine, gençlere bırakmak lazım. Şimdiye kadar nerede iş varsa orayı bildim. Doğu Anadolu’yu, Karadeniz’i hiç bilmiyorum. Batıdaki turistik yerlere gitmedim. Oralara gitmek, biraz yaşamak, Türkiye’de yaşamak istiyorum. Mesela İstanbul çok tarihi bir yer. Türkiye, eski Anadolu, Osmanlı ve evvelki periyotların hepsi İstanbul’da görülebiliyor. Çok hoş bir yer.”
Caneva, en büyük hayallerinden birinin Yumuktepe’nin “arkeopark” olarak hizmete açılması olduğunu vurgulayarak, “Yumuktepe’nin arkeopark olması için proje hazırlandı, onaylandı, hayata da geçecek. Alışılmış ki benim gelmem, yardım etmem lazım. Memnuniyetle de yapacağım. Bu çok hoş bir şey. Burada uzun yıllar hafriyat yaptık ancak kimse bilmiyor, biz biliyoruz. Kitap çıkıyor lakin kim okuyor? Ancak arkeopark olacağı vakit turistler, arkadaşlarımız, hocalar gelecek. Çok hoş bir şey olacak ve tam istediğim şey gerçekleşecek.” değerlendirmesinde bulundu.