Tunceli’deki hafriyatlarda bulunan ve Kalkolitik Çağ’ın sonu ile Tunç Çağı’nın başları olarak tarihlendirilen iki “kutsal ocak“, kentteki müzenin ziyaretçilerinin ilgisini çekiyor.
Çemişgezek’teki Pulur Sakyol Höyüğü’nde 1968 ve 1974 yıllarında yapılan Keban Baraj Gölü kurtarma hafriyatında gün ışığına kavuşturulan ve uzun yıllar Elazığ Müzesinde sergilenen tarihi eserler, geçen yıl resmi açılışı yapılan Tunceli Müzesine taşındı.
Turizm açısından büyük kıymete sahip olan 4 blok ve 5 bin 800 metrekare kapalı alandan oluşan müze, yazılı ve görsel alanların yanı sıra “Alevilik”, “arkeoloji”, “kütüphane” ve “etnografya” kısımlarıyla ziyaretçilerini tarihi bir yolcuğa çıkarıyor.
Yöreye ilişkin inanç ritüellerinin bal mumu heykeller kullanılarak sergilendiği müzede, kentin en eski tarihî buluntularından taş aletler, pişmiş topraktan çömlekler ve çeşitli madenlerden yapılmış eserler dikkati çekiyor.
Sikke ve madeni paralar ile mahallî kültürü yansıtan koç başlı ve taş mezarların bulunduğu müzede, bölgenin yaklaşık 5 bin yıl evvelki inanç kültürü ile aile kavramının tarihteki ehemmiyetini yansıtan iki kutsal ocak da ziyaretçilerden ilgi görüyor.
Tarihî süreçte değişmeyen ocak-aile alakasını gösteriyor
Hafriyatlar sırasında özel tapınma alanından çıkarılması ve kilden yapılan ocaklar üzerinde anne, baba ve çocuklardan oluşan 5 kişilik bir aile temasının betimlenmesi nedeniyle “kutsal” olarak isimlendirilen bu ocaklar, ocak-aile alakasını, tarihî süreç içerisinde bu alakanın değişmeden bugünlere kadar geldiğini somut halde ortaya koyuyor.
Kenan Öncel, AA muhabirine, müdürü olduğu Tunceli Müzesinin Türkiye’nin en yeni müzelerinden biri olduğunu söyledi.
Müzenin bu yıl birinci turizm dönemini geçirdiğini vurgulayan Öncel şöyle konuştu:
“Tunceli’de müze olmadığından burada çıkarılan bütün eserler Elazığ Müzesine götürülmüştü. Bu kapsamda 1968 ve 1974 yılları ortasında yapılan Keban Baraj Gölü kurtarma kazılarında vilayetimize bağlı Çemişgezek ilçesindeki Pulur Sakyol Höyüğü’ndeki hafriyatlarda bulunan bütün eserler de Elazığ Müzesine nakledilmiş ve orada sergileniyorlardı. Tunceli Müzesinin açılmasıyla Elazığ’a gönderilen tüm eserler, Kültür ve Turizm Bakanlığımızın talimatıyla geri getirildi.”
Öncel, Kovid-19 salgınına karşın müzeye ziyaretçi ilgisinin fazla olduğunu belirterek, “Günde 200-300 ziyaretçi ağırladık. Yaklaşık 10 bin üzere bir ziyaretçi sayısına ulaştık. Bu sayılar pandemi tesirlerinin azalması ve kaybolmasıyla inşallah daha da yüksek sayılara ulaşacak.” tabirini kullandı.
“Ocaklar yaklaşık 5 bin yıl öncesine ait”
Müzede sergilenen kutsal ocakların Kalkolitik Çağ’ın sonu Tunç Çağı’nın başlarına tarihlendiğini aktaran Öncel şunları kaydetti:
“Ocaklar yaklaşık 5 bin yıl öncesine ilişkin. Yapıtlarımız, günümüzde Anadolu’da kullanılan ocak kavramı, aile ve çekirdek aile kavramını anlatması ve onları somut olarak resmetmesi açısından kıymetli. Ziyaretçilerimizin en çok ilgi gösterdiği alanlardan biri de müzemizin bu stant salonu ve ocaklara oldukça ilgi var. Pulur Sakyol Höyüğü’nde tapınak içerisinde bulunan bu ocaklar, aslında fonksiyonel değillerdi. Bunlar üzerlerinde çeşitli dini ritüellerin yapıldığı ve adakların adandığı bir vazife üstlenmişlerdi. Yani bildiğimiz faal ocak olarak kullanılan nesneler değiller.”
Arkeolog Özgür Şahin de 5 bin yıl öncesine ilişkin ocakların periyodun yerleşik toplumlarına dair inanç kültürü hakkında son derece değerli bilgi sunduğunu anlattı.
Şahin, yapıtların üzerinde tanrısal ve çekirdek aile betimlemelerinin olduğuna dikkati çekerek bu yapıtların ocak-aile bağlantısını ortaya koyarak bugüne kadar değişmeden geldiğinin en somut ispatı olduğunu lisana getirdi.
Kaynak: Anadolu Ajansı / Sidar Can Eren
