Osmanlı periyodunda tahta çıkan çok sayıda padişahın şehzadelik yaptığı Manisa, Anadolu’daki en eski ve Konya’ya makam çelebisi yetiştirme özelliğiyle değerli bir pozisyonda olan Mevlevihaneye de konut sahipliği yapıyor. Osmanlı periyodunda idarenin ve Mevleviliğin birlikte hareket etmesinin en değerli sebebi olarak ise şehzade ve çelebilerin Manisa’da başlayan dostlukları ve irtibatlarının hayat uzunluğu devam etmesi olarak gösteriyor.
Manisa’yı fetheden ve Türkleşmesini sağlayan Saruhan Bey’in torunu İshak Çelebi tarafından Saruhanoğulları Beyliğinin başşehri Manisa’nın en eski yerleşim merkezlerinden biri olan Spil dağı eteğinde, Manisa Ulu Camii Külliyesinin bir kesimi olarak 1368 yılında inşa edilen ve 1369 yılında tamamlanan Manisa Mevlevihanesi büyük onarım yanılgılarına karşın özgünlüğünü koruyabilen en eski Mevlevi asitanesi olarak dikkat çekiyor. 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar kullanılan sonra atıl bir vaziyette kalan Mevlevihanede 1961 yılında aralıklarla başlayan onarım çalışmaları 1982 yılında tamamlanarak 1983-1992 yılları ortasında Manisa Müzesi İslami Mezar Taşları ve Kitabeler Seksiyonu olarak kullanıldı. Daha Manisa Celal Bayar Üniversitesine devredilen tarihi yapı yapılan onarımın akabinde müze olarak hizmet vermeye başladı. Anadolu’da inşa edilen ikinci Mevlevihane olma özelliğini de taşıyan tarihi yapı çok sayıda ziyaretçisini ağırlamaya devam ediyor. Mevlevihaneyi gezen ziyaretçiler Manisa’nın tarihteki kıymetine bir kere daha tanıklık ediyor.
“MEVLANA’NIN SOYU MANİSA’DA YAŞAMIŞ”
Manisa Celal Bayar Üniversitesi Manisa Yöresi Türk Tarihi ve Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezine bağlı olarak faaliyet gösteren Manisa Mevlevihanesinin Müdür Yardımcısı Manisa Celal Bayar Üniversitesi Öğretim Vazifelisi Arkın Ongan, “Manisa Mevlevihanesi 1368 yılında yapılmış. Neredeyse Hazreti Pir Mevlana’nın vefatından 90 yıl sonra yapılmıştır. Anadolu’da yapılan ikinci Mevlevihanedir, birincisi Afyonkarahisar’dadır. Yaptıran kişi Saruhanoğulları Beyefendilerinden İshak Çelebi’dir. Ulu Cami ile birlikte bir külliye olarak burası yapılmıştır. Hazreti Pir’in vefatından çok geçmeden ve Mevlevilik Anadolu’da bu kadar yaygın değilken ikincisinin burada yapılmış olması ilgi caziptir. Bunun sebebine baktığımızda İshak Çelebi’nin anne tarafından Hz. Mevlana’nın soyundan olduğunu görüyoruz. Hz. Mevlana’nın soyundan gelenlerin isimlerinin sonuna Çelebi eklenmesi de kendisinin İshak Çelebi olarak bilinmesi de bunu doğrulamakta. Bu formda ikinci Mevlevihane olarak Manisa yapılmış. Buranın özelliklerinden birisi Mevlevilikte merkez olan Konya’da makam çelebisi dediğimiz baş çelebi olur. Bu baş makam çelebisi Hz. Mevlana’nın soyundan gelmek zorundadır. Olağan vazifelendirilen öteki dedeler vardır fakat Konya’da vazifelendirilecek olan dedenin Hz. Mevlana’nın soyundan olması gerekir. Konya’daki çelebi vefat ettiğinde Manisa’nın çelebisi Konya’ya çelebi olurmuş. Buradan anlıyoruz ki Mevlana’nın soyu Manisa’da yaşıyormuş. Manisa Mevlevihanesinde vazife alıyormuş. Makam çelebisi olacağı vakit buradan Konya’ya gidiyormuş. Manisa’da niçin yaşadıklarına baktığımız vakit Manisa’nın Osmanlı devrindeki ehemmiyetine bakıyoruz. Çünkü Padişah olması en beklenen şehzadeler Manisa’ya gönderiliyor. Münasebetiyle padişah olacak şehzade ile makam çelebisi olacak çelebi daha gençliklerinden burada arkadaşlık kuruyorlar ve hiçbir vakit birbirlerinden irtibatı koparmıyorlar. Mevlevilik her vakit yönetim ile idare ile birlikte hareket etmiştir. Bu manada sebebini de biz bu arkadaşlıklara bağlıyoruz” dedi.
MÜZE OLARAK KULLANILIYOR
Mevlevihanenin müze haline geliş sürecinden de bahseden Ongan şunları söyledi: “1800’lü yılların sonunda burası artık atıl bir hale ve kullanılmaz hale gelmiş. Aşağıda ikinci bir Mevlevihanenin yapılması da buranın atıl olmasına sebep olmuş. Adeta cumhuriyetin birinci yıllarında bir harabe durumuna gelmiş. Sonrasında bir onarım görmüş onarımda alışılmış eksiklikler var hala bu eksiklikleri giderme yolundayız. Aşağıdaki ikinci Mevlevihanenin 2000’li yıllarda yapılan bir etraf düzenlemesinde yıkılması sonucunda Manisa’da tek Mevlevihane olarak burası kalmıştır. Manisa Celal Bayar Üniversitesi de burayı bir müze haline getirmiştir. Manisa Mevlevihanesi şu an üniversitenin uhdesinde bulunmaktadır.”
Okullarıyla birlikte Manisa Mevlevihanesini ziyarete gelen Salihli Fatih Ortaokulu 7. sınıf öğrencisi Fadime Gül Köse, “Manisa’nın tekrardan görülmeye kıymet bir kent olduğunu yine anlamış olduk seyahatlerimiz sayesinde. Çeşitli yerleri, dini manadaki yapıtları görmüş olduk. Bence herkesin bu yapıtları görmesi gerekiyor. Gezince insan daha çok bilgiye sahip oluyor o yüzden katiyen gelinmesi gerekiyor.” derken, yeniden tıpkı okulun 7. sınıf öğrencisi Rana Zeybek de şunları söyledi: “Mevlana hakkında nitekim çok hoş bir yer. Hani derler ya çok okuyan mı çok gezen mi diye sahiden de çok gezen daha çok bilgi ediniyor. Gezince kendi gözlerimle çok daha hoş oluyor. Buraya gelmeden bilgim vardı lakin burayı gezince burada anlatılanları duyunca hiçbir bilgimin olmadığını anladım. Burada onların öyküsü anlatıldı, kaç gün burada kalındığı, eğitimleri ve odaların isimlerini öğrendim. Çok hoştu.” dedi.
(Sadık Cangel – Başkan Aydın – Aykut Yeniçağ/ İHA)
