Şanlıurfa‘da, başta UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndeki Göbeklitepe kazılarından çıkarılanlarında yer aldığı birbirinden eşsiz tarihi eser ve mozaikler, uzman grup tarafından büyük bir hassasiyetle temizlenerek geleceğe aktarılıyor.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 2015’te ziyarete açılan Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi, insanlığın birinci çağlarından günümüze kadar uzanan serüvenini, tarihi eser, canlandırma ve imitasyonlarla ziyaretçilere görme imkanı sunuyor.
“Tarihin sıfır noktası” olarak nitelendirilen Göbeklitepe ile kentin bir çok noktasında devam eden kazılardan elde edilen eserler ve amazon bayanlarının resmedildiği eşsiz mozaikler, alanlarında uzman restoratörler tarafından titizlik inceleniyor.
Müze bünyesindeki laboratuvarlarda hassas süreçlerden geçirilen eserler, gelecek jenerasyonlara ulaştırılması için itinayla müdafaa altına alınıyor.
Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi Müdürü Celal Uludağ, AA muhabirine, kazılardan elde edilen ve müzede sergilenen yapıtların gelecek jenerasyonlara aktarılmasının değer arz ettiğini belirterek, bu kapsamda yapıtların laboratuvarda alanında uzman şahıslar tarafından periyodik aralıklarla denetimlerin yapıldığını söyledi.
Müze bünyesinde 3 adet laboratuvarın bulunduğunu, hafriyat çalışmalarında elde edilen yapıtların birinci olarak burada fotoğraflanarak belgelendirildiğini tabir eden Uludağ, şöyle konuştu:
“Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi laboratuvarları hem ekipman olarak hem de işçi olarak kâfi donanıma sahiptir. Gelen eserler cinsine, niteliğine nazaran bu laboratuvarlarda onarıma tabi tutulmaktadır. Ayrıyeten bizim laboratuvar dışında da yerinde yaptığımız müdahaleler bulunmaktadır. Bilhassa arkeolojik hafriyat alanlarındaki müdahaleler çok kıymetlidir. Taşınmaz kültür varlığı niteliğinde olan mozaikler bu manada bilhassa yerde onarıma – konservasyona, paklığa tabi tutulmaktadır. Bu yapıtların periyodik olarak gerekli bakımları yapılmaktadır.”
Celal Uludağ, müzede misyon yapan alanında uzman restoratörlerin uygun tekniklerle yapıta hiçbir biçimde ziyan vermeden çalışma yaptığını aktararak, laboratuvar bünyesinde taş, pişmiş toprak, bronz, demir, gümüş, altın, kemik, cam üzere her türlü materyal kümesine restorasyon-konservasyon sürecini gerçekleştirdiklerini vurguladı.
Müze kompleksi içerisinde yer alan 5 bin metrekarelik alana sahip Haleplibahçe Mozaik Müzesi’nde savaşçı “Amazon kadınları”na ilişkin dünyadaki birinci mozaik örneğinin yer aldığını ve bu alandaki yapıtların yerinde titizlikle korunduğunu anlatan Uludağ, şunları kaydetti:
“Burada Roma periyoduna tarihlenen bir saray yapısı var ve içerisinde de çeşitli mozaikler resmedilmiş. Bilhassa bu mozaiklerin üzerindeki mitolojiler, betimlemeler çok kıymetli. Bunlardan en kıymetlisi de amazon bayanlarının resmedilmiş olduğu mozaikler. Mozaik müzemiz daima restoratör arkadaşlarımız tarafından denetim ediliyor, bozulmalar, kirlenmeler, tozlanmalar hepsi müdahalelerle temizleniyor. Bilhassa mozaikler üzerinde çok titizlikle çalışmamız gerekiyor, arkadaşlarımız süngerler ve yumuşak uçlu fırçalarla mozaik üzerindeki toz katmanını suyla alıyorlar. Tabi suyun mozaiklerin altına işlememesi çok kıymetli bu noktada yeniden suyu süngerle yeniden emerek paklık çalışmalarını gerçekleştiriyorlar. Bu denetimler restoratörlerimiz tarafından rutin olarak gerçekleştiriliyor.”
“Sabır gerektiren bir iş yapıyoruz”
Müzede vazifeli restoratör Ayşenur Çömlekçi ise kendilerine gelen yeni yahut müzedeki yapıtları birinci olarak fotoğraflayarak kayıt altına aldıklarını ve gerekli tutanak süreçlerini gerçekleştirdiklerini belirtti.
Yapıtın yapısına nazaran materyaller kullanarak süreçleri gerçekleştirdiklerini anlatan Çömlekçi, “Eserin cinsine nazaran pişmiş toprak olabilir, taş olabilir, bronz olabilir, gümüş olabilir ne üzere müdahale gerekiyorsa ona nazaran gereç ve alet kullanıp sürecimizi gerçekleştiriyoruz. Bu işte çok sabırlı olmamız gerekiyor, zira yaptığımız bir müdahaleden ötürü dönüşü güç olan bir şeyle karşılaşabiliriz, o yüzden çok yavaş ve hassas davranıyoruz.” diye konuştu.
Restoratör Tanju Yıldırım da yüzeyinde bozulmalar olan toprak kaba gerçekleştirdiği müdahale evrelerini anlatarak, “Alkol, su karışımıyla yüzeydeki kalker ve sertleşmiş toprak katmanını öncelikle yumuşatıyoruz. Daha sonra mekanik olarak yüzeyden yumuşayan kesimleri temizleyerek arındırıyoruz. Genelde kap üzerinde daha lokal paklığa gidiyoruz. Gayemiz en az müdahale azamî muhafaza. Münasebetiyle yalnızca bozulmaya yönelik bölgelerde lokal olarak eserler üzerinde çalışmalarımızı yürütüyoruz.” dedi.
Çalışmalarını kademe evre ve denetimli bir formda gerçekleştirmek zorunda olduklarını söz eden Yıldırım, “Elimizdeki eserler kırılgan olabildiği için bizde çok nazik bir formda yapıta yaklaşıp müdahalelerimizi gerçekleştiriyoruz. Gözden kaçabilecek en ufak bir ayrıntıda geri dönüşü olmayan kusurlar olabilir. Bu nedenle biz de yapıta bir annenin bebeğine yaklaştığı hassasiyetle yaklaşıyoruz.” tabirlerini kullandı.
