Tarihte İz Bırakan 9 Harikulade Bayan Savaşçı

Av Tanrıçası Artemis’in ismini taşıyan Artemisia, M.Ö. 5. yüzyılda bugünkü Türkiye sonları içinde yer alan Halikarnas krallığının kraliçesiydi. Lakin daha çok bir donanma kumandanı ve Pers hükümdarı Xerxes’i Yunan şehir-devletlerini işgali sırasında desteklemesi ile biliniyor. (“300: Bir İmparatorluğun Yükselişi” sinemasından hatırlayacaksınız.)

Salamis Savaşı’nda, onun kumanda ettiği donanma Yunanlılar’a karşı büyük bir muvaffakiyet elde edince ismi tarihe geçti. Yunan tarihçi Herodot Artemisia’nın kararlılığına ve dayanılmaz zeki stratejilerine değinerek, bu deniz savaşındaki kahramanlıklarını kaleme aldı. Bu yazılar tıpkı vakitte onun amansız kendini müdafaa güdüsüne de işaret etmekteydi. O denli ki bir Yunan gemisi tarafından sıkıştırıldığında, Artemisia kasıtlı olarak kendi gemisini bir Pers gemisi üzerine sürerek, Yunanlılar’ı onlardan olduğuna inandırmış, bunun işe yaraması üzerine yakasını sıyırmış; Pers gemisinin ise batmasına sebep olmuştu. Kıyıdan olanları izleyen Xerxes ise çarpışmayı gördüğünde Artemisia’nın bir düşman gemisini batırdığını düşünmüştü.

Tüm bunlara karşın efsane, Artemisia’nın büyük bir savaşta ölmediğini, hayatını bir gönül sorunu sonucu kaybettiğini söylüyor.  Rivayete nazaran, Artemisia onu umursamayarak kendi sonunu getirecek olan bir adama delicesine tutulmuş; aşkından gözü hiçbir şeyi görmemiş ve onu uykusunda kör etmişti. Sevdiği adamın hoşluğunu bu formda bozmuş olmasına karşın ona olan tutkusu sönmeyen Artemisia, fakat bu yolla aşkın esaretinden kurtulabileceğine inanarak, Leucas’taki bir kayadan atlayarak boynunu kırmış ve rivayete nazaran o civara gömülmüştür.

Efsanevi bir bayan savaşçı olmasının yanında birebir vakitte Katolik bir azize olan Joan, Başmelek Michael’ın  Yüzyıl Savaşları’nda Fransa Hükümdarı 7. Charles’a işgalci İngilizler’i defetmekte yardımcı olması konusunda onu yönlendirdiği görüleri başladığında sadece bir çocuktu. Başlarda, erkekler ve askerlerin alay konusu olmasına karşın, Joan’un tesiriyle Orleans Kuşatması dokuz gün içinde sona erince herkes onu ciddiye almaya başladı.

17 yaşına geldiğinde, Fransız ordusunun kumandasında kilit bir rol oynadı ve askeri hünerleri öldürmekten çok stratejiye dayalıydı. Fransızlar ona çok şey borçluydular, lakin onun sonunu getiren de İngiltere’ye sadık olan Burgonyalı Fransızlar oldu. 1430’da yakalandı, ve birkaç kaçış ve kurtarma teşebbüsüne karşın, Joan kafirlik ve erkek kıyafetleri giyme kabahatinden yargılandı. Görüleri alay konusu haline gelmişti. Hatalı bulundu, mevte mahkum edildi ve kazığa bağlanarak yakıldı.

Vefatından sonra bile, Joan’un stratejilerinin Fransız savaş tarzını etkilemeye devam ettiği söylenir. 25 yılı aşkın bir müddet sonra, Katolik Kilisesi Joan’un davasını tekrar ele aldı ve Joan kafirlik kabahatinden artık geç olmakla bir arada aklandı. Papa 15. Benedict Joan’u azize ilan ettiğinde ortadan 460 yıl geçmişti.

Vietnam’ın Joan of Arc’ı olarak anılmasına karşın, Trieu Thi Trinh ondan 1200 yıl evvel yaşadı. 20 yaşındayken, Trieu 1000 kişilik bir kuvvet topladı ve 3. yüzyılda Vietnamlı yurttaşlarını ülkeyi işgal etmeye çalışan Çin birliklerine karşı ayaklanmaya davet etti. Erkek kardeşi onu bu isyandan vazgeçirmeye çalıştıysa da, Trieu’nun karşılığı savaş alanında olduğu kadar sertti: “Rüzgarda seyahat etmek ve dalgalarda yürümek, Doğu denizinin balinalarını kesmek, sonları temizlemek ve insanları boğulmaktan kurtarmak istiyorum. Niçin diğerlerini taklit edeyim, başımı eğip diz çökeyim ve bir köle olayım? Niçin kendimi bayağı mesken işlerine adayayım?” Bu kelamdan sonra, kardeşi de orduya katıldı.

Trieu savaş alanında görkemli bir figürdü: iki kılıç taşır, ve bir filin üzerinde parlak sarı elbiseleriyle arz-ı endam ederdi. Bölgesini özgürlüğe kavuşturup, Çinliler’i 30 işgal denemesinde de geri püskürttükten sonra mağlup oldu ve rivayete nazaran 23 yaşında intihar etti. Dokunaklı sonuna karşın, ismi hala yaşamakta. Efsaneye nazaran, Trieu’nun sesi bir tapınak çanını kadar güçlüydü ve 3 metreye yakın bir uzunluğu ve 1 metre uzunluğunda göğüsleri vardı. Bu efsaneler, bu dayanılmaz bayanın varlığının insanları geçmişten geleceğe ne kadar etkilemiş olduğunu gösteriyor.

Konuşma mahareti göz önüne alındığında, onun tesirini kavramak kolaylaşıyor: “Fırtınalarda seyahat etmek, açık denizlerdeki köpek balıklarını defetmek, köleliği tarihe gömmek istiyorum; rastgele bir erkeğin sevgilisi olup onun önünde eğilmek değil.”

Japonya’nın bilinen az sayıdaki bayan samuraylarından biri olan Takeko, 1868’den 1869’a dek süren Boshin İç Savaşı’nda kendini ortaya koymadan evvel, edebi ve askeri alanlarda eğitim görmüştü.

1868 sonbaharındaki Aizu Savaşı’nda, o ve istekli olarak savaşan başka bayan savaşçılar Aizu ordusuna resmi olarak bağlı değildiler. Lakin, Takeko yoldaşlarını daha sonradan Joshitai (“Kadınlar Ordusu”) olarak isimlendirilecek bir birlik altında topladı. Silah olarak bir Japon kılıcı olan naginata’yı tercih ediyordu. Onun ün kazanmasına yardımcı olmakla birlikte, bu silah onu savaş boyunca korumak için kâfi olmadı.

Takeko, Ogaki beyliğine ilişkin Japon ordusuna karşı bir taarruz yürütürken göğsünden vuruldu. Düşmanlarının vücuduna saygısızlık edip, başını ürkütücü bir savaş ganimeti olarak saklayacaklarına duyduğu endişeden ötürü, kız kardeşinden onu kesip gömmesini istedi. Bu onun son isteğiydi ve başı kesilip bugünkü Fukushima hudutları içinde yer alan Hokai-ji Tapınağı’daki bir çam ağacının altına gömüldü. Günümüzde, her sene Aizu Sonbahar Bayramı sırasında bayanların gelip onu ve Bayanlar Ordusu’nu andıkları ismine bir anıt dikili o civarda.

Fakat en ünlü bayan samuray, Takeko’dan yaklaşık 700 sene evvel yaşayan Tomoe’ydi. “Gozen”, Tomoe’ye ustası General Minamoto no Yoshinaka tarafından verilen prestijli bir unvandı. 1180-1185 ortasındaki Genpei Savaşı’nda erkek samuraylarla birlikte savaştı. Bir bayanın erkeklerle birlikte savaşması epey olağandışıyken, Yoshinaka’nın Tomoe’ye ve onun savaş marifetlerine duyduğu hürmetin önyargıları yıktığı anlaşılıyor.

Büyük tarih kitabı “The Tale of Heike”de Tomoe “dikkate kıymet halde güçlü bir okçu ve bir iblisle yahut ilahla, at üzerinde yahut yerde müsabakaya hazır; kılıç kullanması ise bin savaşçıya bedeldi.” denilerek tasvir ediliyor. Birebir vakitte hoş, korkusuz ve saygıdeğer biriydi.

Hobileri ortasında yırtıcı atları dik zirvelerden aşağı sürmek bulunan Tomoe, adamlarını devamlı olarak savaşa ve zafere sürükledi. Son olarak Minamoto no Yoshinaka’nın öldürüldüğü Awazu Savaşı’nda rol aldı. Bu gayrette düşmanlardan kaçmayı başaran Tomeo, kılıcı bıraktı ve emekliye ayrıldı. Bundan sonrasında, evlendiği ve yıllar sonra eşi öldüğünde ise, bir rahibe olduğu söylenir.

Bir Kelt kabilesi olan Iceni’nin hükümdarının eşi olan Boudicca bir kraliçeydi; onu bir savaşçıya dönüştürense dul kalması oldu. Eşi Prasutagus’un vasiyeti krallığın kızları ve müttefiği Roma imparatoru ortasında paylaştırılması tarafındaydı, ancak Roma lakin bir erkek evladın varisliğini tanıyordu. Bu nedenle, Prasutagus’un vefatından sonra, Romalılar yalnızca işgal etmekle kalmayıp, Boudicca’ya azap edip kızlarına da tecavüz ettiler. Olaylar bu halde sona ermeyecekti.

M.S. 60 civarında, Boudicca kendi kabilesi ve başkalarına Roma’yı topraklarından defetmek üzere birleşme davetinde bulundu. Komutasındaki 100.000 kişi ile, Boudicca Roma’nın Britanya’daki merkez üssü olan Camulodunum’u (bugünkü Colchester) ele geçirdi. Oradan birliklerini Londinium (Londra) ve Verulamium’a (St. Albans) sürdü ve kentlerin yakılıp yıkılmasına ve 70,000 ila 80,000 insanın vefatına sebep oldu. Kazandığı zaferler, İmparator Neron’un Britanya’dan büsbütün çekilmeyi düşünmesine yol açtı. Lakin Boudicca’nın birliklerinin bir yenilgisi her şeyi aksine döndürdü. Bu yenilgiden sonra ona ne olduğu ise bir tartışma konusu. Yakalandığına dair bir delil olmadığından, hastalıktan yahut intihardan ölmüş olduğu varsayılıyor.

Sebep olduğu yıkıma karşın, Victoria Devri’nde dirilen efsanesi sayesinde Boudicca hala Londra’da uygun bir halde hatırlanır. 1902’de, Westminster Köprüsü’nün batı yakasına “Boadicea ve Kızları” ismini taşıyan bronz bir heykel dikildi. Bu heykel, savaşçı kraliçeyi iki atın çektiği bir savaş arabası sürerken gösterir; kızları da yanındadır, ve üst uzanan koluyla büyük bir mızrağı kavramaktadır. Düsturda ise şu kelamlar yazılıdır: “Boadicea, Boudicca, Roma işgalcisi karşısında halkına önderlik eden ve M.Ö. 61’de ölen Iceni Kraliçesi.”

Takma ismi “Grainne Mhaol”u gençlik isyanı ile ilgili bir kıssadan alan Grace O’Malley, 16. yüzyılda yaşamış bir savaşçı ve korsandı. Annesi Grace’in babasıyla birlikte denize açılmasına kızın uzun saçlarının halatlara takılacağını öne sürerek karşı çıkınca, bu asi ruhlu genç kız, çabucak buklelerini kesmiş ve hem seyahate hak, hem de “kel” manasına gelen bir isim kazanmıştı. Bu mert bayan İrlanda’daki Umaill Krallığı’nı, babasının akabinde O Maille klanının şefi olarak yönetti. Miras aldığı gemileri ise korsanlık için kullandı.

Grace ve mürettebatı kıyılarına yahut gemilerine yaklaşma cüretinde bulunan deniz taşıtlarına ayak basar ve geçiş vergisi talep ederlerdi. Ödeme konusunda direnmenin cezası şiddete maruz kalma yahut ölümdü. Söylenceye nazaran, Grace o derece korkusuzdu ki gemide bir bebek dünyaya getirmesinin sonraki günü, onu korumak için kollarına alıp adamlarını şu sözlerle azarlamıştı: “Bir yıl boyunca bugünün yedi katı makûs durumda olun, siz bensiz bir gün bile yapamayanlar!”

Yeniden de Grace en büyük müsabakasını I. Elizabeth’le yaşadı. Klan şeflerinin gücünün Elizabeth tarafından bastırıldığı bir vakitte, bir şef ona direkt yazma yüreğini gösterip, sırf İngiltere’nin düşmanlarına karşı olmak üzere korsanlığa devam etme müsaadesi talep etmişti. Mektuplaşmalar sonucu inatçı Grace Kraliçe Elizabeth’le yüzyüze görüşmek için İngiltere’ye yelken açtı; ve bu görüşmeler sonucunda kraliçe, Grace’in tutuklu kardeşi ve oğlunu hür bırakmakla kalmayıp İngiliz kuvvetleri tarafından el koyulmuş mülklerini de iade etti. 

Fakat hepsinden kıymetlisi, Elizabeth Grace’e “tüm dünyayla olan kavgalarında savaşması” müsaadesini verdi. Ve Grace de 1603 yılı civarında Rockfleet Kalesi’nde inzivaya çekilene kadar savaştı.

Bu Apaçi savaşçısının, 1870’lerin Arizona’sında kardeşi Victorio’nun kabilesi ile birlikte San Carlos Toplama Kampı’na götürülmeye zorlandığında 30larında olduğu kestirim ediliyor. İçler acısı şartlarından dolayı bu kamp “Kırk Dönümlük Cehennem” olarak anılmaktaydı. 1877 civarında Victorio, Lozen’ın da ortalarında bulunduğu bir küme insanın kamptan kaçmasına rehberlik etmiş, birlikte toprakları işgal edip, Apaçi bölgesinin denetimini ele geçirmiş olan New Mexico’daki Black Mountain’ın yeni sakinlerinin yüreklerine kaygı salmışlardı.

Lozen bu türlü bir istila sırasında bayan ve çocuklara acımış ve o sıralarda bir çocuk olan James Kaywaykla’nın aktardığına nazaran, onları Rio Grande’nin ötesindeki inançlı bölgeye götürmüştü. Kaywaykla ondan şöyle bahsediyor: “Güzel bir atın üzerinde harika bir bayan olan Victorio’nun kardeşi Lozen’ı gördüm: . Bayan savaşçı Lozen! Bir erkek üzere at sürebiliyor, ateş edebiliyor ve dövüşebiliyordu.”

Erkek kardeşinin ise kayıtlara geçen kelamları şöyle: “Lozen benim sağ kolum… bir erkek kadar güçlü, birçoklarından daha cesaretli ve keskin bir stratejik zekaya sahip. Lozen, halkının kalkanıdır.” Ne yazık ki, Lozen, Victorio’nun buna en çok muhtaçlığı olduğu anda ona kalkan olamamıştı. Lozen, çiçeği burnunda bir anne ve bebeğini Toplama Kampı’na geri uğurlarken, Victorio savaşta ölmüş; gayretin ve kardeşinin vefatının haberini alan Lozen hayatta kalanlara yardım etmek için yola çıkmıştır. Bundan sonra, intikam isteğiyle tetiklenen ve tüm New Mexico’ya yayılan taarruzların bir kesimi oldu. 

Daha sonraları Geronimo’nun yanında savaştı ve efsaneye nazaran sırf kollarını uzatarak düşmanın yerini ve sayısını sezebiliyordu. Geronimo’nun teslim olmasından sonra, Lozen da yakalandı. Bir savaş esiriyken tüberkülozdan öldü. Vücudu Apaçi geleneklerine uygun ve onurlu bir biçimde gömülmek üzere kabilesine iade edildi.

Eşinin ve üvey oğlunun 267 yılında suikaste kurban gitmelerinin akabinde, Zenobia bugünkü Suriye topraklarında yer alan Palmira İmparatorluğu’nun başına geçti. Tahta geçtikten sonraki iki yıl içinde, Roma’nın ilerlemesini engelliyor ve Mısır ve Anadolu’yu işgal ederek, krallığının hudutlarını genişletiyordu. Uygun bir binici olmasına karşın, ordusuna duyduğu yakınlığı piyadeleriyle birlikte kilometrelerce yanyana yürüyerek gösteriyordu. Gerçek bir savaşçı kraliçeydi.

Zenobia, Romalılar hazinesinin bulunduğu Emesa’yı kuşatarak karşılık vermeden evvel, kilit ticaret yollarını ele geçirmeyi planlıyordu. Oğlu Vaballathus ile birlikte kuşatmadan kaçmayı başardılar, lakin Fırat Irmağı kıyısında yakalandılar. Esir olarak alındılar, fakat Vaballathus’un Roma’ya giderken öldüğü varsayım ediliyor.

Zenobia’nın hükümdarlığı ise şiddetli lakin kısa sürdü. 274 yılında aldığı yenilginin Roma’da kutlandığı ve onun altın zincirlere bağlı halde bir askeri geçidin modülü olarak sokaklarda gezdirildiği söylenir. Bundan sonrası ise bir muamma. Kimi tarihçiler bir hastalık yahut yaptığı bir açlık grevi sonucu öldüğüne, kimileri ise başının kesildiğine inanıyor. Daha optimist birtakım rivayetler ise onun doğruluğu ve zerafetine hayran olan Roma İmparatoru Aurelian’ın Zenobia’ya merhamet edip ona özgürlüğünü bağışladığını söylüyor. Kıssanın bu versiyonunun devamında ise Zenobia Romalı bir siyasetçiyle evleniyor, lüks bir mesken ve bir sürü kız evlat sahibi olan seçkin biri ve bir filozof olarak hayatını sürdürüyor.