Gülhane Parkı içinde 1892’de iki katlı küçük bir yerde kurulan doğumevi Türk tıp tarihi açısından bir birincisi oluşturuyor. Bilinen birinci doğumevi olma özelliğini taşıyan “Demirkapı Viladethanesi”nin kurulma kıssası büyük zorluklar ve fedakarlıkları içeriyor.
Tıp tarihçisi Prof. Dr. Ayten Altıntaş bilinen birinci doğumevi “Demirkapı Viladethanesi”nin kuruluşu kıssasını AA muhabirine anlattı.
Altıntaş, Osmanlı‘da periyodunda tüm doğumların konutta ve ebeler eşliğinde yapıldığını ve bu nedenle bunun dışında yapılan ve yaptırılan doğumların gayri yasal görüldüğünü söyledi.
Bu nedenle doğumevi kurmanın yıllarca ertelendiğini anlatan Altıntaş, devrin bayan hastalıkları tabibi Tabip Besim Ömer’in büyük uğraşları ile Sultan Abdülhamit’in ikna edilmesiyle viladethanenin faaliyete geçtiğini söyledi.
İstanbul’un birinci doğumevi hakkında çalışmaya 1997’de başladığını anlatan Altıntaş, Sirkeci’de bulunan tarihi askeri kışlanın gerisindeki tıbbiye binalarında inceleme yaptığını kaydetti.
Binayı eski fotoğraflarından tespit ettiğini anlatan Altıntaş, şöyle konuştu:
“Osmanlı’nın birinci doğum meskeni Besin Ömer’im büyük eforlarıyla tıbbiyenin bir ufak kenarında kurulmuş. Bunun üzerine ‘acaba orası neresidir?’ diye araştırdım. O zamanki tıbbiye şimdiki Sirkeci Garı’nın ardında büyük bir askeri kışla vardır. O vakitler tıbbiye orada kurulmuştur. Tabip Besim Ömer Paşa, ‘Ben orada bir ücra köşede, terk edilmiş bir iki katlı bir binayı buldum. Orayı doğumhane yaptım’ diyordu. Bunun üzerine oraya gittim ve buldum. Benim gittiğim sene 1997’diydi. Yani bundan yirmi küsur sene evvel. Oralar terk edilmiş yerlerdi. Ben o binayı eski fotoğraflarından bakarak buldum.”
Osmanlı devrinde sakat ve meyyit doğum oranlarının yüksek olmasını sıkıntı edinen Hekim Besim Ömer’in uğraşlarından bahseden Altıntaş, “Bu birinci doğum konutu için verilen emek, büyük çaba çok değerliydi. Bilhassa bayanlar için, zira bizim Ömer Paşa çok değerli bir bayan doğumcuydu. Tıbbiyeyi bitirmiş. Çok akıllı, başarılı biriydi. Fransa’ya doğum konusunda ihtisasa gitmiş. Dönmüş ve tıbbiyede uygulama yapıyor. Lakin bizde doğum meskeni yok. Sorunlu doğum yapacak bayanlara yeteri kadar hizmet verilemiyor. Bunun üzerine bir doğumevi yapılmasını istiyor. Kendi de istiyor, ondan evvelki hocalar da istiyor. Ancak hiçbir vakit kabul edilmemiş ve reddedilmiş.” diye konuştu.
“Ev dışında yapılan doğumlar gayrimeşru sayılıyor”
Doğumevi fikrine yıllarca karşı çıkılmasına değinen Prof. Dr. Altıntaş, “Osmanlı periyodunda doğumevi o vakitler için lüks ve gereksiz bir yer. Neden? Zira binlerce yıl her bayan kendi meskeninde ebelerle doğuruyor olağanda. Herkes kendi konutunda, sarayda saray ebeleri var. Herkes kendi konutunda ebeler eşliğinde doğuruyor. Bunun dışında bir doğumevi açılması gayrimeşru çocukların doğurtulduğu bir yer algısı oluşturuyor.” tabirlerini kullandı.
Bu algı nedeniyle doğumevi kurulması fikrinin Sultan Abdülhamit tarafından her seferinde reddedildiğini anlatan Prof. Dr. Altıntaş, bu algıyı kırabilmek için tabip Besim Ömer’in periyodun gazetelerine daima makaleler yazarak kamuoyunu aydınlatmaya çalıştığını belirtti.
Ömer’in Sultan Abdülhamit’ten zımnî olarak birinci doğumevini kurmaya karar verdiğini lisana getiren Altıntaş, şöyle devam etti:
“Doktor Besim Ömer diyor ki ‘ben bunu kendim halledeyim. Nasıl halledeyim? Buralardan bir yer bulayım.’ Zira daha evvel teklif edildiği vakit padişah onay verdikten sonra büyük bir doğumhane yapılacak, onun için büyük bir para, çizimler yapılacak. Büyük para için de reddediliyor. Besim Ömer, tıbbiyenin uzak bir kenarında terk edilmiş iki katlı bir bina buluyor. Büsbütün tıbbiyenin kendi paralarından, kendi ceplerinden orasını tamir ettiriyorlar. Güzelce boyuyorlar, ediyorlar ve orayı bir doğumhane yapıyor. Doğumhaneyi hem kuruyor, hem işletmeye, çalışmaya başlıyorlar ve durmadan gazetelere yazı yazıyor. Zira kamuoyunu bilgilendirmesi lazım.”
Altıntaş, doğumevinin çalışmaya başlamasının akabinde Abdülhamit’in fikirlerinin değiştiğini söz ederek, “Besim Ömer ve öbür bayan doğumcularla birlikte çalışmaya başlıyorlar. Sorunlu hamileleri oraya alıyorlar. Doğumunu yaptırıyorlar. Bebek küçükse, prematüreyse onlara bakım yapılıyor. Şayet çok yoksul, kimsesizse doğurtup yedirip içiriliyor anne. En değerlisi bayan doğum hekimleri için burası bir staj yeri oluyor. Orada o tabipler doğum yaptırıyorlar. Ebeler doğum yaptırıyorlar. Orası hem bir eğitim hem de kimsesiz yahut sorunlu doğumlar için çok hoş bir ortam oluyor. Sultan Abdülhamit fark ediyor demek ki doğumhane yalnızca gayrimeşru çocukların doğurtulduğu bir yer değil bütün annelerin ve bütün doğan çocukların gereksinimi olan bir yer.” değerlendirmesini yaptı.
1904’te yılında Sultan Abdülhamit’in Besim Ömer’e tam teşekküllü bir doğumhane kurulması için bütçe ve müsaade verdiğini kaydeden Ayten Altıntaş, Fatih Kadırga’da tam teşekküllü bir doğumevinin kurulduğunu ve uzun yıllar İstanbul’a hizmet verdiğini, bu doğumevinin vakitle yıkıldığını bu yapıdan günümüzde rastgele bir iz kalmadığını aktardı.
Tabip Besim Ömer’in hayat öyküsünden de bahseden Prof. Dr. Altıntaş, “Hayatını bayan ve çocuklara adıyor. Hiç evlenmemiş, çocuğu da yok. Lakin hepimiz onun çocuğu üzereyiz bir yerde. Zira bayanlara çok değer vermiş, paha vermiş. Yalnızca bayan doğumcu değil beslenmede bayanlar için yararlı olacak her şeyi ufak ufak kitaplarda yazmış. eğitimler vermiş. Ebelerin yetişmesi için çok değerli hizmetlerde bulunmuş. Yalnızca tıbbiyedeki tabiplerin değil ebelerin de yetişmesi için çok çaba göstermiş. Besim Ömer Paşa hem Batı’yı hem de kendi bilimini çok güzel bilen, memleketini, insanını çok uygun bilen ve onlar için ömrünü veren bir insan.” diye konuştu.
Altıntaş, Gülhane Parkı içinde bağımsız bir kısım olan iki katlı doğumevinin onarım çalışmaları sonrası İslam Bilim ve Teknoloji Müzesi ile birleştirildiğini ve bugün müzenin idari ünitesi olarak hizmet verdiğini kelamlarına ekledi.
Kaynak: Anadolu Ajansı / Gökhan Yılmaz