Bir Kez Daha Hatırlayalım! Osmanlı Tarihinde Çığır Açan 15 Bilim İnsanı

Bugün Londra’daki British Museum’da bulunan Asur ve Babil yapıtlarından bazısıyla Ninive (Irak) ve Sippar’da (Ebu Habbah, Irak), bilinen en eski kayıtların da bulunduğu çiviyazısı tabletleri gün ışığına çıkartmıştır. Aslen Süryani’dir. Daha sonra İngiliz vatandaşlığına geçmiştir.

Birinci Türk arkeoloğu kabul edilir. En değerli arkeolojik hafriyatı 1887-1888’de gerçekleştirildiği Sayda Kral Mezarlığı (Lübnan) kazılardır. Bu hafriyatlar sırasında dünyaca ünlü İskender Lahidi’ni bulmuştur. Günümüzde varlığını Mimar Sinan Üniversitesi Hoş Sanatlar Fakültesi olarak sürdüren Sanayi-i Nefise Mekteb-i Alisi’nin kurucusudur

17. yüzyıl Osmanlı tarihçisi. Çeşitli mevzularda çok sayıda eser vermiş olmakla birlikte, en tanınmış kitabı Osmanlı tarihinin değerli kaynaklarından biri olma pozisyonunu günümüzde de sürdüren ve Arapça yazdığı Sahaifü’l-Ahbâradlı yapıtıdır. Aslında bir dünya tarihi olan kelam konusu eser bu özelliği nedeniyle sonradan pek çok kaynakta “Câmiü’d-Düvel” adı ile anılagelmiştir. “Müneccimbaşı Tarihi” şeklinde de anılır.

Fatih Sultan Mehmet’in davetiyle İstanbul’a gelmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nda bir astronom, matematikçi ve dil bilimcidir. Ayasofya Medresesi’nde müderrislik yapmıştır.

1571’de Mustafa Çelebi’nin vefatından sonra II. Selim tarafından saray müneccimbaşılığına atandı. 1574 yılında Galata Kulesi’nde müşahede çalışmalarına başlamıştır. Hoca Saadettin ve Sokullu Mehmet Paşa’nın dayanağı ve padişah III. Murat’ın fermanıyla 1577 yılında Tophane sırtlarında Takîyüddîn’in idaresi altında bir gözlemevi olan Takiyüddin’in Rasathanesi kurulmuştur. 1580 yılında topa tutularak yıkılmıştır.

Türk lisan bilimcidir. 1530’da kaleme alınmış Müyessiretü’l-Ulûm adlı lisan bilgisi kitabının müellifidir. Bu kitap Anadolu Batı Türkçesiyle yazılmış en eski lisan bilgisi yapıtıdır. Bergamalı Kadrî bu eserini Kanuni Sultan Süleyman’ın sadrazamı Pargalı İbrahim Paşa adına sunmuştur.

Matematikçi ve gökbilimcidir.  Ali Kuşçu, annesi tarafından büyükbabası olur. İstanbul’da medrese öğrenimi görerek müderris oldu. I. Selim döneminde (1512 – 1520) Anadolu kazaskerliğine getirildi. Gökbilimde müşahede sisteminin gelişip yaygınlaşması için gayret gösterdi. Tusi’nin Zic’i ilhani adlı yapıtına dayanarak Uluğ Bey’in Zic’ine Düstur ül-amel ve tashih ül-cetvel ismiyle farsça bir şerh yazdı. Ali Kuşçu’nun gökbilimi konusundaki Fethiye adlı yapıtını yorumladı.

Ünlü tabip ve şairdir. Rupen Çilingiryan Ermeni Devrimci Federasyonu üyesi olarak hümanist bir şairdi ve savaşa karşıydı. Çilingiryan’ın birinci yapıtı 1905 yılında yayınlanmıştı. Yapıtlarının kimileri  Ermenice lisanında olan Azadamart gazetesinde yayınlandı. Sonra ise müellif ismi Sevag olmuştu.

1915’te azap edilerek öldürülmüştür.

Tarih, coğrafya, bibliyografya ile ilgili çalışmalar yapmış Türk-Osmanlı bilim adamı ve aydını. Dünya bilim edebiyatında en ünlü ve bilinen eseri; İslam dünyasının en pahalı yapıtlarını içeren 15.000 kitabı ve 10.000 müellifi (yazar) alfabetik dizin sistemine nazaran tanıtan Keşf ez-zunûn ‘an esâmî el-kutub ve-l-fünûn ve daha sonra İbrahim Müteferrika tarafından basılan meşhur coğrafya ansiklopedisi Cihannüma ile tanınır.

Ünlü Osmanlı doktorudur. Galatasaraylı Marko Paşa birinci ve orta öğrenimini Yunanistan’ın meyve bahçeleri ve bağlarıyla ünlü Syros Adası’nda yaptı. Sonra, ailesi ile birlikte gittiği İstanbul’da Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’yi (Askeri Tıbbiye) bitirdi. Mezun olduğu yıl, cerrahi kliniği şefliğine atandı. Kısa müddette düzgün bir tabip olarak ün kazandı ve mirlivalığa (Osmanlılar’da sancak beyefendilerine verilen paşalık rütbesi) yükseltilen birinci tabip oldu. 1861’de Sultan Abdülaziz’in hekimbaşılığına getirildi. 1871’de Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane Nazırlığı’na atandı. 1878’de,II. Abdülhamit döneminde Meclis-i Ayan (Senato) üyeliği’ne getirildi. Kırımlı Aziz Bey’le birlikte Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’nin (Türkiye Kızılay Derneği) kurulmasında katkıda bulundu.

Osmanlı denizci ve kartografı. Asıl adı Muhyiddin Pîrî Bey’dir. Amerika’yı gösteren Dünya haritaları ve Kitab-ı Bahriye adlı denizcilik kitabıyla tanınmıştır.

Osmanlı döneminde tıp alanında kıymetli eserler vermiş Türk hekim ve cerrah. Birinci Türkçe cerrahi yapıtın sahibidir. Mücerrebname isimli yapıtı Sabuncuoğlu’nun hayvanlar ve kendi üzerinde denediği ilaçlardan oluşan özgün bir yapıttır. Muharririn bir öbür değerli yapıtı Cerrahname’dir.

Ahmet Cevdet Efendi’ye 1855 yılında devletin resmi tarihçisi olarak vazife verildi, bu vazifesi on yıl sürdürdü. “Tarih-i Cevdet” ismiyle şöhret bulan on iki ciltlik yapıtının geri kalan kısımlarını yazdı; yapıtın son cildi 1886’da yayınlandı. Ahmet Cevdet Efendi, bir yandan da vaktin siyasal olaylarını anlatan “Tezâkir-i Cevdet” isimli yapıtını de kaleme aldı. Ayrıyeten hayatının daha sonraki bir periyodunda peygamberler tarihini anlatan altı ciltlik “Kısâs-ı Enbiyâ” isimli yapıtı yazmıştır.

Macar asıllı Osmanlı müteferrika, matbaacı, yayımcı, yazar ve çevirmen. Osmanlı devletinde basımevi kurup Türkçe kitap yayımlayan birinci kişidir.

Kendi geliştirdiği takma kanatlarla uçmayı başaran ilk Türk olmuştur. 1623-1640 yılları arasında saltanat süren Sultan IV. Murat vaktinde, uçma tasarısını gerçekleştirdiği ve geniş bilgisinden dolayı halk ortasında, Hezarfen olarak anıldığı bilinmektedir. Hezar, Farsça kökenli bir sözcük olup 1000 manasına gelir. Hezârfen ise “bin fenli” (bilimli) yani “çok şey bilen” manasına gelir.