NASA, Cuma günü yaptığı duyuruda, SpaceX’i ve Starship aracını Artemis Programı için ay iniş aracı olarak seçtiğini söyledi. ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi bu açıklama ile birlikte bu on yılın sonunda insanları Ay’a geri döndürmeyi planladığını duyurmuş oldu.
Yaklaşık bir yıl önce NASA, Ay’a iniş yapanlara yönelik ilk çalışma ve ön geliştirme sözleşmelerini SpaceX, Dynetics ve Blue Origin liderliğindeki, uzay konusundaki çalışmalarını kantılamış gruba verdi. SpaceX’in teklifinin maliyeti Dynetics’in yaklaşık yarısı ve Blue Origin’den alınan miktarın da dörtte biri idi. Bu fiyat, Cuma günü NASA’yı iniş hizmetlerinin tek sağlayıcısı olarak SpaceX’i seçmeye yöneltti.
NASA insan keşif programı başkanı Kathy Lueders, Cuma günü gazetecilerle yaptığı bir telekonferans sırasında “Hükümet için en iyi değerin ne olduğuna baktık” dedi.
NASA, Starship aracının geliştirilmesi ve iki uçuş için SpaceX’e 2,89 milyar dolar ödül vereceğini söyledi. Bu görevlerden biri, Starship’in ay yüzeyine inip geri döndüğü mürettebatsız bir uçuş testi olacak. İkinci görev ise mürettebatlı bir uçuş olacak -Artemis programının ilki- ve Ay’a inecek.
NASA yetkilileri, Starship’in çeşitli avantajlar sunduğunu söyledi. Astronotlar için geniş bir kabini, iki hava kilidi ve çok sayıda deneyi Ay’a götürmek ve örnekleri Dünya’ya döndürmek için yeterli yük kapasitesi var. Buna ek olarak NASA mühendisleri, aracın yenilikçi tasarımına ve bir gün Mars’ta da kullanılabilecek geleceğe dönük teknolojisine övgüde bulundular.
Sonuçta seçim kriterleri bir şirketin teknik yeterliliğine, yönetimine ve maliyetine dayanıyordu. SpaceX üçünde de iyi puan aldı. Ancak bütçe en büyük faktör gibi görünüyor. Uzay ajansı, programın Ay’a iniş yönü için Kongre’den finansman sağlamakta güçlük çekti. NASA, 2024 yılına kadar Ay’a insan çıkarma hedefini karşılamak için 3.3 milyar dolarlık fonlamaya ihtiyacı olduğunu söyledi. Kongre sadece 850 milyon dolar sağladı ve sonuç olarak NASA, 2024’ün artık gerçekçi bir hedef olmadığını kabul etti.
Trump yönetiminin yönlendirmesiyle NASA, insanları sürdürülebilir bir şekilde Ay’a geri göndermek ve orada bir üs kurmak için yaklaşık iki yıl önce Artemis Programını resmen oluşturdu. Amaç, Apollo Programının bayrak ve ayak izlerinin ötesine geçmek ve sonunda insanları Mars’a göndermek için gereken bilgiyi elde etmekti. Biden yönetimi bu temel hedefi onayladı ve Artemis Programını Kongre’nin bütçe tercihleri göz önüne alındığında daha gerçekçi bir zaman çizelgesi ile güncellemeye çalışıyor.
Cuma günü yapılan duyuru, Artemis’i daha uygun fiyatlı hale getirme sürecinin bir parçası. İnsan İniş Sistemi (Human Lander System) için SpaceX’e verilen tek kaynak ödülü, Lockheed Martin gibi geleneksel uzay şirketlerinin ve Blue Origin gibi yeni girenlerin daha yerleşik lobicilik gücüne sahip olduğu Kongre’de kesinlikle popüler olmayacak. Ancak NASA ve Beyaz Saray’dan, Meclis ve Senato’daki bütçe yazarlarına açık bir mesaj gönderiyor.
Bu ödül açık bir şekilde NASA’nın sahip olduğu fonla Ay’a ulaşma konusunda ciddi olduğunu söylüyor. Ve Kongre, İnsan İniş Sistemi programını tamamen finanse edecek olsaydı, NASA bir rakip getirebilirdi. Elbette ideal olarak rekabet olmalı. Bu yaklaşım, NASA’nın ticari kargo ve mürettebat programlarında gayet iyi çalıştı. Ancak NASA, bir Ay iniş yarışması yürütmek için ihtiyaç duyduğundan çok daha küçük bir kısmını alıyor.
Bu geliştirme ödülüne ek olarak NASA, yakında endüstriden “yinelenen iniş hizmetleri” satın almaya başlayacağını söyledi. Bu sözleşme, Ay yüzeyindeki operasyonel görevler için olacak ve SpaceX’in ödülü kazanmada önemli bir avantaja sahip olacağı bariz. Bununla birlikte Kongre İnsan İniş Sistemi için daha fazla fon sağlarsa, burada Dynetics veya Blue Origin liderliğindeki ekibin insan inişinde rol oynaması için bir fırsat doğabilir.
SpaceX, insanları bir gün Mars’a yerleştirmek için kullanmak amacıyla, yaklaşık beş yıl boyunca devasa Starship aracını büyük ölçüde kendi finanse ederek geliştirdi. Starship, Super Heavy roketinin üzerinde fırlatılacak, tamamen yeniden kullanılabilir bir üst katman. SpaceX, Güney Teksas’taki tesisinde bu araçların her ikisini de test etmek ve geliştirmek için çeşitli çalışmalarda bulunuyor.
Artemis Programının bir parçası olarak SpaceX, Starship aracının değiştirilmiş bir versiyonunu ay yörüngesine fırlatmayı önerdi. Kısa bir süre sonra bir NASA astronot ekibi, her ikisi de NASA tarafından geliştirilen bir Uzay Fırlatma Sistemi roketinin üzerine bir Orion uzay aracının içinde fırlatılacaktı. Orion, Starship ile ay yörüngesinde buluşacak, araca kenetleencek ve yüzeye inecekti. Starship daha sonra ay yüzeyinden havalanacak ve Orion ile tekrar bağlantı kuracak ve mürettebat daha küçük kapsülde Dünya’ya geri dönecekti.
Söylenmemiş olarak bırakılan ise SpaceX’in insanları Dünya’dan Starship ile fırlatmayı planladığı gerçeği. Ay mürettebatı Starship ile alçak Dünya yörüngesine fırlatılıp orada da başka bir Starship’ten yakıt ikmali yapıp sonra da Ay’a gidip geri dönebildiğinde çok daha maliyetli olan Orion ve Uzay Fırlatma Sistemi roketine olan ihtiyacı sorgulamak o kadar da zor görünmüyor. Ancak NASA, Orion’a, SLS roketine ve 50 eyaletteki görevlerine yoğun bir şekilde yatırım yapan Kongre’nin yalnızca SpaceX’e yönelik bir programı desteklemeyeceğini biliyor.
SpaceX’in seçimi Cuma günü bazı endüstri yetkilileri tarafından alkışlandı. NASA’nın yönetici yardımcısı Lori Garver, “Human Lander System’in tek kaynak geliştiricisi olarak SpaceX’in seçilmesi, hem şirketin hem de NASA ile ilişkilerinin son on yılda ne kadar ileri gittiğinin bir göstergesidir” dedi, Başkan Obama yönetimi zamanında ve ekledi: “SpaceX’in Artemis’e katılımı kesinlikle halkın ilgisini artıracak ve umarım mümkün olan en kısa sürede Ay’a geri dönmemizi sağlayacaktır.”
Yıllardır, Garver gibi uzay endüstrisi liderleri, NASA’nın uzay uçuşunun maliyetlerini düşürmek isteyen ticari uzay şirketlerine desteğini artırmasını savundu. Sonuçta, SpaceX’in İnsan İniş Sisteminin tamamı için olan 2.9 milyar dolarlık teklif, NASA’nın her yıl Uzay Fırlatma Sistemi ve ilgili yer sistemleri geliştirme için harcadıklarıyla eşdeğer. Şimdi ise uzay ajansı bu geleceği cesurca kucaklıyor gibi görünüyor.
