Türkiye’de yazılı olmayan bir kural üzeredir bu. İstisnalar dışında, meskenlere girerken ayakkabılar çıkarılır. Bu kültür sırf bize ilişkin üzere görünce de durum o denli değil. Hatta birtakım kültürlerde bunun manası epeyce büyük.
Ayakkabıların çıkarıldığı bir öbür ülke de Japonya.
Olağan onlarda durum çok daha yaygın ve geniş ölçekli bir kullanıma sahip.
Mesela öğrenciler okullara girerken ayakkabılarını çıkarıyor, vatandaşlar kamu binalarına girerken ayakkabılarını çıkarıyor, beşerler meskenlere girip çıkarken zati ayakkabılarını çıkarıyor.
Pekala ayakkabı çıkarmak onlar için neden bu kadar değerli?
Bunun farklı sebepleri var…
#1 Eşitlik ve adalet
Okullarda hademe yok dedik. Bunun bir öteki değerli boyutu da, öğrencilerin eşit olması. Onların alt düzeyinde çalışan ve onlar için çalışan birilerinin olduğu fikri, eşitliğe ters bulunuyor ve bu yüzden hademe uygulamasından kaçınılıyor.
#2 Sorumluluk ve hürmet
Öğrencilerin okullara girerken ayakkabılarını çıkardıklarını söylemiştik. Bunun birinci sebebi varsayım edebileceğiniz üzere paklığı sağlamak. Ama bu kadar kolay değil doğal.
Bu sayede öğrenciler okulu pak tutma konusunda kıymetli bir katkı sağlamış oluyorlar. Bu yüzden Japonya’daki okullarda hademe bulunmuyor. Zira bu formda her öğrenci bir hademe oluyor ve okulun temizliğinden şahsen sorumlu oluyor.
Ayakkabılar çıkarıldığında giyilen iç yer ayakkabılarına uwagutsu ismi veriliyor.
Yumuşak tabanlı bu ayakkabılar hem paklık, hem de eşitlik açısından değerli. Zira uwagutsu’lar ufak ayrıntılar dışında birbirinin birebiri. Üstelik kışın ayakları sıcak tutabilen bir yapıya sahip.
Üniformanın mecburî olduğunu da ekleyelim.
Eşitliğin ve kadro şuurunun artırılması, vakit kayıplarının önlenmesi bu uygulamanın temel motivasyonu oluşturuyor. Hür giysi esnasında ortaya çıkabilecek eşitsiz halin bütünlük şuuruna ziyan verebileceğini düşünüyorlar.
#3 Mahremiyet ve şahsî alan
Okula girerken çıkarılan ayakkabılar getabako ismi verilen özel bölmelere koyuluyor. Bu özel bölmeler tıpkı vakitte öğrencilerin ferdî bölgesi.
Japonya’da kilitli dolap üzere tahlillere muhtaçlık yok. Öğrenciler ferdî eşyalarını bu gözlere koyuyor. Öğrencilere bırakılan notlar ya da başka kağıtlar da öbürleri tarafından bu gözlere bırakılıyor. Böylelikle mahremiyet ve ferdî alan, rastgele bir güvenlik tedbirine gereksinim duyulmadan tesis edilmiş oluyor.
Japonya, yalnızca ülkemizde değil, dünya genelinde parmakla gösterilen toplumlardan biri.
Onlar üzere olabilmek, kültürü bu düzeyde koruma edebilirken tıpkı vakitte bu derece sağlıklı bir çağdaşlaşma gerçekleştirebilmek her toplumun harcı olmadı. Bu yüzden Japonya, daha bir kaç yüzyıl örnek olarak görülmeye devam edecek üzere görünüyor. En ufak bir ayakkabı uygulamasının arkasındaki ideolojileri dahi bunun bir göstergesi değil mi?
