Periyodu için pek alışık olmadığımız şekilde bir hayata ve her periyot için son derece sıradışı sayılacak bir vefata sahip gazeteci, düşünür ve daha bir çok sıfatın sahibi, halk üzerinde epeyce değişik stilde bir tesir bırakmış olan Beşir Fuad’ın enteresan hikayesine bir göz atalım.
1. Beşir Fuad kimdir sorusunun yanıtı epeyce kapsamlı.
Beşir Fuad pek çok savaşa katılmış bir asker, pek çok yayında çalışmış, gazeteler, mecmualar çıkarmış bir gazeteci, Osmanlı’yı bir çok Batılı müellif ile tanıştırmış bir mütercim, makaleler yayınlamış bir düşünür, bilim ve ideolojiye düşkün, Fransızca, Almanca ve İngilizce’yi çok âlâ bilen, birinci denemeci, birinci materyalist, birinci eleştirmen üzere pek çok sıfata sahip bir Osmanlı entelektüeli.
2. 1852 yılında İstanbul’da dünyaya gelen Beşir Fuad, bir mühlet Osmanlı padişahı Sultan Abdülaziz’in yaverliğini de yapmış.
Sultan Abdülaziz
3. Mutsuz bir evliliği olan, bir çocuğunu ufak yaşta kaybeden ve annesi bir akıl hastalığı yüzünden öldüğü için bir gün delirmekten korkarak yaşayan Beşir Fuad’ın mevti epeyce farklı bir hadise.
4. Beşir Fuad dostu Ahmet Mithad Efendi’ye yazdığı bir mektupta iki yıl sonra gerçekleştireceği intiharını haber verir.
İntiharı dillendiren çoktur fakat Fuad gibi bunu çok evvelce ayrıntılı bir biçimde planlayıp hayata geçiren nadir bulunur. Hele ki bu türlü değişik bir sebeple ve enteresan bir halde.
5. Yazdığı mektupta nasıl intihar edeceğini, ölürken neler hissettiğini kaleme alacağını ve kadavra düşüncesi çeken Tıbbiye’ye cesedini bağışlayarak vefatıyla de bilime hizmet edeceğini belirtir.
“Hayatım boyunca fenne hizmet ettiğim üzere cenazemin de o denli olmasını isterim” der.
6. Dostuna yazdığı mektupta şunları söyler:
“İntiharımı fenne tatbik edeceğim; şiryanlardan birinin geçtiği mahalde cildin altına klorit kokain şırınga edip buranın hissini ibtal ettikten sonra orasını yarıp şiryanı keserek seyelan-ı dem tevlidiyle terk-i hayat edeceğim. Kan akmakta iken her vakit şiryanı sıkıca tutarak vesair önleme müracaat ederek muhafaza-i hayat mümkün olduğu halde azmimden nükul etmeyeceğim!”
*şiryan atardamar
*seyelan-ı dem: kan akma
7. Beşir Fuad seçtiği metodun özel olduğunu zira isterse vefatına pürüz olma talihi olduğu halde hareketine devam ederek bunu hakikaten istediğini gösterebileceğini de şu biçimde anlatır mektubunda:
“Şairler kelam ile pek çok kahramanlık satarlar; fakat fiiliyata gelince, bu türlü bir metanet göstereceklerinden pek emin değilim. Zira şu intihar, beyne bir tabanca sıkmak, kendini asmak yahut suya atılmak gibi değildir. Onlara bir kez teşebbüs edilince, onu menetmek ihtiyari elden gider.”
8. Fuad dediğini yapar. 1887 yılının Şubat ayında, şimdi 35 yaşındayken intihar eder. Hem de tam olarak iki yıl evvelki mektubunda anlattığı halde.
9. Kendine klorit kokain enjekte edip bileklerini usturayla keserek vefatı beklerken hissettiklerini kaleme alır. İnsan ölürken neler hisseder bunları bildirerek insanlığa bir yararım olsun istedim der.
İçtiği karışımın tesiriyle bedeni uyuşmuş olduğundan çok fazla acı hissetmediği ve kendini yavaş yavaş keserek birtakım organlarını dışarı çıkardığı da rivayet edilir.
10. Ölmeden çabucak önce bir kan gölünün ortasında mevti beklerken şunları yazmıştır:
“Ameliyatımı icra ettim. Hiçbir ağrı duymadım. Kan aktıkça biraz sızlıyor. Kanım akarken baldızım aşağıya indi. Yazı yazıyorum, kapıyı kapadım diyerek geri savdım. Rahmet versin içeri girmedi. Bundan daha tatlı bir mevt tasavvur edemiyorum. Kan aksın diye hiddetle kolumu kaldırdım. Baygınlık gelmeye başladı”
11. İntiharını bir deneyime dönüştürmüştür Fuad. Kendini kesim modül keserek akan kanın dalga dalga yayılışını seyretmiş, o an hissettiklerini yazıya dökerek tahminen de bir birincisi gerçekleştirmiştir.
12. Son anlarını istediği halde uzun uzadıya yazıya dökememesinin sebebi muhtemelen yaşadığı kan kaybı sonucu şuurunun bulanıklaşmasıdır.
Bağırışları üzerine kendisini bulup hekim çağırmışlar, gelen doktora “Beyhude uğraşmayınız, beş dakikalık ömrüm kaldı” demiştir ölmeden çabucak evvel.
13. Fuad’ın intiharı herkesi çok şaşırtır. Bu fikrinden iki sene evvel haberdar ettiği Ahmet Mithad Efendi bile olanlara inanamaz.
Fuad şimdi bir kaç gün önce bile geleceğe dair planlar yapan, hayli heyecanlı, yeniliklere dair istekli, son derece coşkulu ve son anına kadar çalışan bir adamdır. Son vakitlerde maddi dertlerle boğuşuyor olsa da kimse ondan bu türlü bir şey beklememektedir.
14. Başta Ahmet Mithad Efendi olmak üzere arkadaşları cenazesinin kadavra olmasına dini münasebetlerle müsaade vermez.
Mektubunda Tıbbiye’de senede lakin 5-6 kadavra ile çalışıldığı ve bunun bilimsel araştırmalar için çok yetersiz olduğunu yazmış, son anlarında kaleme aldığı notlarda da son dilek olarak bedeninin bilimsel emellerle kullanılmak niyetiyle Tıbbiye’ye teslim olunmasını vasiyet etmiştir ancak bu mümkün olmaz.
15. İntihar kavramına hayli yabancı olan halk bu haberden çok etkilenir. Fuad’ın mevti hem işlediği bu büyük günah yüzünden hem de bunu uygulayışı bakımından reaksiyon çeker lakin o periyot için bir efsane haline gelir.
16. Gazetelerde olayın ayrıntıları yayınlandıktan sonra İstanbul’da bir intihar salgını başlar adeta.
Art geriye pek çok intihar hadisesi yaşanır. Beşir Fuad bu hareketi ile yalnızca zihinlerde bir kavram olan ve pek zikredilmeyen intiharı görünür ve mümkün kılmıştır halkın gözünde.
17. Art geriye gelen intihar haberleri üzerine periyodun padişahı 2. Abdulhamid intihar haberlerine yayın yasağı getirir ve bu yasak intihar olayları durulana kadar yaklaşık 6 ay devam eder.
18. Beşir Fuad ülkenin entelektüel gelişimine katkıları, ürettikleri ve çok istikametli kişiliğiyle hem de bir pozitivist olarak son anında bile kendini bilime adayan mevt formuyla tarihimizin en sıradışı karakterlerinden birisi olarak hatırlanmayı hak ediyor.
