DeFi furyası ile birlikte adını duymaya başladığımız birçok yeni terim bulunuyor.
Bunlar arasında en çok karşımıza çıkanlardan biri AMM’ler (Automated Market Maker). Peki AMM nedir?
AMM, otomatik piyasa yapıcı olarak tanımlanabilir. Geleneksel piyasa yapıcı modeline bir rakip olarak ortaya çıkan AMM modeli, merkezsiz borsalar tarafından kullanılmakta.
Geleneksel borsa yapısında bulunan tahta yapısını tamamıyla değiştiren AMM çözümü, algoritmalar tarafından yönetilen likidite havuzları sayesinde limit-emir sistemini ortadan kaldırıyor.
Halihazırda farklı merkezsiz borsalarda kullanılan sistem oldukça popülerleşmeye başladı. Uniswap, SushiSwap, Curve ve Balancer gibi borsalar AMM çözümünü aktif olarak kullanmakta. Tabii bu borsaların AMM kullanımında bazı farklılıklar da mevcut durumda.
Otomatik Piyasa Yapıcı modeli likidite havuzları oluşturarak akıllı kontratlar aracılığı ile işlemlerin emir defterleri olmadan gerçekleşmesini sağlıyor. Bu sayede AMM’ler geleneksel piyasaya yapıcı kişi, kurum ve kuruluşlara olan ihtiyacı ortadan kaldırıyor.
Havuzlar sayesinde işlem yapmak isteyen kullanıcılar emir defterine ya da tahtaya ihtiyaç duymadan likidite havuzları sayesinde son fiyattan işlemlerini gerçekleştirebiliyor.
- Piyasa Yapıcı
İki Farklı AMM Modeli Var
Otomatik Piyasa Yapıcı’ların iki farkı ana modeli bulunuyor. Bunlardan birinde likidite havuzları profesyonel piyasa yapıcılar tarafından oluşturuluyor. Bu noktada isteyen herkes likidite havuzuna likidite sağlayamıyor.
Diğer modelde ise sistem tam anlamıyla algoritmalar tarafından yönetiliyor. Bu AMM modelinde isteyen herkes likidite havuzlarına katkıda bulunabiliyor.
Kyber Network
Yukarıda bahsettiğimiz profesyonel kişiler tarafından yönetilen AMM modelinin örneklerinden biri Kyber Network. 2018 yılında AMM modelinin ilk örneklerinden birini ortaya koyan Kyber ekibi, kendi platformu üzerindeki likidite havuzlarını kendi ekibi ile ya da profesyonel piyasa yapıcılar eşliğinde oluşturmuştu. Bu sebeple Kyber’ın likidite havuzlarına katılmak ve likidite sağlamak isteyen kişiler dahil olamıyor.
Kyber üzerinde listelenen tokenlerin fiyatı ağ dışındaki Oracle çözümleri tarafından sağlanmakta. Bu noktada yüksek volatilite durumlarında piyasa yapıcılar likidite havuzlarında tam kontrole sahip olabiliyor.
Uniswap
Son dönemin açık ara lider merkezsiz borsası Uniswap’te ise durum çok daha farklı. Tam anlamıyla algoritmik bir AMM yapısına sahip olan Uniswap, 2019 Eylül ayından beri bu yöntem ile kullanıcılarına hizmet vermekte.
Bu sayede isteyen herkes elindeki tokenler ile Uniswap likidite havuzlarına katkıda bulunabiliyor.
Kyber Network’ün aksine Uniswap akıllı kontratı kontrol edilemiyor ya da değiştirilemiyor. Tokenlerin işlemleri tam anlamıyla havuzda bulunan iki token ile gerçekleştiriliyor.
Son dönemde Uniswap, kendi yönetişim tokenini çıkarmış, platform üzerinde işlem yapan ve likidite havuzlarına katılımla bulunan kişilere bu tokenleri dağıtmıştı.
Bu sayede popülerliğine popülerlik katan merkezsiz borsa, rakiplerinden gerek hacim gerek likidite noktasında açık ara önde bulunuyor.
Geleneksel piyasa yapıcı modeline önemli bir alternatif olarak ortaya çıkan AMM modeli, kimilerine göre geleneksel piyasa yapıcılar için önemli bir tehdit oluşturuyor.
Geleneksel piyasalarda kayıtlı kurum ve kuruluşlar tarafından gerçekleştirilen bu işlemler, merkezi kripto para borsalarında da benzer şekilde gerçekleştirilmekte. Tahtalara limit alım ve satım emirleri girerek kullanıcıların alım ve satım işlemlerini gerçekleştirmesini sağlayan bu kişi ve kurumlar, bu hizmet karşılığında borsalardan ödeme almakta. Çünkü gerektiğinde bu kişiler tokenleri ya da coinler zirve fiyattan alıp dip fiyattan satmak durumunda kalabiliyor. Bu noktada oluşan zarar ise borsalar tarafından yapılan sabit ödemeler ile karşılanıyor.
Sizce AMM modelleri geleneksel piyasa yapıcı modelini ortadan kaldırabilecek mi?
DeFi haberleri için: DeFi Haberleri
Borsa haberleri için: Borsa Haberleri
Bitcoin haberleri için: Bitcoin Haberleri
Bu makale ilk olarak Muhabbit’te yayınlanmıştır